رشته حقوق پارلمانی در دانشگاه تهران راه اندازی می شود

به گزارش خبرنگار مهر، به همت اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی نشست نقد و بررسی کتاب رتوریک سیاسی در ایران روز گذشته ۱۶ مردادماه در کتابخانه ملی برگزار شد. در این نشست تینا چهارسوقی امین (مؤلف)، مهدی فدایی مهربانی، استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران، میثم سفیدخوش، استادیار فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه شهید بهشتی و سید احمد حبیب نژاد، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و معاون علمی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی حضور داشتند و به ارائه سخن پرداختند.

حبیب نژاد در این نشست طی سخنانی گفت: از باب اینکه مطالعاتم در مورد حقوق عمومی و به طور خاص حقوق پارلمانی هست، فقط در این باب صحبت می کنم. واقعیت این است که رتوریک پارلمانی جزئی از مطالعات پارلمانی است و از آنجا که مطالعات پارلمانی مغفول و گمشده در نظام دانشی ماست به طریق اولی رتوریک پارلمانی هم مغفول واقع شده است یعنی اگر مطالعات پارلمانی را در نظر بگیریم به معنای مجموعه دانش مطالعه کننده ساختار، فرآیند یا نهاد قانونگذاری یا پارلمان، رتوریک پارلمانی جزئی از این دانش قرار می گیرد.

وی افزود: کشورهای فنلاند، هند، اوگاندا، ایتالیا و ... مراکز مختلف و دوره های مختلف در حوزه مطالعات پارلمانی وجود دارد و حتی دوره های مطالعات خیلی جزئی تری در مورد پیش نویس نگاری هم در آنها برگزار شده است تا در مورد پیش نویسهای قانون هم مطالعات عمیق صورت گیرد.

این استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: در کشور ما رشته یا مطالعه ای در مورد حقوق پارلمانی نداشتیم، چند سالی است که با همکاری برخی از دوستان در حال تأسیس و راه اندازی مطالعات پارلمانی در دانشگاه تهران هستیم و مجوزهای ابتدایی را از دانشگاه گرفتیم و در طی مراحل بعدی هستیم. در این رشته یکی از درسهایی که طراحی شده بحث زبان شناسی قانون است. البته متوجه شدیم که دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه تهران هم در صدد راه اندازی رشته زبان شناسی حقوق است. بنابراین مطالعات پارلمانی و زبان شناسی یا رتوریک پارلمانی و زبان و حقوق و زبان حقوقی به تدریج در حال رشد و توسعه است.

وی با اشاره به اینکه نخستین مواجهه با هر دانشی، زبان آن دانش است، اظهارکرد: این اصلی پذیرفته شده است، نمی توان دانشی را پیدا کرد که نخستین مواجهه با آن با زبان آن دانش نباشد. اولین مواجهه با حقوق، مواجهه با زبان حقوق است اگر زبان حقوق را بلد نباشیم به لایه های عمیق تر آن دانش نفوذ کنیم. در این میان هر چه مطالعه حقوقی دارای اهمیت بیشتری می شود زبان شناسی آن منبع هم مهمتر خواهد شد. قانون اساسی سرسلسله منابع حقوقی هر کشوری است و مبین و مشخص کننده ساختارهای کلان هر کشوری است. به طریق اولی در زبان حقوقی زبان قانون اساسی هم دارای اهمیت است و کلمات، نشانه ها و واژگانی که در آن استفاده می کنیم باید بسیار دقیق باشد، حتی نقطه در قانون اساسی می تواند مبین مفهوم بزرگی باشد.

وی با اشاره به اینکه زبان قانون اساسی که بسیار کم به آن توجه شده است، زبان تخصصی حقوقی فقهی است، بیان کرد: یعنی امکان دارد واژه ای در قانون اساسی پیدا شود که معنای آن با معنایی که در گفتگوهای عادی سر و کار داریم تفاوت داشته باشد. شاید در اینکه نوشتار یا گفتاری نباید مبهم باشد همه متفق القول باشیم اما در باب قانون اساسی حقوق‌دانان چنین اعتقادی ندارند، معتقدند قانون اساسی باید مبهم نوشته شود. قانون اساسی باید مثل جامعه زنده باشد اگر جامعه زنده است و با تحولات اجتماعی جلو می رود و مسائل و معضلات نویی برایش ایجاد می شود، اگر قانون اساسی زنده نباشد نمی تواند همگام با جامعه به پیش رود، بنابراین جنبش و انقلاب پیش می آید. دانشجویان زبان شناسی می توانند روی زبان قانون اساسی و... کار کنند.

معاون علمی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: برخی از صاحب نظران معتقد هستند که حقوق نه تنها یک زبان است بلکه در حال تبدیل شدن به یک بیان است، یعنی زبان حقوق میراث مشترک میان حقوق دانان است. زبان حقوقی ایجاد می شود و توسعه پیدا می کند و تطور پیدا می کند و زبان شناسان و مدیران باید به تحول زبان شناسی در حوزه حقوق باشند. متأسفانه نظام آموزشی و پژوهشی ما توجه چندانی به این موضوع نمی کند. واقعیت این است که هر چه نوشته در زمینه حقوق تا زمانی که تبدیل به قاعده دارای ضمانت اجرا یعنی قانون نشود آثار چندانی ندارد یعنی حتی اگر معتقد به حقوق فطری باشید که معتقد است مثل حق حیات حقوق در عالم طبیعت و حیات وجود دارد و حقوق دانان در صدد کشف آن هستند، اما تا حقوقی وارد ادبیات قانونی نشود حکومت و دولت امکان حمایت از این حق را ندارد. بنابراین چاره ای وجود ندارد جز اینکه حواسمون به قانون و قانون نویسی باشد.

حبیب نژاد با بیان اینکه در حقوق عمومی بحث مفصلی به‌نام حکمرانی خوب(مطلوب) وجود دارد، که یکی از مهمترین شاخص‌های آن رضایت است، تصریح کرد: رضایتی به واسطه آشنایی شهروندان یا کارگزاران با رتوریک سیاسی، خیلی سریع‌تر و بهتر تحقق پیدا می کند یعنی هدف نظام سیاسی اگر این باشد که رضایت شهروندان را به دست بیاورد با دانستن و آگاهی از رتوریک سیاسی بهتر می تواند به این هدف برسد. از طرف دیگر اگر گفتگو را امر ضروری در دموکراسی بدانیم بدون دانستن موارد رتوریک، گفتگوها به سامان نمی رسد شاید یکی از دلایلی که در کشور ما میان شهروندان و شهروندان و شهروندان و حاکمان و حاکمان با حاکمان گفتگو وجود ندارد یا اگر وجود دارد ضعیف و نادرست است به این خاطر است که این دانش وجود ندارد لذا توسعه رتوریک را در سه سطح پیشنهاد می کنم؛ دانش رتوریک برای شهروندان، دانش رتوریک برای کارگزاران و دانش رتوریک برای رسانه ها.

این محقق و نویسنده کشورمان گفت: در انتهای کتاب خانم دکتر امین در بخش پیشنهادات، موضوعات تحقیقی را معرفی کردند، لازم است که در بخشهای جزئی تر این کارهای پژوهشی انجام شود مانند تبلیغات انتخاباتی. خانم دکتر از صفحه 150 به بعد کتاب به نمونه های رتوریکی که در گفتگوها و مذاکرات وجود دارد پرداختند، این موضوع در حوزه های مانند تبلیغات انتخاباتی بسیار شدیدتر وجود دارد یعنی تبلیغات انتخاباتی در کشور ما با انواع سفسطه ها و گمراه کنندگی ها، کوچک کردن موضوعات بزرگ و بزرگ کردن موضوعات کوچک و ... همراه است. امیدوارم این مباحث هم تحقیقات پردامنه ای انجام شود. هدف نهایی من این است که این گفتگوها شروع پروژه ها و تحقیقاتی باشد که در نهایت به حکمرانی شایسته و جامعه شایسته برسیم که در آن گفتگوها و گفتمان ها سالم و نیکو برگزار شود.