خبرگزاری مهر – گروه استانها - حجت الاسلام سید حسین مؤمنی *: در اسلام روایات متعددی در مورد اهمیت مسائل زیست محیطی وجود دارد، در دین مبین اسلام، محیط زیست دارای قداست و جایگاه خاصی است.
اگر انسان مقام خلیفه اللهی دارد و موجودات دیگر را خداوند تبارک و تعالی مسخر او قرار داده است، او نسبت به همه آنها مسئول است و باید مسئولیت پذیر باشد.
حضرت علی (ع) یکی از ویژگی‌های حکمرانی بافضیلت را توجه به عمران و آبادانی دانسته‌اند، همچنین امام صادق (ع) می‌فرمایند: زندگی گوارا نمی‌شود مگر آنکه انسان از سه نعمت بهره مند باشد، هوای پاکیزه، آب گوارای فراوان و زمین حاصلخیز، به تعبیر دیگر، در زندگی خوب حتماً باید محیط زیست مورد توجه قرار بگیرد.
از منظر روایات و آیات، هوای سالم، آب سالم، خاک سالم، مؤلفه‌های زمینه ساز زندگی سالم و حیات طیبه برای انسان هستند. بر اساس آموزه‌های اسلامی به محیط زیست و آبادانی آن توجه ویژه ای باید کرد، در همین رابطه قرآن کریم در سوره بقره آیه ۲۰۵، حکومت صالحان را دارای دو مؤلفه دانسته، صلاح و عمران!
حضرت علی (ع) در نامه به مالک اشتر می‌فرماید: توجه تو به آبادانی سرزمین از گرفتن مالیات باید بیشتر باشد، چرا که حاکم در واقع مسئول اصلی عمران و آبادانی سرزمین‌ها است.
رهبر معظم انقلاب نیز در در جواب استفتایی که در مورد آلودگی هوا توسط مراکز صنعتی و یا خودروها از ایشان شده است چنین فرمودند: اگر طبق قانون نصب فیلتر برای جلوگیری از آلودگی هوا الزامی است، تخلف از آن جایز نیست. البته اگر این مسئله در قانون هم ذکر نشده باشد و کارخانه هوا را آلوده کند و مردم به خاطر این مسئله در ناراحتی و مشقت باشند یا در ناراحتی هم نباشند اما به خاطر تنفس این هوای آلوده ضرر قابل توجهی متوجه آنها شود این کار خلاف شرع است و کسی که با توجه به اینکه این کار حرام است آن را انجام داده، مرتکب حرام شده است.
بنابراین بر اساس دیدگاه اسلامی، آلوده نمودن محیط زیست هم خلاف قانون و هم حرام است و حاکمیت وظیفه برخورد از هر دو جهت را دارا است.
از منظر قانون و حقوق عامه
بر این اساس، عمران و آبادانی اولویت نخست حاکمیت است و دریافت مالیات در رتبه بعد قرار دارد تا با ایجاد رفاه و اعتماد عمومی مردم مشتاقانه مالیات بپردازند. اگرچه مسائل مربوط به حراست از محیط زیست ۱۴۰۰ سال قبل در اسلام مطرح شده است، اما عنوان امنیت زیست محیطی از سال ۱۹۸۷ میلادی در سازمان ملل متحد عمومیت یافت. در این چشم انداز جهانی، بشر باید به گونه‌ای گذران زندگی کند که از حد تحمل کره زمین خارج نباشد.
مفهوم امنیت زیست محیطی زیرمجموعه مفهوم امنیت به معنای عام قرار می‌گیرد و آن را اینگونه تعریف کرده‌اند «امنیت زیست محیطی امنیتی است که در چارچوب آن برخورداری از طبیعت و محیط زیست سالم و غنی، حق طبیعی انسان تلقی می‌شود و از آن حمایت می‌شود.»
در اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز توجه به محیط زیست شده است و هر گونه آلودگی محیط زیست ممنوع اعلام شده است.
امروزه متأسفانه شاهد تخریب محیط زیست به اشکال مختلف هستیم؛ آلودگی هوا توسط کارخانه‌ها و نیروگاه‌هایی که سوخت مازوت مصرف می‌کنند، تخریب بی رویه زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها، تغییر کاربری زمین‌ها، ایجاد موانع ترافیکی غیرضروری و بالا بردن مصرف سوخت خودروها، ساخت خودروهای غیر استاندارد و همه و همه از مواردی است که حاکمیت امروز موظف به ورود در این حیطه‌ها است.
یکی از مهمترین مصادیق توجه به حقوق عامه، امروز محیط زیست است که متأسفانه به دلایل اقتصادی و مشکلات معیشتی مورد غفلت قرار گرفته است.
مسئولیت اجتماعی
هوای آلوده دارای ترکیبات سولفات، نیترات و گوگرد و دیگر ذرات معلق در هوا است که بر عملکرد طبیعی بدن و اعضای حیاتی تأثیر گذار بوده و عملکرد آنها را دچار اشکال می‌نماید و در دراز مدت بیماری‌های جبران ناپذیر را برای انسان ایجاد خواهد کرد. از وظایف سازمان محیط زیست طبق ماده ۱۲ قانون هوای پاک گزارش و پیگیری از میزان آلایندگی صنایع است و بایستی متخلفین را به مرجع صالح قضائی معرفی کند و طبق ماده ۱۳ آن قانون سازمان محیط زیست می‌بایست از فعالیت مراکز و صنایع آلاینده جلوگیری کند، علاوه بر این در صورتی که ضرر قابل توجه نسبت به افراد وارد شده باشد بر طبق «قاعده لاضرر» دستگاه‌های متخلف باید به جبران آن اقدام کنند.
دستگاه‌هایی که در امر محیط زیست ترک فعل کرده همگی به گونه‌ای مسئول سلامت و ضررهای جبران ناپذیر هستند که به انسان‌ها وارد می‌شود، با توجه به تاکید اسلام بر اهمیت هوای سالم و آب سالم و خاک سالم، انتظار می‌رود مسئولان با احساس مسئولیت بیشتر و برنامه ریزی مدبرانه از آلودگی‌های محیطی جلوگیری کنند.
اما حال و هوای اصفهان و مردمان آن، این روزها بد وخیم است و در این عرصه، مسئولیت مسئولان بسیار سنگین است.
* استاد حوزه و دانشگاه
نظر شما