مهدی حمزه نژاد، معمار و پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی به خبرنگار مهر گفت: به دلیل ضعف در منابع مطالعاتی معماری، بیش از یک دهه است که به همراه استاد عبدالحمید نقره کار تلاشی را برای بحث و بررسی آثار معماری با موازین حکمی و نزدیکی این دو حوزه داشتیم که در چند مجلد به اشکال مختلف منتشر شد.
وی افزود: آخرین کتاب منتشر شده از این دست «تبیین معماری و شهرسازی مبتنی بر هویت اسلامی – ایرانی» بود که سال گذشته (۱۳۹۷) توسط انتشارات جهاد دانشگاهی واحد قزوین روانه کتابفروشی‌ها شد و در پانزدهمین دوره جشنواره پژوهش فرهنگی سال رتبه برتر را به خود اختصاص داد. مطالعه این کتاب را به همه دانشجویان و دیگر اهالی حوزه‌های معماری و شهرسازی توصیه می‌کنم. این کتاب حاصل چند دهه تجربه و مطالعه است و من نیز در این کتاب خدمت استاد نقره‌کار شاگردی کردم. کتاب دیگرم با عنوان «انسان، طبیعت معماری» نیز تقریبا در همین راستاست که توسط انتشارات دانشگاه پیام نور منتشر شده و من فایل آن را نیز برای دانلود در فضای مجازی گذاشته‌ام.
امروزه معماری کشورهای اسلامی چیز شناخته شده و پررنگی نیست و تلاشی نیز برای تعریف هویت آن انجام نشده استحمزه نژاد ادامه داد: مطالعات حکمی در حوزه معماری را من در کتاب‌های دیگری چون ترجمه «گیتی‌شناسی و معماری در اسلام پیش از عصر مدرن» اثر سامر عکاش هم ادامه دادم که توسط انتشارات جهاد دانشگاهی واحد قزوین منتشر شد. کتاب «بوطیقای معماری» آنتونیا دس را نیز بازتحریر کردم که هنوز منتشر نشده است. دس در این کتاب خلاقیت معمارانه را توضیح داده است، اما به هر حال مباحثش بومی نیست و ما مدرسان معماری نیز باید به دانشجویان منبع معرفی کنیم و به آنها تمرین بدهیم. من در حد توان خودم مباحث کتاب دس را بومی کرده و آن را مطابق با طبیعت معماری ایرانی کردم. بنابراین این کتاب بدل شده به خلاقیت بومی معماری ایرانی اسلامی.
این عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران همچنین به کتاب‌های در نوبت نشر خود اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از حوزه‌هایی که در آن ضعف شدید منابع مطالعاتی داریم «معماری سبز» است. چند کتاب را در این حوزه در نوبت نشر دارم که مهم‌ترین آن «دیوار سبز» است. همچنین در حوزه «مدرسه پایدار» نیز آثاری آماده انتشار است.
حمزه نژاد در ادامه به مساله تعریف نشدن هویت برای معماری کشورهای اسلامی در دوران معاصر نیز پرداخت: امروزه معماری کشورهای اسلامی چیز شناخته شده و پررنگی نیست و تلاشی نیز برای تعریف هویت آن انجام نشده است، اما من افق آینده را خوشرنگ می‌بینم و اعتقاد دارم که با تلاش‌های ما می‌شود این هویت را بازگرداند. به هر حال جهان اسلام روزی هویت فرهنگی مشترکی در همه سرزمین‌هایش داشته است که به نظرم جا دارد که امروز به آن هویت توجه دوباره کنیم. در همین راستا کتابی هفت جلدی را با عنوان «معماری معاصر کشورهای جهان اسلام» آماده کرده‌ام که هنوز ناشری برای آن تعیین نشده است. البته به احتمال زیاد انتشارات دانشگاه علم و صنعت این کتاب را منتشر کند.
برای تعالی فرهنگ نخبگان جامعه باید مدام تمرین کرده و نتایج تمرین‌های خود را اعلام کنند. این در صورتی است که پروژه‌های معماری کلان معمولا به صورت غیرنخبگانی و چراغ خاموش واگذار می‌شودوی اضافه کرد: کتاب دیگرم در این حوزه «تحلیل الگوهای ۴۰ مسجد کلان در جهان اسلام» است که در آن مسجدهای اعظم کشورهای مسلمان از جمله مصلای تهران مورد مطالعه قرار گرفتند. همچنین مجموعه مقالاتم را نیز در سه مجلد «طبیعیات»، «انسانیات« و «الهیات» آماده انتشار کرده‌ام که نسخه‌ای از آن نیز در فضای مجازی منتشر شده است. من معمولا مشق‌ها و مطالعاتم را ابتدا در قالب کوچکتر مقاله‌های مثلا ۱۵ صفحه‌ای منتشر می‌کنم تا در این عرضه بازخوردهایش را ببیند و پخته شود و پس از آن است که مباحث را در قالب گسترده‌تر کتاب نیز ارائه می‌کنم. در این مجموعه در کتاب «طبیعیات» ساختارهایی چون باغ ایرانی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند در انسانیات معماری مسکن‌ها و در الهیات نیز معماری بناهای مذهبی مورد کنکاش قرار گرفته‌اند. هرکدام از این مجلدات قطور را فعلا در فضای مجازی منتشر کرده‌ام. البته اقتضای دنیای امروز نیز انتشار کتاب در این فضاست.
نویسنده کتاب «انسان، طبیعت، معماری» یکی از مشکلات حوزه معماری و شهرسازی امروز ایران را نبودن شفافیت دانست و گفت: برای تعالی فرهنگ نخبگان جامعه باید مدام تمرین کرده و نتایج تمرین‌های خود را اعلام کنند. این در صورتی است که پروژه‌های معماری کلان معمولا به صورت غیرنخبگانی و چراغ خاموش واگذار می‌شود. من از مهران مدیری برای ساخت سریال «هیولا» تشکر می‌کنم که شرکت‌های نیمه خاموش و فاسد را که با فساد پروژه‌های خود را دریافت می‌کنند، به سخره گرفته و درباره آنها هشدار داده است. در این پروژه‌های حتی فضای نقد و ارزیابی نیز باز نیست.
حمزه نژاد گفت: ما مدام ادعا کرده‌ایم که دانشگاه اصل است، اما فضای دانشگاه را بسته‌ایم. سیسم آموزشی و نقد در دانشگاه نیز باز نیست. مسئولان باید به این فرهیختگی برسند که فضای نظارت عمومی را باز بگذارند تا در این فضا دانشجو بتواند هم حرف بزند و هم نظام آموزشی‌اش را به چالش بکشد. بازار هم باید با دانشگاه چالش ایجاد کند و همه اینها باعث عملگرایی دانشگاه خواهد شد.
وی همچنین نهاد دانشگاه را دست بسته در حوزه عمل خواند و ادامه داد: نهاد آکادمیک باید در حوزه عمل نیز وارد شود. این در صورتی است که شهرداری به هیچ عنوان دانشگاه را به رسمیت نمی‌شناسد. نهاد شهرداری در کنگره‌های صرفا مبالغ مختصری به دانشگاه هدیه می‌دهد و می‌گوید که با این خوش باشید و کاری به کار ما نداشته باشد. حوزه عمل چون پول در آن دخیل است متعلق به بازار است و اصلاح آن کار سختی است.
حمزه نژاد تعالی فضای معماری در ایران امروز را منوط به باز گذاشتن فضای گفت‌وگو نقد دانست و اظهار کرد: اگر فضای گفت‌وگو و تعامل را باز بگذاریم بسیاری از مشکلات ما مرتفع خواهد شد. یا این فضا را باز نگذاشته و یا نمی‌توانیم باز بگذاریم چون توانایی‌اش را نداریم. فضای باز مبارزه می‌خواهد و جنگ اقتصادی و فرهنگی. فضای امنیتی جامعه را از فرهنگ خالی می‌کند. در این فضا فرهنگ، گفت‌وگو و تهامل در مسائل سیاسی گم می‌شوند. زاویه امنیتی، زاویه بحران اقتصادی و سیاسی آسیب‌های عظیمی به مطالعات فرهنگی و تحقق فرهنگ می‌زند.
مهدی حمزه نژاد عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت است. او بجز اخذ دکترای تخصصی معماری و شهرسازی سال‌ها در حوزه‌های علمیه تهران نیز به تحصیل دروس فقه، عرفان و فلسفه مشغول بود و از رهگذر این دانش‌ها توانست به مطالعات میان رشته‌ای در حوزه معماری و شهرسازی بپردازد.
حمزه نژاد در حوزه عمل نیز توانسته پروژه‌های متعددی را به سرانجام برساند. در کارنامه علمی او بجز انتشار مقالات متعدد در نشریات ایران و دیگر کشورها کتاب‌هایی چون «حکمت هنر اسلامی»، «انسان، طبیعت، معماری»، «مبانی نظری معماری»، «درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهر سازی» و... را نیز تالیف کرده است.
نظر شما