در نشست شوراي حكام آژانس انرژي اتمي كه امروز دوشنبه در وين برگزار خواهد شد، طي سه روزبه آخرين مسائل اساسي هسته اي بويژه برنامه هاي هسته اي ايران و ليبي خواهد پرداخت. در اين نشست اعضاي اين شورا به مباحثي همانند اقداماتي براي افزايش همكاري بين المللي در زمينه هسته اي ، انتقال مديريت هسته اي ، تقويت فعاليت آژانس در خصوص دانش فناوري و تقاضاهاي هسته اي با يكديگر به مذاكره و گفتگو خواهند پرداخت.
آنچه بيش از پيش براي تشكيل اين جلسه حساسيت ببار آورده است گزارش رييس آژانس (محمد البرادعي ) درباره تحقق توافق پادمان NPT ميان آژانس و جمهوري اسلامي ايران و همچنين توافق بين آژانس و ليبي مي باشد.
نكته قابل تامل اينكه بيش از يكسال است آژانس بين المللي انرژي اتمي درميان رسانه هاي خاورميانه بويژه رسانه هاي خبري ايران جايگاه ويژه اي يافته است و دستگاه سياست خارجي ايران نيز در مدت مذكور بيشترين فعاليت و دستور كار را در اين زمينه داشته است و با توجه به هجوم تبليغاتي و بروز حساسيتهاي بين المللي و منطقه اي بر مسائل هسته اي ايران در كنار مسائل حساسيت زاي منطقه اي همانند هجوم آمريكا به عراق به بهانه داشتن سلاحهاي كشتار جمعي و اتهام برخي ديگر كشورهاي منطقه به داشتن فعاليت در زمينه سلاحهاي غيرمتعارف، اين موضوع بيشتر از هميشه با دقت نظر دنبال شده و مي شود.
از روزي كه پرونده هسته اي ايران وارد مرحله جديدي از تعاملات سياسي و امنيتي منطقه اي و جهاني گرديده است ، اين موضوع با حواشي و چالشهاي زيادي همراه بوده كه ايران را مجبور به عكس العمل نموده، كه بنظر مي رسد كشوري با ظرفيتهاي سياسي ، اقتصادي و ايدلوژيك همانند ايران توانسته است بخوبي سير مطلوبي در برخورد با اين پرونده داشته باشد كه اهم محورهايي كه مي توانست با هدف اتخاذ سياستهاي فوري و با ضريب خطاي بالا اتخاذ شود، بدين شرح مي باشد:
1- اجماع نظر جهاني مبني بر امضاي پروتكل الحاقي توسط ايران با پشتيباني تهديد آميز ايالات متحده
2- مشكوك خواندن برنامه هسته اي ايران از سوي آمريكا با بهانه قرا ردادن منابع سرشار نفت و گاز
3- القاي جنگ رواني درمنطقه با بهره گيري از پرونده جنايات صدام و عدم پاسخگويي در چگونگي دسترسي او به سلاحها
4- عدم تمركز بر فعاليتهاي قانوني ايران و جنجال سازي در حواشي پرونده هسته اي با هدف ممانعت از دسترسي كشورهاي مسلمان يا مستقل به توان هسته اي
5- تهديد همزمان و متقارن كشورهاي خاورميانه به منظور بزرگ نمايي خطرات هسته اي و اجماع نظر بين المللي در مقابله با اين روند فني و تكنولوژيك
6-انجام تبليغات دامنه دار داخلي در كشورهاي خاورميانه با هدف بر هم زدن انسجام و وحدت ملي ميان حاكميت و ملت هاي منطقه براي آماده سازي مراحل بعدي اقدامات خود
7- ايجاد رعب و وحشت و فشار رواني بر موسسات بين المللي با هدف بهره برداري از سياستهاي خاص.
8- اجبار به تسليم و انجام رفتارهاي كنترل شده بر اساس خواست واراده قدرتهاي برتربه بهانه مبارزه با تروريسم.
جمهوري اسلامي ايران در صحنه بين المللي با توجه به رخدادهاي يازده سپتامبر و فضاي رواني حاكم بر جهان غرب كه هر روز انگشت اتهام انجام اين اقدام را به سوي افراد ، گروهها و كشورهاي مختلف نشانه مي رفته ، درحالي به پرونده هسته اي كشيده شد كه اين موضع با دقت نظرها و عكس العمل هاي احتمالي بسياري مواجه بوده است به همين جهت برنامه ريزي ، داشتن تامل و تفكر ، حساب احتمالات برخوردهاي سياسي، درك بازيگران مختلف و شناخت نوع بازي هر يك ،نحوه نقشي آفريني ائتلافهاي سياسي و امنيتي و حتي موسسات بين المللي و از هم مهمتر هدف نهايي تشكيل اين پرونده مي توانست سرنوشت تمامي حوادث و اتفاقات را به گونه هاي مختلفي رقم زند.
به همين جهت جمهوري اسلامي ايران براي گذر از اين بحران به اقدامات ذيل روي آورده است كه نشان دهد داراي ظرفيت هاي بسياري درمقابله با جريانات هدفدار جهاني مي باشد كه اهم اقدامات آن عبارتند از:
1- تاكيد هميشگي بر صلح آميز بودن فعاليتهاي هسته اي و اعلام همكاري بين المللي .
2- برخورداري از حق بهره گيري از توان هسته اي بر اساس معاهدات بين المللي .
3- افزايش همكاريهاي بين المللي هسته اي در صورت رفع محدوديتها و تحريمهاي موجود.
4-انجام رايزني و دعوت از آژانس ، كشورهاي اروپايي و سازمانهاي بين المللي براي انجام گفتگوهاي ثمر بخش
5- پذيرش كارشناسان فني و بازرسان آژانس در انجام وظايف خود بر اساس قرار دادهاي بين المللي مورد توافق
6- اتخاذ سياست گام به گام منافع ملي گرايانه با احتساب امتيازهاي بدست آمده و از دست رفته
7- پرهيز آژانس درورود به بازيهاي سياسي تحت تاثير كشورهاي غربي بويژه ايالات متحده
8-همكاري بي سابقه با آ ژانس در پاسخگويي به كليه در خواستها وتهديد به خروج از آن در صورت عدم همكاري.
9- بهره گيري از ظرفيت اتحاديه اروپا و ايجاد اعتماد با هدف مواجهه رواني با ايالات متحده و خنثي سازي تبليغات آن
10- تمركز گفتگوهاي اساسي و سرنوشت ساز در تهران و انجام رايزينهاي گسترده سياسي با تمامي طرفهاي مربوط
11- انجام داوطلبانه برخي تغييرات در فعاليتهاي هسته اي با هدف افزايش اعتماد و اعلام حسن نيت در همكاري
12- تشكيل سامانه سياسي تصميم گيري در اين خصوص با هدف تمركز نيروها و افزايش ضريب بهره وري.
حال پرونده هسته اي ايران بار ديگر با توجه به روند قبلي،در اين روزها محور كار آژانس قرار گرفته است و بنظر مي رسد با توجه به سطح همكاريهاي گسترده ايران ، اين بار آژانس مي بايست تحرك و اقدامات مثبت بيشتري از خود بروز دهد تا بتوان به آينده همكاري فيمابين اميدوار بود، لذا سرنوشت اين پرونده بنظر مي رسد دراين دوره يا گمانه ها و حدسهايي قرين خواهد بود كه بهتر است تا كليه عوامل دست اندركار از هم اكنون در فكر طراحي مرحله بعدي اقدامات جهت دار باشند تا دروقت مقتضي بتوان حداكثر تقاضا و امتيازات موجود را بدست آورد. اهم مواردي كه دور نماي فعلي را به تصوير مي كشند عبارتند از :
1- با توجه به گامهاي بسيار مثبت ايران ، آژانس برهمكاري بيشتر و شفافيت در فعاليتهاي تاكيد خواهد داشت
2- نظريه اختلاف ديدگاه نيروهاي سياسي موثر در آژانس بنظر مي رسد عليرغم تمامي تلاشهاي ايالات متحده در صدور قطع نامه اي شديد اللحن عليه ايران ، اين موضوع با جديت همراه نشود.
3-از آنجا كه كشورهاي غربي در خصوص نحوه تعامل با ايران به دو ديدگاه تهديدآميز وگفتگو محور تقسيم شدهاند كه كشورهاي اروپايي (آلمان ، انگليس و فرانسه) در برابركشورهاي ديگر (آمريكا ، كانادا، زلاندنو، استراليا) از مواضع جداگانه اي حمايت مي كنند بنظر مي رسد اصطحكاك موجود بتواند از تندي مواضع بكاهد و فشارها را كاهش دهد.
4- در اين دوره با توجه به برخي سوالات موجود از ايران در خصوص فناوري هسته اي و يا وجود برخي قطعات آلوده و همچنين موضوع بازار سياه هسته اي ، درخواست گزارش تكميلي و كاملي از ايران جواسته شود.
5-از آنجا كه فرايند همكاري ايران با آزانس روندي صعودي داشته و از سوي ديگر درنامه ايران به كشورهاي اروپايي به برخي تعهدات فراموش شده كه امكان اتخاذ موضع تندي از سوي ايران را متحمل دانسته و با عنايت به فضاي حاكم بر اعضاي جلسه ، بنظر مي رسد پرونده ايران به شوراي امنيت نرود ولي مي بايست مسئولين ايراني در خصوص بدست گرفتن ابتكار عمل انحصار اطلاعات هسته اي به تحركي جديد دست زنند.
6- از آنجا كه آمريكا مطمئن به عدم همكاري اروپا در شرايط فعلي براي انسجام واتحاد در جبهه غرب براي پرونده هسته اي ايران مي باشد. بهره گيري از فضاي موجود وهمكاري فعال با اروپا براي گسترش روابط بويژه امضاي قرار داد همه جانبه اقتصادي با اتحاديه مناسب مي باشد.
7- از انجا كه كشورهاي اروپايي نيز به تعهدات خود عمل نكرده اند لزوم امتيازگيري و پاي بندي آنها به تعهدات و يااجماع نظر به صلح آميزبودن فعاليتهاي هسته اي ايران در اسناد آژانس ضروري بنظر مي رسد
8- امضاي پروتكل الحاقي با هدف اعتمادسازي و صرف نظر از طرح غني سازي اورانيوم به منظور اطمينان بخشي بيشتر آژانس به فعاليتهاي هسته اي ايران مي بايست با امتيازات متقابلي همراه باشد كه بنظور مي رسد بيان محتاط آميزو ادبيات نرم رييس آژانس بخشي از آنهاست كه در اين رابطه كافي نمي باشد.
9- بهره گيري از عنصر زمان و چانه زني براي ايجاد زمينه ها و فرصت هاي مختلف جهت رايزني و گفتگوهاي هدف دار و در نهايت اخذ برخي امتيازات ضروري است كه در اين فضا مي توان به تهديدات هسته اي منطقه ، اهداف صلح آميز ، رقابتهاي پنهاني قدرتهاي هسته اي در جلب منابع و اعطاي امتيازات ويژه قدرتهاي بزرگ به برخي كشورها اشاره كرد.
10- اتخاذ سياست تعجيل در تاخيرمي تواند ضمن ايجاد فضاي رواني مناسب واميدواري اعضاي آژانس به تصميم گيري بموقع، فرصت لازم براي طراحي شرايط مناسب را به مقامات ايراني بدهد.
11- در اين مرحله به نظر مي رسد جمهوري اسلامي ايران بايد به پايان مسئله هسته اي خود و يافتن فرجام مناسب مطلوب و بسته شدن اين پرونده تاكيد نمايد ، چرا كه تداوم اين روند و ورود مسائل آتي منطقه و حساسيتهاي سياسي و امنيتي خاورميانه مي تواند به عدم حل اين موضوع بيانجامد.
سخن آخر اينكه پرونده هسته اي ايران در اين هفته اگر چه يكي از موضوعات محوري تحولات بين المللي است ولي تداوم و فقدان تعامل سازنده سازمانهاي بين المللي با ايران كه تاكنون همكاري سازنده اي با آژانس داشته است مي تواند به نقطه آغاز جديدي براي اين پرونده بيانجامد كه مسئوليت عواقب چنين تصميمي بر عهده كساني است كه از اعطاي حداقل امتيازات امتناع ورزيدند.
نظر شما