به گزارش خبرگزاری مهر، اجلاس سران جنبش عدم تعهد در حالی از فردا در شرم الشیخ مصر برگزار خواهد شد که این جنبش به لحاظ میزان تاثیرگذاری در معادلات بین المللی در چارچوب اهداف اعضا و پیگیری "مقاصد اصلاحی" و "مستقل" در شرایط مناسبی قرار ندارد.
قرار است فردا در شرم الشیخ و در غیاب معنادار رئیس جمهور ایران به عنوان رئیس آینده جنبش عدم تعهد، مصر سکان این مجموعه را از کوبا تحویل گرفته و برای دوره ای 4 ساله هدایت این جنبش را عهده دار گردد.
حساسیت شرایط کنونی در نظام بین الملل به لحظه سیاسی و اقتصادی بر هیچ کس پوشیده نیست اما آنچه در این چارچوب اهمیت می یابد توجه به فعالیت ها و برنامه های مجموعه ای چون عدم تعهد برای ورود به این میدان ویژه است؛ با نگاهی گذرا به فلسفه وجودی جنبش عدم تعهد و اهداف غایی پایه گذاران آن، به وضوح می توان نظاره گر نوعی پس رفت در آرمان ها یا کاهش چشمگیر میزان نفوذ و تاثیرگذاری این مجموعه در معادلات جهانی طی سال های متمادی بود.
چنانچه امروز کشورهای حاضر در جنبش غیرمتعهدها را به سه جناح مستقل، وابسته و ممتنع تقسیم بندی کنیم به دلایل بسیار باید بپذیریم که امروز به رغم تلاش جناح مستقل با سردمدارای کشورهایی چون ایران برای حفظ جایگاه مطلوب جنبش در نظام بین الملل یا ایفای نقش در معادلات اساسی جهانی، جهت حرکت غالب در بین کشورهای عضو، جهتی نه چندان موثر و عمدتا همسو با اهداف جناح ممتنع است.
نگاه دقیق تر به آرایش کنونی اعضای عدم تعهد، حرکت آشکار جناح ممتنع که اتفاقا اکثریت را در میان اعضا به خود اختصاص داده اند، در حاشیه تلاش های دو جناح مستقل و وابسته برای تاثیرگذاری بر فضای کلی جنبش، تمایل بیشتر برای تداوم حرکت خنثی کنونی را به رخ می کشد.
در این چارچوب هر چند که جناح مستقل با حضور کشورهایی چون ایران، کوبا، آفریقای جنوبی، ونزوئلا، سوریه یا لبنان در برابر جناح وابسته به قدرت های خارجی با حضور بازیگرانی همچون مصر، اردن، امارات متحده عربی یا قطر صف آرایی کرده اما پر واضح است که در این میدان کشورهای عضو جناح سوم که عمدتا بازیگران کمتر تاثیر گذار جامعه بین الملل محسوب می شوند، اکثریتی قابل توجه را به خود اختصاص داده اند و طبعا با قرار گرفتن در کنار جریانات متمایل به هر یک از دو جناح رقیب در مجموعه نم، پیکان اصلی حرکت مجموعه را به سوی خود می کشانند.
از سوی دیگر ناکارآمدی چارچوب های فعلی سازمان های بین المللی، پس از بروز حوادثی چون کشتار سربرنیتسا، تجاوزات مکرر رژیم صهیونیستی به فلسطین و نقض مکرر قوانین بین المللی از سوی کشورهای مختلف غربی، نکته ای غیرقابل انکار است که جمهوری اسلامی ایران طی سال های اخیر بر آن تاکیدی ویژه داشته و همواره بر لزوم اصلاح آن پافشاری کرده است.
اما نکته قابل توجه اینکه گویا مجموعه هایی چون جنبش عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی، اتحادیه عرب یا شورای همکاری خلیج فارس نیز در تنظیم رویکردها و دستور کار خود برای ایفای نقش در مناسبات بین المللی به صورت تابعی از مجامع کلان بین المللی همچون سازمان ملل متحد در آمده اند.
قطعا مهمترین آفت برای مجموعه ای چون نم که دو صفت "جنبش" و "عدم تعهد" را همواره با خود به همراه داشته، ورود به فاز تغییر ماهیت و تبدیل به نمونه ای کوچک از سازمان ملل متحد کنونی است؛ امروز گویا پس از گذشت قریب به نیم قرن از تشکیل عدم تعهد، این مجموعه به لحاظ ماهوی در معرض خطراتی اساسی قرار گرفته که نتیجه نهایی آن آغاز دوران ناکارآمدی مطلق و ایفای نقش ظاهری صرف برای اعضا خواهد بود.
در این میان باید بررسی کرد که آیا عدم حضور پررنگ ایران به عنوان یکی از سردمداران جناح مستقل در نشست سران جنبش، به معنای قطع امید از کارآیی آن بوده، تلاشی در جهت شکل دهی به حرکتی اصلاحی در چارچوب این مجموعه محسوب می شود یا صرفا حرکتی تاکتیکی در چارچوب مناسبات تهران با میزبان کنونی این اجلاس است.
البته مشخص است که برای مقابله با روند رو به زوال تاثیرگذاری عدم تعهد در نظام بین الملل نخستین گام، حل مشکلات داخلی اعضا و شکل دهی به تلاشی بنیادین برای احیای کارآیی جنبش در چارچوب اهداف صلح جویانه اعضای غیروابسته است.
اثبات این مسئله تنها در گرو مرور نوع مواجهه نم به عنوان مجموعه ای با حضور بیش از 100 عضو با موارد مهم و تعیین کننده ای چون بحران اقتصادی جهان، مسئله تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به غزه، جنگ 33 روزه لبنان، موضوع هسته ای ایران یا سایر مسائل مبتلا به کشورهای عضو این مجموعه از جمله کشورهای آفریقایی یا تحولات چند ساله اخیر در آسیای شرقی و مباحثی از این دست است.
به بیان دیگر، احیای پیکر نیمه جان پدیده ای به نام جنبش عدم تعهد که امروز در فرآیند ورود به "کمای سیاسی" قرار گرفته در گرو تقویت بیش از پیش جناح مستقل دراین مجموعه و آغاز نوعی جنبش درونی است؛ امروز جنبش عدم تعهد، محتاج شکل گیری جنبشی دیگر برای بازگشت به اصول و مبانی سابق در کنار آغاز یک "فرآیند هوشمند به روز رسانی" است.
هر چند که ناملایمات دیپلماتیک میان روسای کنونی و آتی (مصر و ایران) بر فضای کلی نشست های سابق، کنونی و آتی این جنبش سایه افکنده اما قطعا می توان با مدیریت صحیح و ساماندهی نوعی "دیپلماسی تفکیکی" در فضای تعامل همراه با پیشبرد اهداف جمعی در این خصوص طرحی نو در انداخت.
در واقع بازسازی فضای سابق جنبش عدم تعهد با هدف بازگشت به کلیات آرمان های موسسان این مجوعه از جمله جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر، احمد سوکارنو، فیدل کاسترو و مارشال تیتو با قید به روز رسانی آن، نه تنها به احیای واقعی این مجموعه خواهد انجامید بلکه نظریه تعلق جنبش عدم تعهد به جهان دو قطبی را نیز نفی خواهد کرد.
نظر شما