«به زبان آدمیزاد» چگونه روی جلد برخی کتاب‌های ترجمه‌ای نشست؟

به گزارش خبرنگار مهر، گشتی در بازار کتاب این روزها شما را با مجموعه آثاری با پسوند «به زبان آدمیزاد» مواجه می‌کند که از سوی ناشران متعدد منتشر شده‌اند.

این آثار که به طور عمده آثاری ترجمه‌ای هستند سعی دارند تا مجموعه مطالب کاربردی را در زمینه موضوعات خاص و عمومی به زبانی ساده و گاه طنزآمیز برای مخاطبان خود بازگو کرده و آنها را با مجموعه‌ای از اطلاعات و دستورالعمل‌ها در این زمینه آشنا کنند.

علوم بهداشتی، پرورش کودکان، کسب کار، معرفی هنرها و حتی فلسفه در زمره موضوعاتی است که این روزها کتاب‌هایی درباره آن‌ها در ایران ترجمه و با پسوند «به زبان آدمیزاد» در اختیار مخاطبان خود قرار گرفته است. اما این نام عجیب زاییده چیست و چرا چنین اسم خاص و پرکنایه‌ای برای آن انتخاب شده است.

محسن سلیمانی مترجم و فعال فرهنگی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به بررسی خود در این زمینه با بیان اینکه استفاده از عبارت «به زبان آدمیزاد» نشانه ترجمه‌ای غیر دقیق از این دست کتاب‌ها به شمار می‌رود، عنوان کرد: در آمریکا از سال‌ها پیش دو مجموعه کتاب چاپ می‌شد که اینک کتاب‌هایش شهرت جهانی پیدا کرده و بسیاری از آنها به همه زبان های مختلف دنیا ترجمه شده است: مجموعه کتاب‌هایی برای خنگ‌ها یا کودن‌ها (...The Complete Idiot's Guides  to و For Dummies...) با اینکه  در ابتدا عنوان کتاب‌ها برای خواننده‌ها، توهین آمیز بود اما به دلیل کاربردی بودن کتاب‌ها، خوانندگان کم کم این توهین را فراموش کردند و این دو مجموعه تبدیل به آثاری محبوب همگان  شد و به سرعت عناوینش زیاد و پرفروش شد؛ مثلاً مجموعه کتاب دوم  در سال ۱۹۹۱ کار را شروع کرد و تا امروز ۱۸۰۰ عنوان در این مجموعه تولید کرده است.

وی ادامه داد: روش کار و تولید این آثار تقریباً ساده بود. گروهی معیارهایی از نظر سطح و نوع جملات و لغات و شیوه نگارش کتاب‌ها وضع کردند و بعد سراغ کارشناسان هر رشته رفتند و از آنها خواستند در آن زمینه ها با زبانی بسیار ساده و طبق «شیوه راهنمای آنها» برای عموم مردم کتاب بنویسند.

این مترجم افزود: این کتاب ها همه علوم و دانش‌ها را در بر می‌گیرد از هنر و ادبیات و علوم انسانی گرفته تا ریاضیات و پزشکی دانش‌های علمی تجربی. در این مجموعه حتی کتاب‌هایی درباره مسائل زندگی هم وجود دارد مثل ازدواج یا خواستگاری و حتی خانه‌داری به زبان ساده و حتی گاهی سعی شده زبان کتاب هم کمی طنزآمیز باشد.

سلیمانی افزود: همچنین پدید آورندگان سعی کرده‌اند با نوع صفحه بندی کتاب و استفاده از کاریکاتور و علائم گرافیکی جالب از خشکی و جدیت مسائل کتاب بکاهند و بر جذابیت آن بیفزایند.   البته این نکته را هم بگویم که این آثار همه در سطح عالی نیست. چون گاه کارشناس ها ضعیف بوده و از عهده کار آن طور که باید برنیامده‌اند. خود من برخی از آثار مربوط به رشته‌های ادبی (مثل رمان و طنز) را مطالعه کرده‌ام و کتاب ها را تقریباً کنار گذاشته‌ام چون کتاب‌های آنها زمینه رمان نویسی و طنز در هر دو مجموعه ضعیف بودند و من تقریباً نتوانستم از آنها استفاده کنم.

سلیمانی تصریح کرد: برخی از آثار این مجموعه‌ها اخیراً به زبان فارسی ترجمه و برخی از ناشرها ترجیح داده‌اند کار را بیشتر با بهداشت و پزشکی شروع کنند مثلاً «فشار خون بالا به زبان آدمیزاد» یا «عمرطولانی به زبان آدمیزاد». نکته‌ای که در این میان جالب است و مورد سوال شما اتفاقاً برای من نیز همین «آدمیزاد!» بود.

این مترجم و نویسنده ادامه داد: به نظر من عنوان «آدمیزاد» اصلاً عنوان گویایی برای این مجموعه نیست و اصلا مشخص نیست به زبان آدمیزاد به طور دقیق یعنی چه؟ فکر می‌کنم اگر مترجمان عزیز نمی‌خواهند از عنوان‌هایی مانند «برای کودن‌ها»، «...برای خنگ‌ها» یا «.... ابله‌ها» در ترجمه خود استفاده کنند، از همان «به زبان ساده» خودمان استفاده کنند که کاملاً گویاست و مشخص است که دنبال طرح چه بحثی است.