اقدام ايران در گسترش طرفهاي مذاكره مورد استقبال جامعه بين المللي خواهد بود / انگليس ، آلمان و فرانسه تروئيكاي اروپا نيستند

به گزارش خبرگزاري مهر در اين تحليل آمده است: موضع گيري تازه و اظهارات مهم دكتر لاريجاني دبير جديد شوراي عالـي‎‎ امـنيـت‎ ملـي كشور و نيز مسئول جديد پرونده هسته اي ايران در خصوص ماهيت مذاكره با اتحاديه اروپايي، نكته بسيار مهم و در خور توجهي بوده و لازم است بويژه در شرايط كنوني مورد توجه جدي و عملي قرار گيرد.

 دكتر لاريجاني بدرستي اين سئوال اساسي و كليدي را مطرح كرده است كه آيا ج.ا.ايران واقعا محدود است به اين كه فقط با سه كشور اروپايي يعني انگليس، فرانسه و آلمان در خصوص فعاليت هاي هسته اي خود مذاكره كند و يا اين كه با ساير كشورهاي مهم دنيا و از جمله كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد نيز مي توان به مذاكره در اين رابطه پرداخت.

از سوي ديگر، اين سئوال و ايراد جدي هم اكنون وارد است كه سه كشور اروپايي اصولا بر اساس چه دستور العملي با ج.ا.ايران در بحث هسته اي مذاكره مي كنند؟ سوالي كه در واقع از سوي برخي از  كشورهاي عضو اتحاديه اروپايي، اعضاي شوراي حكام 35 نفره آژانس بين المللي انرژي اتمي، كشورهاي عضو عدم تعهد و .... مطرح است كه سه كشور عضو اتحاديه اروپايي به نمايندگي از طرف چه كشور و سازماني با ج.ا.ايران وارد مذاكره شده اند؟ آيا اين سه كشور نمايندگي اتحاديه اروپايي را دارند يا نماينده شوراي حكام آژانس بين المللي انرژي اتمي بوده يا از طرف سازمان ملل و يا جامعه جهاني نمايندگي دارند؟ با در نظرگيري موقعيت سه كشور فوق بنظر مي رسد كه اين سه كشور نمايندگي هيچيك از ارگانهاي ذكرشده را ندارند و حتي نمي توانند نمايندگي اتحاديه اروپايي را داشته باشند!!؟

 با نگاهي به ساختار كاري و نهادينه و تشكيلاتي اتحاديه اروپايي به سادگي متوجه مي شويم كه اين سه كشور از نظر حقوقي نمي توانند نمايندگي اتحاديه اروپايي را داشته باشند و  اساسا در روند كاري اتحاديه هيچگاه سه كشور فوق - حال به صرف اينكه كشورهاي بزرگ و قدرتمندي هستند و داراي توانايي هسته اي هستند – نمايندگي اتحاديه براي پيگيري يك موضوع مهم سياست خارجي را نداشته اند و اساسا اين تركيب در چارچوب كاري و ساختاري اتحاديه اروپايي جايگاهي ندارد. و بدين خاطر است كه بسياري از اعضاي اتحاديه با گفتگوهاي سه كشور فوق با ايران بدين شكل موافق نيستند. زيرا اين كشورها يك حالت انحصاري براي خود قائل بوده و اطلاع رساني درستي نيز در نزد ساير اعضاي اتحاديه و در جلسات رسمي اتحاديه بعمل نياورده و نمي آورند.

 كساني كه با رويه كاري اتحاديه اروپايي آشنايي دارند مي دانند كه مهمترين تصميمات در اتحاديه از سوي شوراي اتحاديه - حال چه در سطح سران اتحاديه و چه در سطح شوراي وزيران خارجه اتحاديه اروپايي - اتخاذ مي شود. و در اين موارد چنانچه موضوع مربوط به سياست خارجي اتحاديه باشد شورا دستورالعملي (منديت) به تروئيكا(1) اتحاديه مي دهد و از آن رسما مي خواهد موضوع را به نمايندگي از اتحاديه اروپايي در نزد آن كشور پيگيري نمايد و بعد به شورا گزارش دهد.

 از طرف ديگر تروئيكاي اتحاديه اروپايي داراي يك ماهيت سياسي و حقوقي است و هر كشوري در اتحاديه به صرف اين كه بزرگ و قدرتمند است نمي تواند عضو اين تروئيكا  باشد. سه كشور فوق نيز بعنوان تروئيكاي اتحاديه اروپايي مطرح نيستند.
در ادبيات سياسي و حقوقي اتحاديه اروپايي، به كشوري كه رياست كنوني اتحاديه را دارد و همچنين كشوري كه در آينده رياست چرخشي و 6 ماهه اتحاديه را عهده دار خواهد شد، بعلاوه نماينده اي از طرف دبيركل سياست خارجي و امنيتي مشترك (به اصطلاح وزير خارجه مشترك اتحاديه اروپا كه در حال حاضر بعهده خاوير سولانا است) و نماينده اي از سوي كميسيون اروپا بعنوان بازوي اجرايي اتحاديه شركت مي كند، تروئيكا گفته مي شود.

با نگاهي به تركيب سه كشور انگليس، فرانسه و آلمان مشاهده مي شود اين سه كشور در طي دو سال اخير هيچيك عضو تروئيكاي اتحاديه نبوده اند و فقط انگليس از ابتداي ماه ژوئيه گذشته به رياست دوره اي 6 ماهه اتحاديه رسيده است.

از آنجائي كه سطح مذاكرات هسته اي ما با اين سه كشور در سطح وزرا است و آقايان جك استرو، يوشكا فيشر و ميشل بارنيه (ايشان اخيرا جاي خود را به فيليپ دوست بلازي داده) در مذاكرات با ايران شركت مي كردند، لذا در صورتي كه تروئيكا اتحاديه مطرح باشد شخص آقاي خاوير سولانا نماينده عالي شورا و باصطلاح وزير خارجه مشترك اتحاديه و خانم والدنر كميسيونر روابط خارجي كميسيون اروپا نيز بايست در مذاكرات شركت مي كردند. لكن از آنجا كه اين تركيب تروئيكا نيست لذا دو شخصيت اخير نيز هيچگاه در مذاكرات بهمراه سه وزير خارجه فوق شركت نداشته اند.

 با نگاهي به تركيب سه كشور انگليس، فرانسه و آلمان مشاهده مي شود اين سه كشور در طي دو سال اخير هيچيك عضو تروئيكاي اتحاديه نبوده اند و فقط انگليس از ابتداي ماه ژوئيه گذشته به رياست دوره اي 6 ماهه اتحاديه رسيده است. از آن تاريخ نيز ما مذاكره اي با اين سه كشور نداشته ايم. بنابراين چيزي كه مشخص است اينكه اين سه كشور نمي توانند نه بعنوان تروئيكاي اتحاديه و نه بعنوان نمايندگان قانوني اتحاديه در مذاكرات هسته اي منظور باشند.

دكتر سعيد خالوزاده - كارشناس ارشد مطالعات اروپا

از طرف ديگر بايد اين نكته مهم را در نظر داشت كه تاكنون هيچگاه شوراي اتحاديه چه در سطح سران و چه در سطح وزراي خارجه بطور رسمي اين سه كشور را بعنوان نمايندگان اتحاديه اروپايي در مذاكرات هسته اي با ج.ا.ايران معرفي نكرده اند. و اساسا بايد در نظر داشت كه بسياري از كشورهاي عضو اتحاديه با تركيب اين سه كشور در مذاكره با ايران مخالف هستند و اين امر را به شيوه هاي مختلف عنوان داشته اند. برخي كشورهاي بزرگ مثل ايتاليا يا اسپانيا هميشه معترض بوده اند كه چرا اينها در تركيب اين گفتگوها حضور ندارند.
خاطرنشان مي شود اتحاديه داري كشورهاي بزرگ، كوچك و متوسط از نظر قدرت و توانايي سياسي است و اصولا در روند كارهاي اتحاديه كشورهاي كوچك و متوسط هميشه به عملكرد انفرادي و متكبرانه كشورهاي بزرگ معترض بوده و مخالفت خود را عنوان مي كنند. بنابراين بايد در نظر داشت كه سه كشور انگليس، فرانسه و آلمان نمايندگان اتحاديه اروپايي نيستند و نمي توانند باشند.

ضروري است تا ج.ا.ايران گفتگو با ساير كشورهاي مهم عضو شوراي حكام را در نظر داشته باشد تا ضمن رسيدن به يك تعادل با همه كشورهاي ذيربط اين ايراد نيز وارد نباشد كه ايران امتياز ويژه اي براي سه كشور فوق قائل است و براي ساير كشورهاي مهم اهميتي قائل نيست.

از طرف ديگر لازم و ضروري است تا ج.ا.ايران گفتگو با ساير كشورهاي مهم عضو شوراي حكام را در نظر داشته باشد تا ضمن رسيدن به يك تعادل با همه كشورهاي ذيربط اين ايراد نيز وارد نباشد كه ايران امتياز ويژه اي براي سه كشور فوق قائل است و براي ساير كشورهاي مهم اهميتي قائل نيست.
بنظر مي رسد تاكنون ج.ا.ايران با توجه به حسن نيت خود و با عنايت به اطمينان از فعاليت هاي هسته اي صلح آميز خود با سه كشور انگليس، فرانسه و آلمان وارد مذاكرات در زمينه هسته اي شده است. با اين اميد كه از طريق گفتگو و تبادل نظر مي تواند به يك توافق قابل قبول برسد. و در واقع با اين اقدام خود يك اعتبار ويژه به سه كشور فوق داده است كه در صورت به نتيجه رسيدن مذاكرات مي تواند اعتبار فوق العاده زيادي براي اين كشورها ايجاد نموده و نقش آنها را در معادلات بين المللي ارتقاء بخشد. ولي متاسفانه در روزهاي اخير شاهد اظهارات و موضع گيري هايي از سوي اين كشورها بوده ايم كه نه تنها با ماهيت مذاكرات مغايرت دارد بلكه با موقعيت اين كشورها نيز همخواني ندارد.

بنظر مي رسد جمهوري اسلامي لازم است با كشورهايي چون روسيه، چين، اعضاي جنبش عدم تعهد، نمايندگان رسمي اتحاديه اروپا و ساير كشورهاي قدرتمند به گفتگو و روشنگري مواضع اصولي خود بپردازد.
در صورت تداوم گفتگو با اتحاديه اروپا البته بعنوان يكي از طرفين گفتگوهاي آينده نيز لازم است رسما از اتحاديه اروپايي خواسته شود آيا سه كشور فوق نمايندگي رسمي اتحاديه را دارند و يا اتحاديه تركيب ديگري براي نمايندگي خود قائل است.
اتحاديه اروپايي با توجه به ماهيت ساختاري و تشكيلاتي خود در گفتگو پيرامون موضوعات مهم مبتلابه جهاني نمايندگان خاص و رسمي خود را دارد و از طرفي اتحاديه هيچگاه يك بازيگر قوي در مقايسه با ساير بازيگران نبوده است. بعنوان نمونه در فرآيند گفتگوهاي صلح بين فلسطينيان و اسرائيل و در چارچوب طرح نقشه راه اتحاديه اروپا بعنوان يك حلقه در كنار كوارتت (آمريكا، روسيه، سازمان ملل و اتحاديه اروپا) قرار دارد و در اين ميان نقش اتحاديه چندان زياد نبوده و تاكنون نيز از سياست هاي آمريكا و اسرائيل در اين رابطه پيروي كرده است.

--------------------------------------------------

1-  تروئيكا يا سه تائي ها يك واژه روسي است و در لغت به معناي كالسكه اي است كه سه اسب آنرا مي كشند. واژه تروئيكا مدتهاست وارد ادبيات كاري اتحاديه اروپا شده است اين واژه قبلا به مفهوم نمايندگان سه كشوري كه رياست كنوني، پيشين و آينده اتحاديه را داشتند گفته مي شد لكن در چند سال اخير و بعد تغير عنوان جامعه اقتصادي اروپا به اتحاديه اروپايي در سال 1995 ماهيت آن اندكي تغيير يافته است.