خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل- جواد حیران نیا، مریم خرمائی: دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا آخرین باری که تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را تمدید کرد به کشورهای اروپایی هشدار داد در صورتی که نقص‌های مورد ادعا در برجام تا ۱۲ می (۲۲ اردیبهشت) رفع نشود، آمریکا به‌طور کامل از این توافق خارج خواهد شد. از سوی دیگر، گزارش‌ها حاکی از تلاش آمریکا برای ایجاد کارگروه مشترک با E۳ است تا به دنبال راهی برای عمل به خواسته‌های ترامپ باشند.
این درحالی است که کشورهای اروپایی اگرچه بازمذاکره برجام را غیرقابل پذیرش می‌پندارند، در اقدامی هماهنگ و در راستای به دست آوردن دل ترامپ، به دنبال بهانه‌تراشی هستند تا برنامه موشکی ایران را مهار کنند.
در همین راستا، خبرنگار مهر مصاحبه‌ای با «داریل کیمبال» رئیس موسسه کنترل سلاح آمریکا، داشته است.
کیمبال از سال ۲۰۰۱ تا کنون مدیر اجرایی انجمن تحقیقاتی کنترل سلاح آمریکاست و در سال ۲۰۰۴ میلادی توسط نشنال ژورنال به عنوان یکی از ۱۰ چهره تاثیرگذاری که نظریات آنها به شکل گیری سیاست‌های آتی در مورد آینده تسلیحات هسته‌ای کمک می کند، معرفی شده است.
*دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا رفع محدودیت زمانی، بازرسی‌های نامحدود و مرتبط کردن برنامه موشکی ایران به برجام را از جمله شروط اصلی ماندن آمریکا در توافق هسته‌ای ایران اعلام کرده است. آیا اروپا حاضر به پذیرش این شرایط است؟ ایران چطور؟
درخواست ترامپ مبنی بر اینکه کنگره و E۳ (انگلیس، فرانسه و آلمان) باید پاسخگوی آنچه که وی «نواقص» برجام می‌نامد، باشند مبتنی بر فرضیات نادرست است. مشروط کردن تداوم مشارکت آمریکا در توافق هسته‌ای به ایجاد تغییرات، آن هم با اتکا به اقدام یک‌جانبه، عملی نیست.
توقع افزایش اختیارات بازرسی که از سوی کنگره و E۳ دیکته می‌شود غیرضروری است و خطر تضعیف استقلال و یکپارچگی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در پی دارد. تحت برجام، فعالیت‌های کلیدی هسته‌ای ایران در معرض رصد مداوم است تا پیروی ایران از توافق مورد راستی‌آزمایی قرار بگیرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین فرصت مغتنمی برای دسترسی به سایت‌های اعلام شده و اعلام نشده دارد. سایت‌های اعلام شده اعم از نظامی یا غیرنظامی به فاصله کمی بعد از اطلاع‌رسانی قابل بازدید هستند و سایت‌های کلیدی هم در صورت تقاضای آژانس مورد بازرسی روزانه قرار می‌گیرند.
درخواست یک‌جانبه برای تمدید محدودیت‌های هسته‌ای ایران آن هم به زور تهدید بازگرداندن تحریم‌ها می‌تواند ناقض توافق باشد. برجام آمریکا را به لغو قانونی تحریم‌ها به فاصله ۸ سال پس از آغاز اجرای آن ملزم می‌کند. اگر قصد واشنگتن تهدید به بازگرداندن خودکار تحریم‌های دائمی در صورت ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای مشخص از سوی ایران باشد، کنگره نمی‌تواند تلاشی صادقانه برای رفع قانونی اقدامات (تحریمی) داشته باشد.
علاوه‌براین، آمریکا درحال‌حاضر نیازی به دلیل و مدرک برای پاسخ دادن به اقدامات آتی و فرضی ایران ندارد. اگر درآینده سازمان اطلاعات ملی یا شواهد به‌دست‌آمده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان دهند که ایران در راستای نقض تعهدات تعریف شده در ان پی تی، فعالیت‌های مرتبط با ساخت تسلیحات هسته‌ای را از سرگرفته است؛ آمریکا باید همانگونه که به برجام ختم شد، به صورت چندجانبه عمل کند تا به دنبال جوابی باشد که از سوی جامعه بین‌المللی هم حمایت شود.
تاکنون، کنگره عاقلانه از دنبال کردن مصوبه‌ای که ممکن است ناقض برجام باشد یا به تغییر مفاد آن منجر شود، طفره رفته است. مصوبه‌ای که از راه تلاش یک‌جانبه برای تمدید یا تغییر محدودیت‌های هسته‌ای ایران، توافق را نقض کند؛ به اندازه امتناع ترامپ از تمدید قانون لغو تحریم‌های ایران که آمریکا را در جایگاه خلف وعده در قبال تعهدات برجامی قرار می‌دهد، خطرناک است.
واضح است که شرکای واشنگتن در ۱+۵ (چین، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلستان)، پیشنهادهای ترامپ را رد می‌کنند. در عوض، E۳ این طور استدلال می‌کند که ممکن است فرصتی برای مذاکره با ایران پیرامون برنامه‌هایی فراهم شود که در جریان اجرای برجام پیش می‌آید اما این فقط زمانی ممکن است که همه طرفین به طور کامل توافق اصلی را که در سال ۲۰۱۵ حاصل شد اجرا کرده و به آن احترام بگذارند.
*در ۳ ماه گذشته، کشورهای اروپایی تلاش زیادی انجام دادند تا کنگره و دولت آمریکا را متقاعد کنند توافق بهتری که بر روی ویرانه‌های برجام حاصل شود، امکان‌پذیر نیست. با این اوصاف، آیا اتحادیه اروپا و کنگره آمریکا قادر به حصول توافقی که تامین‌کننده خواسته‌های ترامپ باشد، هستند؟ چنین توافقی چگونه خواهد بود؟
اینکه دولت ترامپ و E۳ توانایی توافق برای همکاری بر روی برنامه‌ای را داشته باشند که مسائل مشخصی خارج از چارچوب برجام از قبیل حمایت ایران از برخی نیروهای مسلح در سطح خاورمیانه یا دغدغه‌ها از بابت توسعه و آزمایش موشک‌های بالستیک قابل استفاده در حمل تسلیحات هسته‌ای را پوشش دهد، می‌تواند امکان‌پذیر باشد.
*ایران با جدیت می‌گوید که هیچ‌گونه تغییر در برجام و همچنین اعمال محدودیت بر برنامه موشکی خود را نخواهد پذیرفت. از سوی دیگر، اتحادیه اروپا از سوی ترامپ تحت فشار قرار دارد. اتحادیه اروپا چگونه ممکن است بتواند به طور همزمان خواسته‌های ترامپ را برآورده کند و همزمان شرایط بهرمندی ایران از مزایای برجام را هم فراهم کند؟
درهمان‌حال که برجام فعالیت‌های موشکی ایران را پوشش نمی‌دهد، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که تاییدی بر توافق است، از ایران می‌خواهد تا از آزمایش موشک‌های بالستیکی که قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای را دارند، خودداری کند. اگرچه این شرطی غیرالزام‌آور است، ممنوعیت ۸ ساله برای خرید و فروش برخی از تسلیحات موشکی و فناوری وابسته به آن، بدون تایید اولیه از سوی شورای امنیت مطلقاً غیرممکن است.
از زمان اجرای توافق هسته‌ای ایران از ژانویه ۲۰۱۶، دبیرکل سازمان ملل ۴ گزارش برای ارزیابی اجرای این قطعنامه صادر کرده است. برخی از این گزارش‌ها از جمله جدیدترین آنها که تاریخش به دسامبر ۲۰۱۷ بازمی‌گردد، پیروی ایران از محدودیت‌ها را با اشاره به برخی اتهامات مبنی بر انتقال غیرقانونی سیستم‌های موشک بالستیک، زیر سوال می‌برد.
برجام امکان تحریم‌های موشکی را رد نمیکند. آمریکا و اروپا می‌توانند بر روی تحریم‌های بیشتری که فعالیت‌های موشکی ایران را پوشش می‌دهد همکاری کنند؛ اما با توجه به دغدغه‌های امنیتی که ایران دارد و تنش‌های اخیر آمریکا-ایران، اینکه چنین تلاشی تاثیر چشمگیری بر فعالیت‌ها و برنامه‌های موشکی ایران داشته باشد، بعید است.
آنچه که احتمالا مفیدتر است، این خواهد بود که اتحادیه اروپا در بحث‌های مربوط به محدودیت‌های موشکی اعمال شده بر کل منطقه تعامل داشته باشد و ایران هم با صراحت از تعهد فعلی مبنی بر عدم توسعه یا تلاش برای دستیابی به موشک‌هایی با برد ۲ هزار کیلومتر یا بیشتر سخن بگوید و حتی این قضیه را رسمی کند. توافق منطقه‌ای مبنی بر محدود کردن شمار موشک‌های بالستیک و ظرفیت بارگیری آنها می‌تواند راه مهمی برای کاهش تنش‌ها باشد و امنیت منطقه را بهبود ببخشد.
*گزینه جایگزین اتحادیه اروپا درصورت خروج آمریکا از برجام چه خواهد بود؟ اگر آمریکا عقب‌نشینی کند، وضعیت سرمایه‌گذاری و کار در ایران بدتر خواهد شد. در این صورت، واقعاً چه تضمین‌هایی از سوی اتحادیه اروپا به ایران داده خواهد شد؟
اگر ترامپ از توافق عقب‌نشینی کند و بدون نشانه مشخصی مبنی بر نقض توافق از سوی ایران، سعی به اعمال مجدد تحریم‌های هسته‌ای داشته باشد، آمریکا مورد سرزنش واقع می‌شود و حمایت بین‌المللی از تحریم‌های جدید کمرنگ تر شده یا اصلاً حمایتی در کار نخواهد بود. اگر هم ایران در مقام پاسخگویی، از محدودیت‌های هسته‌ای تعیین شده در توافق فراتر رود یا فعالیت‌های نظامی خود در سوریه، یمن یا هرجای دیگر را تشدید کند، سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی با ایران رو به تحلیل می‌رود و اقتصاد ایران با مشکل مواجه می‌شود. این برای همه حکم یک سناریو باخت-باخت را دارد.
اگر ترامپ تصمیم به عدم بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای ضد ایرانی بگیرد که تحت مفاد برجام برداشته شده‌اند، شرکت‌های اروپایی که در معرض تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار دارند، ممکن است تلاش‌هایی در راستای اتخاذ اقدامات احتیاطی انجام دهند تا شرکت‌های مالی و بازرگانی طرف معامله با ایران را از گزند مجازات‌های آمریکا در امان نگه دارند.
*اتحادیه اروپا می‌تواند از بانک بازسازی و توسعه اروپا بخواهد تا برای ممانعت از دور زدن تحریم‌های باقی‌مانده، مبادلات مالی شرکت‌های کوچک و متوسط را رصد کند. اتحادیه اروپا چه تضمین‌های بانکی به ایران می‌تواند بدهد.
بله برای اتحادیه اروپا ایجاد «کانالی امن» برای تداوم تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران وجود دارد. گزینه دیگر برای اتحادیه اروپا وضع قوانین محافظت از شرکت‌های طرف معامله با ایران، در صورت خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و بازگرداندن تحریم‌های برون‌مرزی است. این می‌تواند تجارت‌های بزرگی را که از زمان اجرای برجام برقرار شده‌اند، نجات دهد اما ابر بی‌اعتمادی نسبت به آینده برجام که مانعی برای تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی محسوب می‌شود، به قوت خود باقی است. علاوه‌براین، این تصمیم می‌تواند برای اروپایی‌ها دشوار باشد چراکه ممکن است به ایجاد شکافی بزرگ با آمریکا منجر شود و دسترسی شرکت‌های اروپایی به سیستم بانکی آمریکا را محدود کند.
نهایت آنکه گزینه واقعگرایانه‌ای برای پاره‌کردن توافق موجود و مذاکره برای یک توافق بهتر وجود ندارد. به‌این‌ترتیب، بهترین گزینه تداوم اجرا و اعمال قاطعانه توافق هسته‌ای چندجانبه و همچنین جستجوی راهی برای تامین حمایت جهانی است تا شرایط برای پذیرش گسترده مبتکرانه‌ترین راستی‌آزمایی‌‌ها و اقدامات در راستای خلع سلاح هسته‌ای فراهم شود.
۱۵:۰۱ - ۱۳۹۶/۱۲/۱۰
۱۶:۵۸ - ۱۳۹۶/۱۲/۱۰
نظر شما