به گزارش خبرنگار مهر همایش بین المللی علامه اقبال لاهوری عصر امروز با حضور اندیشمندان فرهنگی ایران، پاکستان و افغانستان در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد.
در ابتدای این همایش محسن مومنی شریف رئیس حوزه هنری در سخنانی ضمن خوش آمد گویی اظهار داشت: اگر یك قرن پیش اقبال در وصف جوانان ایرانی و در ستایش نیاكان آنان شعر می‌سرود، اما صدایش در ایران شنیده نمی‌شد. خوشبختانه امروز كمتر شهر و روستایی در ایران یافت می‌شود كه نامی و نشانی از اقبال لاهوری در آن نباشد.
نقش اقبال در معماری تمدن اسلامی
مومنی شریف خاطرنشان كرد: نقش اقبال در بیداری امروز جهان اسلام و به ویژه در پدید آمدن انقلاب اسلامی نقشی ممتاز و غیر قابل انكار است. اقبال ده‌ها سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، وقوع آن و ظهور امام خمینی را به عنوان مردی كه خواهد آمد و زنجیرها را می گسلد، (چون چراغ لاله سوزم در خیابان شما/ ای جوانان عجم جان من و جان شما، غوطه ها زد در ضمیر زندگی اندیشه ام/ تا به دست آورده ام افكار پنهان شما، می رسد مردی كه زنجیر غلامان بگسلد/ دیده ام از روزن دیوار زندان شما) به عنوان یك پیش بینی قطعی تاریخ مژده داده بود.
رئیس حوزه هنری نگاه اقبال به ایران را، نگاه تمدنی دانست و گفت: علامه اقبال لاهوری ایران را خاستگاه تمدن نوین اسلامی می داند و در شعر مشهوری به زبان اردو (طهران هو گر عالم مشرق كا جنیوا/ شاید كره ارض كی تقدیر بدل جایی) می‌گوید: «اگر تهران همان جایگاه را در شرق داشت كه امروز ژنو در غرب دارد، سرنوشت جهان به گونه دیگری رقم می خورد.» جالب اینكه اخیراً یكی از استراتژیست‌های آمریكایی هم به همین مفهوم اعتراف كرده بود و گفته بود: «خاورمیانه، مركز تحولات جهان آینده است و قلب این تحولات ایران است.
وی با بیان اینكه از ویژگی‌های اقبال تسلط به زبان های مختلف است، عنوان كرد: به گفته پروفسور قوی احمد، علامه اقبال به ۹ زبان معتبر جهانی آشنایی كامل داشت. اما او در این میان، زبان فارسی را برای بیان اندیشه‌ها و پیامش برگزید. این انتخاب علاوه بر اینكه توانایی و وسعت زبان فارسی را در بیان ظرایف و طرایف فكر و احساس می رساند، بیانگر نكته دیگری هم هست و آن اینكه اقبال روزگاری دست به چنین گزینشی زد كه استعمار با تمام توان خود می كوشید این زبان را كه زبان دوم معارف اسلامی و كلید گنجینه عرفان و اندیشه اسلامی است، در شبه قاره نابود كند كه متأسفانه به میزان زیادی هم توفیق یافت.
رئیس حوزه هنری ادامه داد: اقبال زبان فارسی را به عنوان زبان مشترك تمدن نوین اسلامی می‌دانست؛ بنابراین اندیشه بنیادی خود را در ایجاد امت واحده اسلامی به این زبان سرود. او این نظریه را ابتدا به شكل انسجام یافته در منظومه «اسرار خودی» بیان كرد. مفهوم «خودی» سر حیات و هسته مركزی نظام فكری اوست. این مفهوم در منظومه های بعدی او مانند «رموز بی‌خودی»، «بال جبرئیل» و «جاویدنامه» تحول یافته و سپس در كتاب مشهورش «احیای فكر دینی در اسلام» به گونه سازمان یافته تر بیان شده است.
مومنی شریف با تاكید بر اینكه نقش اقبال در ترسیم معماری تمدن نوین اسلامی، نقشی درخشان و قابل ستایش است، گفت: باید نام و یاد او همیشه جاوید و معظم بماند. بجاست در این مجال یادی كنم از آنانی كه علامه اقبال لاهوری را به ما ایرانیان شناساندند. به‌ویژه مرحوم استاد سید غلامرضا سعیدی، مرحوم دكتر علی شریعتی، شهید استاد مرتضی مطهری و مخصوصاً رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای و همه آنانی كه در معرفی و تبیین اندیشه‌های این مصلح و متفكر بزرگ اسلامی كوشش كرده‌اند.
اشعار اقبال روح ما را به جنبش وادار میكند
در ادامه این نشست پیام رئیس جمهور و نخست وزیر پاکستان خطاب به این همایش قرائت شد.
در بخشی از پیام «ممنون حسین» رئیس جمهور پاکستان به این همایش آمده است: برگزاری كنفرانس بین المللی شعر و فلسفه علامه اقبال لاهوری تحت نظارت موسسه فرهنگی اكو، بسیار رضایت بخش و قابل تقدیر می باشد. زمینه شعر اقبال، بیانگر چالش هایی است كه امروزه در مقابل امت مسلمان است. بنابر این نسبت به گذشته، ما نیاز بیشتری برای رجوع به آموزش و فلسفه اشعار اقبال داریم. اتحاد مسلمانان از نیل تا كشقار، یكی از پیام های شعر اقبال بود. بنابراین جهان اسلام همانند سكویی(پایه) پدیدار می شود كه خود را صرف خدمت به رفاه بشریت می كند.
وی در بخش دیگری از این پیام تصرح کرد: ا توجه به ماهیت منحصر به فرد چالش های پیش روی بشریت، به خصوص امت مسلمان، ارتباط پیام علامه اقبال لاهوری و این نوع تفكرات، چندین برابر افزایش پیدا كرده است. برگزاری همایش بزرگداشت علامه اقبال لاهوری توسط موسسه فرهنگی اكو باعث ایجاد حس عمیقی از غرور در شعر و فلسفه وی و ارتباط كشور ایران و پاكستان شده است.
اشعار علامه اقبال لاهوری روح ما را به جنبش وادار می كند و فلسفه او یادآور یك زندگی پرجنب و جوش است. همچنین این مهم باعث ارتباط قوی و عمیقی میان فرهنگ و مردم ایران و پاكستان می‌شود. امید است كه این همایش بتواند این ارتباط را تقویت و استحكام بخشد.
پیام اقبال حذف تدریجی قید اطلاعت از استعمار بود
همچنین نواز شریف نخست وزیر پاکستان نیز با ارسال پیامی به این همایش مطالبی را مطرح کرد.
در بخشی از پیام وی آمده است: علامه اقبال، طیّ روزهای سخت و دشوار استعمار غرب، سردمدار تجدید حیات تفكّر اسلامی و ارزش‌های دینی بود. بیانات ژرف‌اندیشانه ایشان درخصوص حقیقت نهایی موجود در آموزه‌های اسلامی، در درجه اول، ابزاری بود برای زنده نگه داشتن پیام اصلی جهان اسلام. او امت مسلمان را به فراگیری ماهیت جهان هستی و جهان‌شمول نمودن آیین جاودانی اسلام ـ كه به مرزهای جغرافیایی ساخته‌شده به دست بشر محدود نمی‌شود ـ تشویق می‌كرد. او در موعظه‌های خویش اعلام نمود: «اسلام آن نوع از بندگی است كه از محدوده نژاد، عقیده، طریقت یا رنگ پوست عبور كرده و محدود به قوم و قبیله و نژاد و فرهنگ خاصی نیست. اسلام، یك آیین جهانی و همگانی است».
این پیام می افزاید: خطابه‌های سیاسی علامه اقبال، ماهیتاً مبتنی بر پیشگویی‌هایش بودند؛ او می‌توانست حذف تدریجی قید «اطاعت و فرمانبُرداری» را برای ملّت‌هایی كه در انقیاد دولتهای استعماری به سر می‌بردند، پیش‌بینی كند. بنابراین، وی نوعی از ایدئولوژی انقلابی را ارائه نمود كه مبتنی بر چگونگی اثباتِ وجودِ كشورهای اسلامیِ در حال ظهوری بود كه تحت سلطه كشورهای استعمارگر قرار داشتند. او طبیعت گرم و مهربانی داشت و سرشتش به گونه‌ای بود كه همیشه در جست‌وجوی حقیقت بود و جهان‌بینی قوی‌اش بر خط مشی‌های آتی‌اش تأكید داشت كه مبتنی بر اخوّت و برادری عمیق میان مسلمانان بود.
به گفته نواز شریف علامه اقبال، نوعی از فنّ شاعری كه در آن اعتدال و میانه‌روی رعایت شده بود را برگزید و با انتخاب شعرِ ناب و خالص و تأثیرگذار، كوشید تا پیامِ خویش را برای خوانندگانش به تفصیل شرح دهد.اشعار پرمحتوای علامه اقبال منعكس‌كننده شكوه و عظمت تمدّن بزرگ اسلامی بود. او همچنین در اشعارش به آن دسته از نقاط ضعف جوامع اسلامی اشاره می‌كرد كه منجر به افول موقّت‌شان شده بود. این شاعر برجسته پیام‌هایش را بر اساس مجموعه آرزوهایش ـ چون آگاهی و هوشیاریِ مسلمانان ـ در زمینه‌های مختلف تنظیم می‌نمود، و بر تفسیر بازتاباننده اصول پیش‌بینی‌شده توسط اسلام، به عنوان یك مذهب جهانی تأكید داشت.
در بخش پایانی این پیام نیز آمده است: حكمت و دانش منحصر به فرد علامه اقبال، نه تنها در گذشته، بلكه در عصر حاضر نیز، تفكر اجتماعی ما را نسبت به موجودیت جامعه اسلامی روشن می‌سازد. پیام اقبال، بیشتر در مورد توجیهات منطقی در خصوص بحران‌های فرهنگی پی در پی در جوامع مختلف است. آموزه‌های وی، به راه و روشی اشاره دارند كه از طریق آن بتوان به سمت و سوی همزیستی مسالمت‌آمیز، توازن و هماهنگی جهانی و روابط حسنه بین‌المللی گام برداشت.او قاطعانه اعلام كرد كه: «جامعه‌ای كه از عداوت و دشمنی الهام می‌گیرد و بدخواهی و غرض‌ورزی به آن القا می‌شود، جامعه‌ای پست است كه قطعاً در مقایسه با جوامع دیگر نادیده گرفته خواهد شد. بدیهی است كه مأموریت بلندمدّتی كه اقبال در طول تمام زندگی‌اش داشت، این بود كه امّت اسلامی را به سوی تلاش در جهت تشریك مساعی با سایر جوامع و صرف انرژی برای به دست آوردن رفاه عمومی بشر سوق دهد.
ماموریت اقبال در آزادی بشریت در جهان اسلام است
سخنران بعدی این مراسم افتخار حسین عارف رئیس موسسه فرهنگی اکو بود.
وی در ابتدای سخنان خود اظهار داشت: افكار علامه لاهوری در آثار انقلابی و شعرهایش پدیدار گشته و در بیداری امت مسلمان به ویژه مسلمانان شبه قاره كه همواره توسط دولتهای استعمارگر زیاده خواه و سلطه طلب غرب سركوب شده اند نقش بسزایی داشته است.
افتخار عارف بازتاب عشق علامه لاهوری به ملت ایران و زبان فارسی را در آثارش مشهود دانست و گفت: درواقع مردم ایران نخستین ملتی هستند كه علامه اقبال بر آثارش مورد خطاب قرار میدهد. این شاعر بزرگ اردو زبان از ۱۲ هزار بیت شعر حدود ۷ هزاربیت به زبان فارسی سروده است.
وی همچنین گفت: در مورد مبانی نظری علامه در ایران بسیار نوشته شده است. حضرت امام خمینی (ره) علامه اقبال را فیلسوف بی بدیل نامیده اند. همچنین یكی از متفكران بزرگ ایران كه تحت تاثیر شعر اقبال قرار گرفته اند حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) بودند كه مقاله ای با عنوان ستاره بلند شرق نگاشته اند كه می توان از آن به عنوان یكی از با ارزش ترین آثار در این زمینه نام برد.
رئیس موسسه فرهنگی اكو با اشاره به توجه مقام معظم رهبری به قرآن و اسلام به عنوان اساس تمام انقلاب ها و جنبش ها گفت: حضرت آیت الله خامنه ای فرمودند: كه ایرانیان در جریان انقلاب دقیقا در مسیری گام برداشته اند كه علامه اقبال به آنها ارائه داده بود.
افتخار عارف خاطر نشان كرد: در هر اثر ادبی قرن بیستم ملت ایران(به عنوان ملت توحیدی) نگاه كنیم، آن اثر بدون شك به اقبال تعلق دارد. در واقع ماموریت اقبال در مورد آزادی بشریت در جهان اسلام به عنوان یك میراث معنوی دموكراسی است كه او به امت مسلمان ارائه نموده است.
وی با تاكید بر اینكه علامه اقبال به یك جامعه محدود نمی شود، گفت: اقبال به كل بشریت تعلق دارد. از او به عنوان یكی از برجسته ترین شاعران در سراسر دنیا خواسته در میان شاعران شبه قاره نام برده می شود. در واقع افكار او فراتر از زمان و مكان است و از او می توان به عنوان شاعر فردا یاد كرد.
اندشه اقبال پل ارتباط میان اندیشه غرب و شبه قاره هند است
در ادامه این مراسم نیز پیام محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران توسط معاون امور آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه قرائت شد.
در بخشی از پیام ظریف به این همایش آمده است: بی‌تردید آرمان نهایی علامه اقبال متاثر از علایق دینی او، دستیابی به وحدت و یكپارچگی ملل مسلمان بوده است و از قضا در شرایط كنونی بین‌المللی و با ملاحظه اوضاع و احوال حاكم بر جوامع خاورمیانه، شرق اسلامی برای دستیابی به جایگاه واقعی خویش، بیش از گذشته نیازمند رجوع به افكار و دیدگاه‌های اقبال می‌باشد.
علامه اقبال یك شخصیت چند وجهی است كه در عین دین مداری و اعتقاد راسخ به ظرفیت‌های غنی فرهنگ خودی، به دنبال نوگرایی و تعامل دوسویه با مدنیت جهانی بوده است. آثار ارزشمند اقبال پل اتصالی است بین قلمرو معنوی شبه قاره هند و اندیشه‌های فلسفی غرب كه سال ها پس از حیات این اندیشمند جامع نگر، كماكان می‌توان از آنها برای حل معضلات بشری مدد جست. عشق خالصانه اقبال به فرهنگ و مردم ایران زمین كه در همه آثار او متجلی است، این انسان بزرگ را محبوب دل‌های ملت ایران ساخته است. تجلیل شایسته از مقام شامخ این اسطوره فرهنگی و تاریخی كه جزو مواریث مشترك ایران و همسایگان می باشد، مایه بسی فخر و مباهات است.
وزیر امور خارجه همچنین در این پیام افزود: مشخصه اصلی كه منطقه ما را از دیگر نقاط دنیا متمایز می‌سازد، آن است كه طی قرون و اعصار متمادی انسان‌های فرهیخته نظیر اقبال در دامن این تمدن اصیل پرورش یافته و به شكوفایی رسیده‌اند و امروزه نه تنها در شمار مشاهیر ملی وطن خود جای دارند، بلكه همچنین روح سترگ آنها مرزهای جغرافیایی را در نوردیده و شعاع وجودی آنها در اطراف و اكناف عالم پرتو افشانی میكند.
این پیام می افزاید: به مدد همین تاریخ و تمدن مشترك امروزه شاهد آنیم كه فرآیند همگرایی منطقه‌ای در قالب سازمان اكو روند رو به رشدی را تجربه میكند. هر چند نقطه ثقل این همكاری‌ها بر محور تقویت مناسبات اقتصادی شكل گرفته است، ولی خوشبختانه سایر ابعاد همكاری منطقه‌ای بویژه جنبه معنوی و فرهنگی روابط نیز با استقبال و همراهی كشورهای عضو اكو سیر تكاملی یافته است. پشتوانه تمدنی منطقه ما نیز همین ایده را تقویت میكند كه همكاری سازمان یافته در سطح كشورهایمان صرفا جهت گیری اقتصادی و فنی نداشته بلكه به موازات گسترش و تعمیق آنها، اهتمام به روابط انسانی و معنوی نیز در دستور كار این همكاری ها قرار گیرند.
در این پیام همچنین آمده است: بدیهی است همكاری منطقه‌ای زمانی به نتایج اصلی خواهد رسید كه توسعه پایدار و همه جانبه در كانون توجه تصمیم سازان قرار داشته باشد و طبعاً مقوله فرهنگ و هنر محور اساسی این فعالیت جمعی محسوب می‌گردد. در این صورت است كه روحیه خودباوری در نسل فعلی تا حد عالی ارتقاء می‌یابد و نسل های آتی نیز به یمن آشنایی با مفاخر مشترك، راه پرافتخار مشاهیر خود را با تعهد و پایداری فزون تر دنبال خواهند نمود.
از دیگر بخش های این همایش رونمایی از دو کتاب «بال جبرئیل» شامل ترجمه منظوم برخی از آثار اقبال به زبان فارسی به همت افضل رهبین و کتاب «اقبال که بود و چه گفت: نوشته محمد بقایی ماکان بود.
همچنین از تمبر یادگاری این همایش نیز در این مراسم رونمایی شد.
نظر شما