به گزارش خبرنگار مهر، نظام بهرامی کمیل، جامعه شناس و منتقد فرهنگی و نویسنده کتاب‌هایی چون «گونه شناسی روشنفکران ایرانی»، «نام باوری»، «نظریه رسانه‌ها: جامعه شناسی ارتباطات»، «حوزه‌های جامعه شناسی»، «بینش‌ها و نظریه‌های جامعه شناسی»، «بررسی نسبت فرهنگ با تغییرات جمعیتی» و… در تازه‌ترین یادداشت خود به بحث درباره روشنفکران چپ جهان و چرایی سکوت آنها دربرابر نظام شوروی پرداخته است. این یادداشت را در ادامه بخوانید:
«جرج برنارد شاو پس از بازدید چند روزه‌اش از شوروی و ملاقات با استادان و اندیشمندان روس به مجیزگویی از استالین و برنامه‌های او پرداخت. او شوروی را «مملکت آینده» نامید. شاو در پاسخ به این پرسش که پس چرا در این مملکت باقی نمی‌ماند، گفت: انگلیس به واقع جهنم است، ولی من گناهکار پیری هستم که محکومم در جهنم ساکن باشم. (رادزینسکی ،۱۳۹۵؛ ۲۸۸)
علاوه بر شاو، سایر روشنفکران چپ اروپایی هم کم و بیش از شوروی زمان لنین و استالین تعریف و تمجید می‌کردند. هربرت ولز (تاریخ‌نویس سوسیالیست و روزنامه‌نگار انگلیسی)؛ امیل لودویگ (نویسنده و روزنامه‌نگار آلمانی)؛ هنری باربوس (نویسنده فرانسوی) و رومن رولان (ادیب فرانسوی و برنده جایزه نوبل) پس از بازدید از شوروی با رضایت تمام به تمجید لنین و استالین پرداختند.
«دفتر خاطرات رومن رولان سالها پس از مرگ او به چاپ رسید، معلوم شد که او همه چیز را دریافته و همه چیز را دیده بود: «احساس می‌کنم چگونه درد و آشفتگی وجودم را فرا می‌گیرد. من نیاز به گفتن و نوشتن در این‌باره را در خود سرکوب می‌کنم.»
ولی چرا؟ چرا رولان حقیقت را ننوشت؟ رولان پاسخ می‌دهد: «زیرا دشمنان عنان گسیخته در فرانسه و سراسر جهان از کلمات من به عنوان سلاح [علیه سوسیالیسم] استفاده خواهند کرد.» (همان: ۳۹۵) رولان وصیت کرده بود، خاطراتش از سفر به شوروی، پنجاه سال پس از مرگش به چاپ برسد. درود بر شرف روشنفکرانی که خود را به نظام سرمایه‌داری نفروختند!
فویخت وانگر، رمان نویس معروف ضدفاشیست آلمانی، پس از مصاحبه سه ساعته با استالین و بازدید چند روزه از شوروی نوشت: «کاملاً ابلهانه است که بگوییم استالین برای سلطه جویی و انتقام به محاکمه و اعدام سران حزب کمونیست پرداخته است. در مورد کیش استالین‌پرستی هم باید بگوییم؛ این پرستش صادقانهِ مردم تنها به دلیل آن است که مردم می‌خواهند از نان، گوشت، تحصیلات، نظم و امنیتی که استالین برای آنها به ارمغان آورده؛ سپاسگذاری کنند. وانگ ادامه داد؛ چگونه می‌توان از شوروی دفاع نکرد، از این مبارز علیه فاشیسم، از این یاور آزادی در اسپانیا.
برتولت برشت، نمایشنامه نویس مشهور، از کتاب وانگ تجلیل کرد و آن را بهترین اثری که در ادبیات غرب نوشته شده است نامید، ولی کتابِ آندره ژید را که در نقد نظام استالینی نوشته شده بود؛ محکوم کرد. (همان: ۳۹۷) ژید در پاسخ به منتقدانی مانند برشت، در کتاب «بازگشت از شوروی» نوشت: «با اندوهی رو به ازدیاد از خودتان می‌پرسید که (مثلاً در مورد محاکمات مسکو) آخر تا کی باید تایید کنیم؟ دیر یا زود چشم‌های شما نیز باز خواهد شد. چشم‌های شما مجبور به باز شدن است و آن وقت است که شما - شما شرافتمندان- از خود خواهید پرسید که چطور توانسته‌ایم این همه مدت چشم‌های خود را بسته نگهداریم؟» (ژید، ۱۳۳۳: ۱۴۸)
راجر اسکروتن، فیلسوف انگلیسی، می‌گوید: روشنفکران چپ در برابر حکومت‌های سوسیالیستی سه دوره را طی می‌کنند. در دوره نخست به تبلیغ و ترویج و ستایش این حکومت‌ها می‌پردازند. بعد که جنایات کمونیست‌ها مشخص می‌شود؛ سکوت می‌کنند و در پایان و پس از سرنگونی این حکومت‌ها به نقد آنها می‌پردازند.
منابع
اسکروتن، راجر (۱۳۹۹) متفکران چپ نو- ترجمه بابک واحدی، انتشارات مینوی خرد
رادزینسکی، ادوارد (۱۳۹۵) استالین- ترجمه آبتین گلکار- نشر ماهی
ژید، آندره (۱۳۳۳) بازگشت از شوروی- ترجمه جلال آل‌احمد، انتشارات امیرکبیر
نظر شما