خبرگزاری مهر، گروه استانها-علیرضا صفاری‌فر: «اردستان» همان شهری است که وقتی کویرشناسان و بزرگان علوم زمین‌شناسی و جغرافیای طبیعی ایران با تجربه طولانی خود از آن سخن می‌گویند، انسان را مات و مبهوت می‌سازد و می‌تواند در نوع خود سالانه هزاران گردشگر را روانه این شهرستان کند.
شهرستان اردستان امروزه با توجه به دارا بودن آثار و ابنیه‌های تاریخی فراوان، قنات دوطبقه محله مون که یک اثر ثبت جهانی است، مساجد جامع اردستان و زواره و نظایر آن موجب شده این شهرستان میزبان مجموعه‌ای کامل از جاذبه‌های گردشگری خاص و کمتر دیده‌شده ایران باشد.
مسجد جامع اردستان
مسجد جامع اردستان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهر است که ساخت آن را به معمار مشهور، «استاد محمود اصفهانی» نسبت می‌دهند. این مسجد یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران محسوب می‌شود که از آن به‌عنوان نخستین مسجد دوطبقه تاریخ اسلام و دومین مسجد چهار ایوانی جهان اسلام نیز یاد می‌کنند. این بنا در گذشته یک آتشکده بود که بعدها به مسجدی چهار ایوانی تبدیل شد. مسجد جامع اردستان که در دوره سلجوقی ساخته شده، در سال ۱۳۱۱ با شماره ثبت ۱۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری مسجد جامع اردستان در نوع خود بی‌نظیر است. این بنای ارزشمند و پرشکوه به سبک مسجد جامع اصفهان بنا شده به دلیل معماری بی‌نظیری که دارد، نظر بسیاری از گردشگران ایرانی و خارجی را به خود جلب کرده و مقصدی جذاب برای علاقه‌مندان به هنر معماری شمرده می‌شود.
قنات دوطبقه محله «مون» اردستان
از زمان‌های گذشته تا به امروز بخش قابل‌توجهی از خاک ایران را کویرها تشکیل می‌دادند. مردمی که در این اقلیم زندگی می‌کرده‌اند، همواره با استفاده از دانش مهندسی و خلاقیت خود راهی برای دسترسی به آب می‌ساخته‌اند. این تلاش‌ها منجر به ساخت قنات‌ها و کاریزها شدند. یکی از جذاب‌ترین و منحصربه‌فردترین این قنات‌ها قنات دوطبقه مون است. قناتی خاص و جذاب که شاهکار مهندسی مردمان گذشته است. قنات مون اردستان یکی از خاص‌ترین قنات‌های نه‌تنها ایران، بلکه دنیا به‌حساب می‌آید؛ قنات مون تنها قنات دوطبقه در کل دنیاست!
یکی از خصوصیات منحصربه‌فرد قنات مون، دوطبقه بودن آن است. این دوطبقه هیچ ارتباطی با هم ندارند، به‌گونه‌ای که آب طبقه بالایی نمی‌تواند وارد طبقه پایینی شود. جنس خاک این بخش از زمین به این ویژگی قنات کمک کرده است؛ چسبندگی، بو و شیرینی مناسب ازجمله ویژگی‌های خاک این منطقه به‌حساب می‌آیند.
جالب است بدانید که آب هر طبقه از این قنات از نظر دبی و سختی آب با یکدیگر تفاوت دارد. آب قنات بالایی خنک، سبک و شیرین است و معمولاً برای شرب، از آن استفاده می‌کرده‌اند. درحالی‌که آب قنات زیرین سخت‌تر و گرم‌تر است و دبی بیشتری دارد و از آن برای شستشو، آبیاری زمین‌های کشاورزی اطراف و همچنین راه انداختن چرخ آسیاب استفاده می‌شده است.
قنات ارونه اردستان
مورخان ساخت این قنات که یکی از قنات‌های معروف اصفهان است را به اروند شاه نسبت داده‌اند و قدمت آن به دوره‌ی قبل از اسلام می‌رسد. در تاریخ داستانی ایران قبل از اسلام، نام اروند شاه فقط یک‌بار آن هم برای پدر لهراسب شاه به این ترتیب «لهراسب شاه بن اروند شاه بن کی پشن بن کیقباد» آورده شده است و بهمن پسر اسفندیار از این خانواده، آتشکده‌ی مهر اردشیر را در اردستان بنا نهاده است.
این قنات در واقع یک نهر پرآب زیرزمینی با پنج رشته‌قنات فرعی است. در طول زمان، آب قنات ارونه زمین‌های زراعی محله‌های کبودان، بازار، فهره و راهمیان شهر اردستان را سیراب می‌کرد.
آن‌چه در مورد این قنات بسیار جالب است این است که به گفته‌ی متخصصان کاریز و قنات اگر هفت سال پیاپی در اردستان خشک‌سالی شود، آب این قنات شاید کم شود، اما خشک نمی‌شود و این یکی از ویژگی‌های معماری و مهندسی ایرانی را به رخ همگان می‌کشد که در ساخت قنات در دشت‌های کویری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مسجد جامع زواره
مسجد جامع زواره در دوران سلجوقی ساخته شده و کار ساخت آن در سال ۵۳۰ هجری قمری پایان یافته است. قدمت محراب این مسجد که از زیباترین بخش‌های بنا محسوب می‌شود، نیز به سال ۵۵۱ هجری قمری بازمی‌گردد؛ با این وجود، از «مجیرالدوله آل بویه» یا «عمر بن عبدالعزیز آل ابی‌دلف» نیز به‌عنوان بانیان اولیه این مسجد در قرن سوم هجری قمری یاد کرده‌اند.
از سوی دیگر، با توجه به این نکته که این مسجد شباهت بسیار زیادی به مسجد جامع اردستان دارد و تقریباً این دو بنا در یک زمان ساخته شده‌اند، می‌توان ادعا کرد که بانی ساخت مسجد جامع زواره و مسجد جامع اردستان، فردی به نام «ابوطاهر بنغالی» بوده است. شاهد دیگر این مدعا کلمه «احمد» به‌حساب می‌آید که در کتیبه‌های هر دو مسجد وجود دارد.
گرچه مسجد جامع زواره را نخستین مسجد جامع چهارایوانی تاریخ جهان اسلام می‌دانند، برخی از تاریخ‌نگاران معتقدند که این مسجد در ابتدا سه ایوانی بوده است و در قرن‌های بعدی، ایوانی دیگر به آن افزوده‌اند.
حسینیه بزرگ و کوچک زواره
حسینیه‌های زواره که از مکان‌های دیدنی زواره به حساب می‌آید، در بافت قدیمی شهر قرار دارد و از دوران صفویه تا قاجار ساخته شده است. این دو حسینیه شامل قسمت‌های سرباز و سرپوشیده است که در ۴ فصل سال با همزمانی ایام سوگواری محرم قابل استفاده است. این حسینیه‌ها قدمتی ۴۰۰ ساله دارند. حسینیه بزرگ متعلق به دوران صفوی است و قدمت آن بیشتر از حسینیه کوچک است. بنای حسینیه بزرگ در ابتدا در یک طبقه و از خشت خام و گل ساخته شده است که در دوران قاجار یک طبقه به آن اضافه شده است و نمای آن را آجرکاری کرده‌اند. قرار گرفتن حسینیه‌های کوچک سرباز در کنار حسینیه‌های سرپوشیده سبک جدیدی در معماری بناهای مذهبی و اسلامی به وجود آورده است. این دو بنا به صورت مربع با یک تخت در وسط جهت تعزیه خوانی ساخته شده است و در اطراف هر چهار بنا طاقچه‌های بزرگی به ارتفاع یک متر از سطح زمین برای نشستن مردم احداث شده است.
کاخ سرهنگ‌آباد
کاخ سرهنگ آباد زواره در روستایی به همین نام از توابع دهستان سفلای زواره در ۷۶ کیلومتری شرق اردستان از شهرستان‌های استان اصفهان قرار دارد. موقعیت جغرافیایی ویژه روستای سرهنگ آباد، در دامنه کوه‌های دهستان کچو و طراوت و سبزی آن باعث شده است که از دیرباز به عنوان منطقه‌ای ییلاق نشین در شهرستان اردستان مورد توجه قرار گیرد. همین امر باعث شده که در سال‌های قبل این روستا از روستاهای پرجمعیت و حاصل‌خیز شهرستان اردستان باشد.
عمارت تاریخی سرهنگ آباد اردستان در مساحتی حدود ۶۰۰ مترمربع احداث شده و کوشک اصلی آن ۳ طبقه و ۱۵۰۰ متر زیربنا دارد. معماری این مجموعه تلفیقی از معماری دوره قاجار و سبک دوره صفوی است به طور مثال ایوان عمارت اصلی با ستون‌های چوبی شبیه ایوان چهلستون ساخته شده و یا از قوس‌های نیم دایره‌ای شکل و تزئینات رایج در دوره قاجار استفاده شده است و تنوع فضای خاص دوره قاجار با قدرت هر چه تمام تر جلوه گر است و در نوع خود یکی از نمونه‌های موفق معماری دوره قاجاریه است.
مقبره امیراویس
مقبره امیر اویس معروف به سنگ سفید مربوط به سده ۹ ه.ق است. این مقبره در محله محال اردستان واقع شده و این بنای تاریخی در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شماره ثبت ۱۶۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منطقه حفاظت شده کهیاز
کهیاز نام یکی از زیباترین مناطق طبیعی و جاهای دیدنی اردستان است. این منطقه در ۵ کیلومتری شرق شهرستان اردستان قرار دارد. وسعت این منطقه به حدود ۴۲ هزار هکتار می‌رسد. از سال ۱۳۸۱، سازمان حفاظت از محیط زیست، این منطقه را حفاظت‌شده اعلام کرد. از نظر طبیعی، در منطقه کهیاز پوشش گیاهی بسیار انبوه و متنوعی وجود دارد. قرارگیری موقعیت خاص منطقه در کنار پوشش گیاهی مناسب و منابع آب کافی، کهیاز را به مکانی امن و آرام برای زندگی حیوانات مختلف تبدیل کرده است. در این منطقه می‌توانید شاهد انواع گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ای و انواع گل‌های منحصربه‌فرد باشید.
کویر تل شیطان
کویر تل شیطان یک کویر محبوب و پرتردد در شهر اردستان است. این کویر با ۱۳۱۱ کیلومتر مربع مساحت و طول ۵۷ کیلومتر در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر زواره واقع شده است. کویر تل شیطان که از آن به عنوان کویر دق سرخ نیز یاد می‌شود در شمال روستای امیرآباد در بخش زواره واقع شده است. کویر با تاغزار ها شروع شده و بعد از آن رمل‌ها و شنزارها به چشم می‌خورد. ۱۵ کیلومتر بعد از کویر نمک به تپه تل شیطان خواهیم رسید که به سبب وجود همین تپه، بسیاری این کویر را نیز به این نام می‌شناسند. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ به علت بارش‌های فراوان در این منطقه، این کویر سیراب شد و دریاچه‌ای فوق العاده در این کویر به وجود آمد.
طبیعت چهار فصل شهرستان اردستان به گونه‌ای است که مردم را از نقاط مختلف کشور به خود جذب می‌کند و هرساله در ایام مختلف و به ویژه عید نوروز گردشگران بسیاری برای دیدن آثار و ابنیه‌های تاریخی آن به این شهرستان سفر می‌کنند.
نظر شما