به گزارش خبرنگار مهر، اولین پیش نشست کنگره بین المللی توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی (با تاکید بر اندیشه های علامه جوادی آملی) و با موضوع توسعه و تعالی علم سیاست و اخلاق در پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی قم برگزار شد. در این نشست علیرضا صدرا عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با موضوع «علم مدنی؛ اجتماعی و سیاسی (انسان فطری) متعالی» به سخنرانی پرداخت.
وی با اشاره به سه قسمت بحث خود یعنی نگاه علمی متعالی، نظریه علمی متعالی و نظام علمی متعالی، گفت: در نگاه علمی متعالی این پرسش ها وجود دارد که علم چیست؟ آیا علم شناخت و دانستن است؟ علم در برابر جهل است. جهالت نادانی است یا ناآگاهی یا نابینایی و عدم بصیرت؟ چیستی، چرایی و چگونگی این مسائل جزو سوالات اساسی است که از زمان سقراط تاکنون وجود داشته است.
صدرا در ادامه افزود: آیا علم شناسایی است یا شناساندن؟ یا هردو است؟ در این صورت نیز باید پاسخ که داد که چرا، چگونه و چیست؟ نکته بعدی در قسمت اول این است که منظور از علم شناخت یقینی است، ظنی است و یا شناخت توهمی است؟ نگاه علمی ما باید به این سوالات جواب بدهد.
این مدرس دانشگاه در بخش دوم سخنرانی خود با اشاره به نظریه علمی متعالی، گفت: در نظریه علمی متعالی، ترکیب و ترتیبات علمی مشخص می شود. در اینجا مطرح می شود که آیا نظریه علمی روشمند، نظام مند، قالب مند و هدفمند باید باشد یا نه؟ درباره چه چیزی می خواهیم مطالعه کنیم؟ آیا درباره نظام مندی های حاکم بر پدیده ها مطالعه می می شود و یا اینکه صرفا راجع به توصیف کار می شود؟ کدام پدیده ها مدنظر است؟ پدیده های طبیعی یا انسانی؟ پدیده های طبیعی جبری اند و «قوانین» بر اینها حاکم است. اما پدیده های انسانی ارادی هستند و «قواعد» بر آنها حاکم هستند. در حوزه سیاست با پدیده های تدبیری مواجه می شویم.
وی افزود: آیا علم ما چگونگی شناسی است یا چیستی شناسی و یا هستی شناسی؟ پوزیتویست ها و پراگماتیست ها به چگونگی شناسی می پردازند. اینجا به شناخت ظاهری پدیده پرداخته می شود. اصطلاح ساینس ترجمه همین معنا است. امثال هایدگر به بودشناسی می پردازند نه نمودشناسی و به آن علم می گویند. بعضی نیز به دنبال هستی شناسی هستند و دنبال واقعیت خارجی پدیده هستند و عوارض نه گانه آن را مطالعه می کنند.
صدرا ادامه داد: سوال اصلی در زمینه نظریه علم سیاسی این است که این علم چگونگی شناسی است یا چیستی شناسی و یا هستی شناسی؟ یا اینکه هر سه هستند. و اگر هر سه هستند ترتیب آنها چگونه است؟ یا هردو هست، یکی فرایند نظری است و دیگری فرایند عملی است. نگرش سیاسی از واقعیت شروع می کند و به بنیادها می رسد اما گرایش سیاسی برعکس است از مبانی شروع می کند و به مظاهر می رسد. در حکمت متعالیه به هرسه پرداخته می شود. در اینجا نیز سوال چرا، چگونه و چیست مطرح است. ملاصدرا علم را دارای دو فرایند نظری و عملی می داند که هریک سه مرتبه وجودی و معرفتی دارند. حکمای صدرایی و نوصدرایی همه در این فضا این را روزآمد می کنند و پیش می برند.سیاست پدیده ای انسانی است. تمام علم سیاست جدید روی غریزه بسته شده و به روح نمی پردازد. (human) یعنی بشر نه انسان anthropol)) . (rasion) نیز به معنای هوش یا شعور است نه خرد(wisdom). هوش جزئی است و واسطه خرد متعالی با واقعیات است. هوش به ما اطلاعات می دهد و چگونگی را می شناسد و خرد هستی را می شناسد. خرد حکمت خیز و هدایت گر است. الان بحث این است که ما در علم کدام را در نظر می گیریم؟
این نویسنده و پژوهشگر اضافه کرد: خرد هوش را انکار نمی کند. هوش سود و زیان را تشخیص می دهد ولی خیر و شر را تشخیص نمی دهد و هدایت و ضلالت را تشخیص نمی دهد. چیزی که در غرب وجود دارد هوش (rasion) است نه خرد(wisdom). ما هوش ابزاری را قبول داریم ولی آن را ابزار خرد متعالی می دانیم. فرمان آن باید دست خرد متعالی باشد.اگر گفتیم انسان بشر است، جامعه نیز می شود بشری. وقتی هابز می گوید «انسان» منظورش گرگ است. و وقتی می گوید جامعه یعنی گله گرگ. منتسکیو می آید و این را درباره روابط اجتماعی ادامه می دهد. روابط اجتماعی در اینجا روابط گله های گرگ است. سیاست هم در اینجا گرگی می شود. ولی مفهومی که ما از انسان داریم متفاوت است. اگر سیاست متعالی شد، سیرت سیاست اخلاق است و صورت اخلاق سیاست است. این دو جسم و روح است. روح سیاست اخلاق است و جسم آن دولت و قدرت است.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در بخش سوم سخنرانی خود با اشاره به نظام علمی متعالی، ادامه داد: منبع چگونگی شناسی حس و عرف است. روش آن تجربه است. اما اگر بخواهیم چیستی شناسی کنیم منبع آن وحی است. اما منبع هستی شناسی عقل و فطرت است، فطرت عقلی و قلبی.عقل نیامده هستی را نشان بدهد، آمده که چیستی را نشان بدهد. وحی است که هستی را نشان می دهد. حس چگونگی را نشان می دهد. این هر سه با همدیگر ما را به یک معرفت می رسانند. اینها وجوه یگانه ای هستند و سه ضلع یک مثلث اند.
نظر شما