فلسفه تنها حرارتی است که فکر یخ زده را نابود می کند

به گزارش خبرنگار مهر، سخنران آخر همایش بزرگداشت ملاصدرا غلامحسین ابراهیمی دینانی بود که با موضوع واقعیت مجاز به سخنرانی پرداخت.

وی در ابتدا با اشاره به این که فضای مجازی یکی از مهم ترین مباحثی است که بشر امروز با آن رو به رو است گفت: کار فلسفه نبرد بی امان با افسون زدگی است. چون متأسفانه انسان دچار افسون زدگی می شود. فلسفه عقاید و اندیشه های ناسنجیده را نابود می کند. فلسفه تنها حرارتی است که فکر یخ زده را نابود می کند. وای بر وقتی که فکر یخ بزند. همان طور که بدن بدون نفس مرده است، نفس هم بدون تفکر فلسفی مرده است.

استاد فلسفه دانشگاه تهران افزود: مجاز یعنی تجاوز از معنی حقیقی. ما ۳ نوع معنی و ۳ نوع حقیقت داریم:

معنی و حقیقت لغوی، حقیقت شرعی و حقیقت عرفی. مجاز عبور از این ۳ معنی است. این عبور حدی ندارد و مجاز تا بی نهایت می رود. اما بین دو مفهوم استعلا و گسترش خیلی تفاوت وجود دارد که دنیای امروز با آن درگیر است. گستردگی خیال بی نهایت است و حافظ به زیبایی این نکته را بیان کرده:

گفتم که بر خیالش راه نظر ببندم              گفتا که شبرو است این راه دگر گزیند

مجاز اقسامی دارد که عبارت اند از: کنایه، مجاز و استعاره. فرق های بسیاری میان این ها وجود دارد که جای بحث آن نیست. گاهی حتی کنایه دلالت قوی تری از حقیقت دارد.

وی افزود: خیال از حس بالاتر است و برزخی میان عالم محسوس و عالم معقول است. عقل برای گسترش در این جهان می آید در عالم خیال. خیال از مجاز هم بالاتر است. تفکر از حس به خیال می رود و از خیال به عالم عقل جهش می کند و این مسیر انتها ندارد: همچنان می رو به پایانش نرس. آن چه در هستی اتفاق می افتد در این ۳ کلمه است: عالم، انسان و در آخر عالم و انسان. عالم منهای انسان چیست؟ در نگاه اول ممکن است بگوییم عالم. اما این را چه کسی می گوید؟ همین انسان. پس عالم بدون انسان نداریم.

دینانی افزود: معتاد فکری هم در جهان زیاد داریم. چگونه این ها را معالجه کنیم؟ کار بسیار سختی است. چنین فردی دیگر گوش شندین هم ندارد. اشاره کردند به شیئ شدگی. این یعنی همان تحجر. فیلسوفی می گوید: هر کس در نگاه دیگران شیئ است. خیلی بد است که به دیگران به چشم شیئ نگاه کنیم.  فلسفه تنها چیزی است که ما را از شیئ شدگی و انجماد فکری نجات دهد.

دینانی در انتها گفت: از عقل بالاتر نداریم. ممکن است بگویید قلب بالاتر است. اما امام صادق (ع) می فرمایند: عقل همان قلب است. شاید بگویید از عقل بالاتر وجدان است. وجدان چیست؟ آیا وجدان عقلانی عمل می کند یا غیر عقلانی؟ وجدان ندای عقل را می شنود و عمل می کند. کسانی که عقل را قبول ندارند با عقل، عقل را قبول ندارند و رد می کنند. مانند همان حرف جاودان ارسطو که می گفت: به وسیله فلسفه می توان با فلسفه مخالفت کرد.