به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم افتتاح طرح پژوهشی «شناخت نیازهای سالمندان به منظور طراحی خدمات و برنامه ریزی های متناسب برای کتابخانه های عمومی»، با حضور حامد زارعی مدیرکل کتابخانه های عمومی استان سیستان و بلوچستان، رئیس دفتر نهاد رهبری در دانشگاه زابل، شهردار زابل و جمعی از استادان دانشگاه و مسئولان شهرستان در دانشگاه زابل برگزار شد.
زارعی در این جلسه با اشاره به اهداف نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: برنامه‌ریزی برای ارتقای فرهنگ مطالعه، رسالت مهم نهاد کتابخانه‌های عمومی است که ذیل آن به بحث آموزش نیز می‌پردازد. خوشبختانه در دوره جدید افق‌های جدیدی روی نهاد گشوده شده که یکی از مهمترین آنها، حمایت از طرح‌های پژوهشی مرتبط با کتابخانه‌های عمومی است. سیستان و بلوچستان امسال میزبان سه طرح پژوهشی «نیازهای مطالعاتی قوم بلوچ»، «نیازهای مطالعاتی قوم سیستانی» و «شناخت نیازهای سالمندان به منظور طراحی خدمات و برنامه‌ریزی‌های متناسب برای کتابخانه‌های عمومی» است.
وی با اشاره به طرح پژوهشی مورد نظر، درباره جایگاه سالمندان در جامعه امروز گفت: سالمندان کسانی هستند که آگاهی آنها بر اساس تجربه است و در جامعه امروز نحوه برخورد دستگاه‌ها به ویژه کتابخانه‌ها با این قشر باید با شناخت اولویت‌ها و نیازهای آنها همراه باشد.
در ادامه این مراسم اسماعیل وزیری مجری طرح پژوهشی «شناخت نیازهای سالمندان به منظور طراحی خدمات و برنامه‌ریزی‌های متناسب برای کتابخانه‌های عمومی» با اشاره به وضعیت سالمندی در ایران و جهان گفت: جمعیت دنیا در حال به سمت سالمندی پیش می‌رود. بر اساس گزارش ارائه‌شده توسط سازمان ملل متحد، سهم جمعیت سالمند جهان از ۰۸/۵ درصد در سال ۱۹۵۰ به ۲۸/۸ درصد در سال ۲۰۱۵ رسیده و پیش‌بینی می‌شود نسبت جمعیت سالمندان جهان از ۵/۱۰ درصد در سال ۲۰۰۷ به ۸/۲۱ درصد در سال ۲۰۵۰ برسد.
استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه زابل ادامه داد: در ایران نیز بر اساس اعلام مرکز آمار در سرشماری سال ۱۳۸۵، ۲/۵ درصد و در سرشماری سال ۱۳۹۵، ۱/۶ درصد از کل جمعیت کشور را سالمندان تشکیل داده اند. و پیش بینی می‌شود که نسبت جمعیت سالمندان از ۷ درصد حال حاضر به ۵/۱۴ درصد در سال ۱۴۱۵ و ۲۲ درصد در سال ۱۴۲۵ برسد.
وی با اشاره رشد سریع جمعیت سالمندان و اثرات آن در جامعه، گفت: اکثر این سالخوردگان از نظر اقتصادی افرادی غیرسازنده و مصرف‌کننده هستند و از نظر اجتماعی، سلامت و بهداشت در معرض خطر ابتلاء به انواع بیماری‌ها، معلولیت‌ها و ناتوانی‌های ناشی از آن، ناراحتی‌ها، افسردگی، تنهایی و انزوا هستند. پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهد که احساس تنهایی، انزوا و ناامیدی از مهمترین و شایع‌ترین شکایت سالمندان است. این مسائل منجر به افزایش وابستگی در سالمندان شده و زندگی آنها را تهدید می‌کند. از این رو، رفتارهای ارتقادهنده سلامت به منظور استقلال سالمندان و افزایش کیفیت زندگی آنها توسط متخصصان این حوزه پیشنهاد شده و لازمه این رفتارها، شناخت نیازها و خواسته‌های سالمندان است.
وزیری یکی از مهمترین نیازهای سالمندان را نیاز به اطلاعات دانست و گفت: اگر سالمندان بخواهند زندگی فعال و مؤثری داشته باشند، نیازمند دسترسی به اطلاعات مناسب هستند و می‌توانند با مطالعه اطلاعات مورد نیاز خود، به عنوان ابزاری برای مواجهه با تنهایی، کسب آرامش و مقابله با استرس استفاده کنند. کتابخانه‌های عمومی یکی از مراکزی هستند که می‌توانند نقش مؤثری در ارائه خدمات اطلاعاتی به سالمندان داشته باشند.
نقش کتابخانه‌های عمومی در ارائه خدمات به سالمندان
مجری طرح پژوهشی «شناخت نیازهای سالمندان» در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ظرفیت کتابخانه‌های عمومی در این حوزه گفت: کتابخانه‌های عمومی با توجه به فلسفه وجودی خود می‌توانند با برنامه‌ریزی مناسب در جهت رفع نیازهای متنوع اطلاعاتی سالمندان به ارائه خدمات بپردازند و باعث شوند تا سالمندان نقش فعال و مشارکت بیشتری در جامعه داشته باشند. آنها می‌توانند بستری را فراهم کنند تا سالمندان با تعامل و هم‌فکری با یکدیگر بتوانند ارتباط بهتری برقرار کنند. این کار به سالمندان در مواجهه با مسائل احتمالی مانند تنهایی، افسرگی و انزوا کمک می‌کند و باعث کاهش انزوای فردی و اجتماعی آنها می‌شود. مراجعه سالمندان به کتابخانه‌ها و آگاهی و استفاده آنها از خدمات ارائه‌شده می‌تواند اوقات خوبی را برای آنها فراهم کند. این کتابخانه‌ها با فراهم‌آوری شرایط و امکانات مناسب می‌توانند به شناسایی و تأمین نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان پرداخته، منابع و خدمات مورد نیاز آنها را تأمین نمایند و گام مفید و مؤثری در بهبود کیفیت زندگی آنها ایفا کنند. از همین رو، رهنمودها و دستورالعمل‌های مختلفی با توجه به نیازها و شرایط هر کشور در راستای ارائه خدمات بهتر به سالمندان توسط کتابخانه‌های عمومی آنها ارائه شده است.
اسناد بالادستی ارائه خدمات به سالمندان در نهاد
این پژوهشگر با اشاره به چشم‌انداز فعالیت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: تشخیص نیازها و ارائه خدمات اطلاعاتی به سالمندان، بر اساس اسناد بالادستی، همواره یکی از دغدغه‌های فکری مسئولان بوده است؛ طوری‌که در سند جامع سالمندی، سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه جمعیت و تنظیم خانواده به مسئله نیازهای سالمندی به شکل مشخصی اشاره شده است و این مسئله در چشم‌انداز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز مورد توجه قرار گرفته است. در چشم انداز ایران ۱۴۰۴ این‌گونه آمده: «نهاد کتابخانه‌های عمومی، نهادی فرهنگی با هویت اسلامی _ ایرانی، نافذ و اثرگذار بر جامعه دارای کارکردهای آگاهی‌بخشی، اطلاع رسانی آموزشی و ارشادی، دارای نیروی انسانی متعهد، متخصص و آموزش دیده با حفظ جایگاه اول کشور در منطقه و موفق در رساندن کشور در زمره پانزده کشور برتر جهان از جهت سرانه فضا، عضو، منابع و امانت کتابخانه‌ای است. این نهاد، متولی ساخت، تجهیز، بازسازی، توسعه کتابخانه‌های عمومی و مدیریت و نظارت بر اداره آنهاست که به عنوان نهادی فرهنگی، هدف آن برآوردن نیازهای اطلاعاتی، علمی، آموزشی، فراغت و تفریح فرهنگی عموم جامعه ساکن در ایران (فارغ از ملیت و قومیت، نژاد، مذهب، جنسیت، زبان، سن یا طبقه اجتماعی) است.
وزیری در ادامه با اشاره به افزایش رو به رشد جامعه سالمندی در کشور، گفت: عدم شناخت کامل از نیازهای سالمندان توسط کتابخانه‌های عمومی از یک طرف و از طرف دیگر، عدم آگاهی کافی سالمندان از خدمات ارائه شده توسط کتابخانه‌های عمومی، تعداد اندک سالمندان عضو نهاد کتابخانه‌ها، و از طرف دیگر تغییرات جمعیتی در سال‌های آینده، ایجاب می‌کند کتابخانه‌های عمومی کشور خود را برای ارائه خدمات مناسب به سالمندان طی سال‌های پیش رو آماده کنند. بنابراین، شناسایی نیازهای سالمندان و موانع و محدودیت‌های آنها در استفاده از منابع به منظور ارائه خدمات بهتر به سالمندان ضروری است. از همین رو، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، پیشنهاد پژوهشی مرتبط با سالمندان را در اولویت‌های خود قرار داد و با دعوت از پژوهشگران سعی دارد در شناسایی دقیق‌تر نیازهای سالمندان در وهله اول و سپس ارائه خدماتی متناسب در راستای برطرف کردن آن نیازها از طریق کتابخانه‌های عمومی اقدام کند.
وی در پایان گفت: امیدوارم با این فرایند، نهاد کتابخانه‌های عمومی گام مؤثری در ارائه خدمات به اقشار مختلف جامعه از جمله سالمندان بردارد.
نظر شما