چهار سوال اساسي درباره پرونده ايران در آژانس بين المللي انرژي اتمي

خبرگزاري مهر - سرويس بين الملل : در متن زير سعي كرده ايم  سوالات اساسي را كه حتي پيش از مطرح شدن پرونده هسته اي ايران در نشست وين مطرح بود بررسي و آن را تبيين كنيم :
سوال اول - ازچه اصطلاحاتي براي بررسي موارد عدم اطاعت ( non-compliance) و كوتاهي (failure) ايران درمقررات آژانس بين المللي انرژي اتمي استفاده شده است ؟
1-1  درآژانس بين المللي انرژي اتمي براي بيان نحوه همكاري كشورها و اجراي مقررات و تعهدات پادماني  از كلمه " اطاعت كردن(comply) " و صورتهاي مختلف آن مانند: " اطاعت (complaince)" ، " عدم اطاعت (non-complaince)" و "كوتاهي (failure)"    استفاده مي شود .
كلمه " نقض(breach) "  در مقررات آژانس بين المللي انرژي اتمي به كار نرفته است اما در گزارش رئيس شوراي حكام در تاريخ 10 نوامبر 2003 و همچنين  برخي بيانيه هاي اعضاي شوراي حكام در مذاكرات علني 21 نوامبر در مقدمه ( اچ ) و در پاراگراف اجرايي دوم پيش نويسي  كه عصر روز 24 نوامبر در ميان اعضاي شوراي حكام پخش شد از اين كلمه بسيار استفاده شده است.
2-1 طبق فرهنگ حقوقي Black (چاپ ششم)  واژه "اطاعت(comply)"  به عنوان " تسليم شدن (yield) "همراهي كردن(accommodate)" "خود رابا چيزي وفق دادن " و "عمل كردن بر اساس" و" پذيرفتن " تعريف شده است . "Compliance" به عنوان "اطاعت (submission) " ، " پيروي(obedience)"" سازگار بودن(conformance) "تعريف شده است و كلمه "Fail" به عنوان قصور(fault) و كوتاهي(negligence) يا امتناع (refusal) تعريف مي شود . "fall short " ناموفق بودن يا نارسايي را مي رساند.
3-1 بندهاي بعدي مقررات آژانس شامل صورتهاي مختلفي ازكلمه"Comply(اطاعت )" است : 
ماده دوازده ( پادماني آژانس ) بند الف: تبصره يك، پنچ ، شش وهفت 
ماده دوازده ( پادماني آژانس) بند ب و ج 
4-1 همچنين چهار مرجع براي كلمه "failure" (كوتاهي) درمقررات آژانس ولي با دو سياق مختلف آمده است :
ماده دوازده (پادمان آژانس) بند الف (تبصره هفتم): در برابر non-complaince and failure اقدامات تاديبي لازم اتخاذ مي شود.
ماده دوازده ( پادمان آژانس ) بند ب : اين آژانس بي درنگ براي اصلاح هر گونه عدم اطاعت يا كوتاهي اقدامات لازم را اتخاذ خواهد كرد.
ماده دوازده ( پادمان آژانس ) بند ج : دربرابركوتاهي كشور يا كشورهاي خاطي ظرف مدت مناسب اقدامات كامل  اصلاحي اتخاذ مي شود.
ماده نوزده ( تعليق امتيازات ) بند الف : كنفرانس عمومي به چنين  عضوي اجازه مي دهد تا نظر خود را در مورد اينكه كوتاهي او به علت شرايطي كه خارج از كنترل اين كشور بوده است ابراز دارد .
5-1 بنابراين كوتاهي دردوسياق پيشين  به معني قصور يا عملي كه بدون قصد انجام شودمي باشد در حالي كه عدم اطاعت به معني امتناع يا سرپيچي عمدي است . وقتي كه اين دو كلمه با يكديگر استفاده شوند به اعمال تعمدي و سهوي بر مي گردد . براي روشن شدن ابهامات معنايي دراينجا ، عدم اطاعت را مي توان به عنوان كوتاهي هاي مستمر يك كشور تعريف كرد كه مقدار نقض مقررات و موافقنامه پادمان آژانس بين المللي انرژي اتمي را روشن خواهد كرد .
2- معني" non-compliance" در مقررات آژانس بين المللي انرژي اتمي پيمان سال 1968 منع گسترش تسليحات هسته اي و توافق نامه سال 1974 بين ايران وآژانس بين المللي انرژي اتمي براي به كار بستن مقررات پادمان مربوط به پيمان منع گسترش تسليحات كشتار جمعي چيست ؟
تغييردرمواد و امكانات هسته اي  براي پيشبرد هرگونه هدف نظامي و كوتاهي هاي مستمردراتخاذ اقدامات كامل اصلاحي ظرف يك مدت زمان مناسب است.همانطوركه ازسوي شوراي حكام مقررشده، ماده دوازدهم مقررات آژانس بين المللي انرژي اتمي و ماده نوزدهم موافقنامه پادمان 1974 بين ايران و آژانس نشانگر عدم اطاعت مي باشد. مقررات آژانس مكررا از عبارت ذكرشده و گونه هاي آن در مواد زير استفاده مي كند :  
ماده دوم ( اهداف ) : " براي پيشبرد هرگونه هدف نظامي "
ماده سوم (كاركردها ) : بندالف تبصره 5  : " براي پيشبردهرگونه هدف نظامي"
ماده يازده ( طرحهاي آژانس ) بند دال تبصره چهار : "براي پيشبردهرگونه هدف نظامي بعدي "
ماده دوازده ( پادمان آژانس ) :
بند الف تبصره  يك : "براي پيشبرد هر گونه هدف نظامي "
بند الف تبصره 5 : " تغيير درمواد براي اهداف نظامي "
بند الف تبصره 6 : در پيشبرد هرگونه هدف نظامي "
بند ب: درپيشبردهرگونه هدف نظامي "
2-2 پاراگراف يك از ماده سه پيمان سال 1968 منع گسترش توليد تسليحات هسته اي كه هدف اين پادمان جلوگيري از" تغييردرانرژي هسته اي ازاستفاده هاي صلح آميز به تسليحات هسته اي يا ديگروسايل هسته اي انفجاري" مي باشد .
3-2 ماده يك ، دو، شش و بند سوم ماده هفت بند ب و ماده 14، 18 و 19 پادمان سال 1974 بين ايران و آژانس بين المللي انرژي اتمي كه اختيارات قانوني خود را از ماده سوم پيمان منع گسترش تسليحات هسته اي سال 1968 گرفته است به وضوح بيان مي كند كه هدف موافقنامه پادمان تاييد عدم تغيير مواد هسته اي  به تسليحات هسته اي يا ديگر وسايل هسته اي انفجاري است .
3- معني "corrective action"  در بند دوازدهم مقررات آژانس بين المللي انرژي اتمي چيست ؟
اين عبارت به اين اشاره دارد كه اگر كشوري تغييردر مواد و امكانات هسته اي از استفاده صلح آميز خود به جهت اهداف نظامي  بدهد  بعد از آنكه بازرسان آژانس بين المللي انرژي اتمي مدرك محكمي در اين راستا بيابند و شوراي حكام مدارك مذكور را بررسي كند  وعدم اطاعت اين كشور را تشخيص دهد كشور مذكور به عنوان قدم اول در جبران اين وضعيت قبل از ارجاع اين پرونده به شوراي امنيت سازمان ملل بايد " اقدامات اصلاحي را ظرف يك مدت زماني مناسب" اتخاذ كند عبارت اقدامات اصلاحي تنها در بند دوازده پادمان آژانس كه مراحل و رويه هايي براي برخورد با كشور ي كه عدم اطاعت آن تشخيص داده شده به كار رفته است .
ماده دوازدهم ( پادمان آژانس ) بند الف ، تبصره هفت : " در برابر عدم اطاعت و كوتاهي كشور يا كشورهاي خاطي مراحل اصلاحي موردنياز در ظرف يك مدت مناسب اتخاذ شود...."
ماده دوازدهم ( پادمان آژانس ) بند ب : اين آژانس بايد اقدامات فوري براي اصلاح  عدم اطاعت يا كوتاهي اتخاذ كند .
ماده دوازدهم ( پادمان آژانس ) بند ج : دربرابركوتاهي كشوريا كشورهاي خاطي اقدامات كامل اصلاحي ظرف يك مدت مناسب اتخاذ شود و شوراي حكام بتواند يك يا هر دواقدام ذيل را اتخاذ نمايد .
4 -  تحت چه شرايطي يك مورد ازعدم اطاعت (non-compliance) مي تواند به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع داده شود؟
1-4 بر طبق ماده دوازدهم بند ج مقررات آژانس همين طور پاراگراف نوزده بخشنامه اطلاعاتي آژانس (June 1972 ,153/INFCIRC) كه ساختار و محتواي موافقنامه پادمان بين آژانس بين المللي انرژي اتمي و  كشورهاي فاقد تسليحات هسته اي را توضيح مي دهد ( براي مثال مي توان آن را در ماده نوزدهم پادمان بين ايران و آژانس بين المللي انرژي اتمي كه در پاورقي صفحه يك آمده است مشاهده كرد ) موردي از عدم اطاعت زماني به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع خواهد شد كه بازرسان آژانس بين المللي انرژي اتمي مدركي محكم پيدا كنند كه نشان دهنده تغيير امكانات و مواد هسته اي از استفاده صلح آميز به استفاده نظامي  يا درجهت  برنامه تسليحات هسته اي باشد . اين مدرك به وسيله دبير كل آژانس به شوراي حكام گزارش مي شود و كشور مربوطه نيز از انجام اقدامات اصلاحي در مدت زمان مناسبي كه شوراي حكام تعيين كرده قصور مي ورزد .
2-4 با وجود اين اگر هيچ مدركي وجود نداشته باشد كه ثابت كند امكانات و مواد هسته اي از استفاده صلح آميز به سوي اهداف نظامي و يا برنامه تسليحات تغيير جهت داده است و كشور مربوطه براي روشن شدن سوالات مربوط به فعاليتهاي هسته ايش همكاري كند هيچ دليل قانوني براي اينكه شوراي حكام به عدم اطاعت اين كشور حكم داده و در نتيجه توجيه كننده ارجاع موضوع به شوراي امنيت سازمان ملل براي اقدامات بيشتر نخواهد بود .
3-4 اگرموردي از ايران به شوراي امنيت سازمان ملل گزارش شود در حالي كه بازرسان و دبيركل آژانس بين المللي انرژي اتمي هيچ مدركي پيرامون فعاليتهاي برنامه تسليحات اتمي ايران پيدا نكنند شوراي حكام از تمامي اختيارات خود، مقررات آزانس و توافقنامه پادمان 1974 استفاده مي كند .
در مقابل دبيركل آژانس بين المللي انرژي اتمي در پاراگراف پنجاه و گزارش خود در دهم نوامبر سال 2003 كه براي شوراي حكام بيان داشت  " ايران همكاري فعال و شفافي از خود  نشان داده است " و در پاراگراف پنجاه و دوم همان گزارش آمده است " تا اين زمان مدركي كه نشان دهد  مواد و فعاليتهاي هسته اي اعلام نشده گذشته ايران به موارد فوق كه به برنامه تسليحات هسته اي بر مي گردد وجود ندارد."
4-4 از نقطه نظر قانوني مفهوم اقدامات اصلاحي "corrective action" به پرونده ايران از آن جهت كه هيچ مدركي از برنامه هاي هسته اي در ايران پيدا نشده است و اينكه شوراي حكام نيز هنوز  موردي از عدم اطاعت ايران در قبال مقررات  آژانس بين المللي انرژي اتمي و پادمان 1974 پيدا نكرده  مربوط نمي شود .