آمریکا امتیاز ویژه هسته‌ای به عربستان نخواهد داد

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا-بنفشه اسماعیلی: چندی دیگر عربستان سعودی قرارداد نهایی شده دایر کردن نیروگاه های هسته ای در این کشور را اعلام می کند و دولت آمریکا در این مورد بر سر دوراهی دشواری قرار دارد که یک طرف آن ایجاد درآمد برای شرکت های آمریکایی و قرارداد چند میلیارد دلاری است و طرف دیگر آن سیاست از پیش اعلام شده واشنگتن دایر بر جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته ای.

چنانچه دولت ترامپ بخواهد قرارداد به نفع کنسرسیوم آمریکایی به رهبری «وستینگ هاوس» امضا کند باید قوانین منع گسترش تسلیحات هسته ای را تعدیل کند. در چنین صورتی واشنگتن به ریسک امنیتی بزرگی دست زده و کشورهای خاورمیانه را به رقابت بر سر کسب فناوری هسته ای تشویق خواهد کرد. عربستان درصدد است تا در کنار فعالیت هسته ای از امکان غنی سازی اورانیوم نیز بهره مند شود. همین موضوع موجب تشویش خاطر قانونگذاران آمریکایی شده است. اگر کنگره موافقت کند، یک چنین امتیازی را به عربستان بدهد، آنگاه باید آن را به سایر کشورهایی که خواستار این امتیازند نیز بدهد. پس دیگر باید به اصطلاح «در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» را تخته کرد.

در این راستا خبرنگار مهر گفتگوهایی با اندیشمندان بین المللی انجام داده است که در ادامه از نظر می گذرد.

*بعد از چند سال دولت ترامپ اعلام کرد یک توافق هسته ای با دولت ریاض را امضاء خواهد کرد. چرا امریکا متقاعد شد تا دوباره مذاکره برای یک توافق هسته ای را آغاز نماید؟

شیرین هانتر: «آمریکا سعی می کند رضایت عربستان را به دست آورد تا بتواند با کمک آن مناقشات اعراب و اسرائیل را حل کند. امریکا همچنین خواهان به دست آوردن امتیازات مالی و اقتصادی بیشتری از عربستان است. مذاکرات هسته ای بین واشنگتن و ریاض با این مسائل مرتبط خواهد بود.

با این وجود ممکن است کنگره در مقابل برنامه هسته ای عربستان و مجهز شدن ریاض به دانش هسته ای مقاومت کند - به ویژه نمایندگان طرفدار اسرائیل مخالف عربستان هسته ای هستند. هر چند اسرائیل خواهان همکاری با عربستان علیه ایران است اما نمی خواهد شاهد یک عربستان بسیار قدرتمند و وجود یک چالش نظامی در منطقه باشد.»

فرانک فن هیپل: «سیاست امریکا در طی چند دهه اخیر به سمت عربستان سعودی گرایش داشته و این شاید به تاریخ حضور شرکت های نفتی امریکا درعربستان بازگردد. اما از زمانی که هند از کمک و همکاری امریکا در برنامه تحقیق و توسعه انرژی هسته ای جهت دستیابی به سلاح هسته ای استفاده کرد، امریکا مجبور شد سیاست منع گسترش هسته ای جدی را دنبال کند.

در دولت اوباما امتناع عربستان از توقف غنی سازی اورانیوم و جداسازی پلوتونیوم مانع توافق همکاری در زمینه انرژی هسته ای واشنگتن با ریاض شد. باید گفت که رئیس جمهور ترامپ بیشتر به بحث تجارت و کمتر به بحث منع گسترش تسلیحات هسته ای تمرکز می کند.

اما کنگره می تواند مانع توافق همکاری انرژی هسته ای با عربستان شود؛ اگر این توافق باعث تضعیف سیاست منع گسترش هسته ای امریکا شود. من پیش بینی می کنم زمانی که توافق هسته ای امریکا با عربستان به کنگره ارسال شود بحرانی بین دولت و کنگره ایجاد خواهد شد.»

پل پیلار: «عربستان سعودی توسعه برنامه هسته ای خود و امریکا روابط خود با عربستان را بسیار مهم می دانند. به همین دلیل امریکا موافقت نموده در مورد توافق هسته ای با عربعربستان سعودی توسعه برنامه هسته ای خود و امریکا روابط خود با عربستان را بسیار مهم می دانند. به همین دلیل امریکا موافقت نموده در مورد توافق هسته ای با عربستان مذاکره نماید. اگر عربستان برنامه هسته ای خود را توسعه دهد هیچ منفعت ملی برای امریکا در بر نخواهد داشت. ریاض و نه آمریکا این برنامه را به پیش می برد.ستان مذاکره نماید. اگر عربستان برنامه هسته ای خود را توسعه دهد هیچ منفعت ملی برای امریکا در بر نخواهد داشت. ریاض و نه آمریکا این برنامه را به پیش می برد.»

ریچارد مورفی: «عربستان سعودی تمایل دارد وابستگی به نفت که منبع ثروت ملی آن است را کاهش دهد. ریاض همچنین نگران میزان تولید ملی نفت خود است که مقدار زیادی از آن توسط بازار داخلی مصرف می شود در واقع عربستان می خواهد صادرات نفتی خود را به حداکثر برساند.

ریاض در حال حاضر در حال بررسی منابع جایگزین انرژی از جمله انرژی هسته ای، خورشیدی و گاز طبیعی است. امریکا علاقمند به رقابت در این حوزه هست.

ایالات متحده امریکا با کشورهای دیگر برای انعقاد توافق هسته ای با هدف اجتناب از گسترش تسلیحات هسته ای مذاکره می کند. واشنگتن در ارتباط با بحث هسته ای عربستان در واقع مدل ۱۲۳ را ارائه داده و به دنبال تعامل با عربستان سعودی است.»

آرشین ادیب مقدم: «عربستان سعودی به ویژه تحت نظارت محمد بن سلمان به یک گاوصندوق برای امریکا تبدیل شده است. توافق هسته ای نفس و ضمیر محمد بن سلمان را خشنود ساخته و کشور او را به عنوان یک ارباب رجوع قابل انعطاف برای امریکا در دوره ترامپ جفظ خواهد کرد.

همچنین توافق هسته ای با عربستان به عنوان یک اهرم قدرت و نفوذ دیگری علیه ایران و سیاست های منطقه ای آن خواهد بود.»

*عربستان تمایل دارد غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری پلوتونیوم را در اختیار خود داشته باشد. آیا آمریکا با این دو خواسته ریاض موافقت می کند؟

شیرین هانتر: «پیش بینی اینکه آیا امریکا خواسته های عربستان را خواهد پذیرفت یا خیر بسیار سخت است. ممکن است کنگره خواسته های عربستان را نپذیرد. به هر حال امریکا ترجیح می دهد به توسعه قابلیت های هسته ای عربستان کمک کند تا اینکه آن را به چین یا روسیه واگذار نماید.»

فرانک فن هیپل: «صنعت هسته ای روسیه اخیرا در خاورمیانه (ایران، ترکیه، مصر و ...) بسیار مهم بوده و چین نیز دارای صنعت هسته ای بسیار قدرتمند بوده و خواهان تمرکز بر صادرات بیشتر این صنعت به خارج است.

در امریکا صنعت هسته ای تقریبا مرده است. این صنعت در امریکا نمی تواند با نیروگاههای قدرتمند گاز طبیعی، باد و خورشید رقابت کند. من فکر می کنم این قضیه در مورد عربستان نیز صادق باشد.

این کشور جهت توجیه برنامه هسته ای خود مجبورند دیگر انگیزه ها را ( پرستیژ، گزینه دست یابی به تسلیحات هسته ای ) را دنبال کنند. رهبری ایالات متحده امریکا در طی 40 سال گذشته در مورد سیاست منع گسترش تسلیحات هسته ای بسیار مهم بوده است. با توجه به اهمیت امریکا به عنوان یک قدرت نظامی و اقتصادی بزرگ در دنیا این رهبری می تواند همچنان ادامه داشته باشد.»

پل پیلار: «باید دید تا چه حد دولت ترامپ و کنگره امریکا می خواهند خواسته های عربستان سعودی را تامین کنند. مذاکره کنندگان امریکایی احتمالا خواهان طولانی کردن مذاکرات و اخذ زمان جهت دریافت امتیازاتی در مورد غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری پلوتونیوم هستند.

امریکا متمایل به طولانی کردن مذاکرات بوده این در حالی است که ریاض سعی می کند راههای  دستیابی به یک توافق هسته ای را هر چه سریعتر بیابد. امریکا ممکن است چندان متمایل به واگذار کردن امتیازات در مورد بازفرآوری پلوتونیم نسبت به غنی سازی اورانیوم  نباشد با توجه به این واقعیت که بر اساس برجام ایران به غنی سازی اورانیوم ادامه می دهد اما نمی تواند پلوتونیوم را بازفرآوری کند.

با این وجود، با توجه به مخالفت ترامپ با برجام هنوز مشخص نیست که چقدر این ملاحظه برای او مهم خواهد بود.»

ریچارد مورفی: «عربستان سعودی می خواهد با امریکا در بحث هسته ای به توافق برسد و از حقوقی بهره مند شود که دیگر دولتهایی که با آمریکا در بحث هسته ای به توافق رسیده اند از آن بهره مند شده اند. من اطلاعی از اظهار نظرهای رهبران سعودی که نشان می دهد غنی سازی اورانیوم یا بازفرآوری مجدد سوخت هسته ای را مد نظر قرار داده اند ندارم.»

آرشین ادیب مقدم: «قوانین موجودی که بر انتقال تکنولوژی هسته ای امریکا حاکم هستند باید اصلاح شوند یا معافیت هایی برای دولت ترامپ در نظر گرفته شوند تا بتواند پاسخگوی تمایلات سعودی ها باشد.

من فکر می کنم دولت ترامپ موفق خواهد شد معافیت های لازم برای ارائه مجوز به دولت ریاض جهت غنی سازی اورانیوم در سطوح پایین را کسب کند. با این وجود ارائه مجوز برای بازفراوری پلوتونیوم ضربه سختی به رژیم منع گسترش تسلیحات هسته ای بین المللی وارد خواهد کرد که این مهم نه تنها واکنش ایران بلکه واکنش سایر کشورهای منطقه را نیز در پی خواهد داشت.»