خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب : داستانهای اسرار آمیز فداییان اسماعیلی ، حسن صباح رهبر مرموز آنان و قلاع دور افتاده شان در کوهستانهای شمالی ایران و نیز در سوریه ، از قرن دوازدهم میلادی تا کنون مورد توجه مشتاقانه مردم سراسر جهان بوده است .
در کتاب حاضر که به قلم نویسنده کتاب مرجع " تاریخ و عقاید اسماعیلیه " نوشته شده ماجرای فداییان اسماعیلی از آغاز، در دنیای اسلامی قرون وسطا به بعد تشریح شده است . ترجمه فارسی رساله " سیلوستر دو ساسی "، شرق شناس شهیر فرانسوی درباره فداییان اسماعیلی و منشاء نام آنان نیز برای نخستین بار در این کتاب به خوانندگان فارسی زبان تقدیم شده است .
در بخشی از سخن مترجم این کتاب می خوانیم : " فرقه اسماعیلی یکی از فرق شیعه است که در کتاب " ملل و نحل " و " سیر و تواریخ " به نامهای سباعی ، اسماعیلی ، باطنی ، اصحاب تعلیم ، اصحاب الدعوه الهادیه ، اصحاب العدوت هادیه مهدیه ، اهل تاویل، اهل تایید، اهل تربیت، اهل حق و ... حشاشین خوانده می شوند . بیشتز این نامهایی است که دیگران و اغلب مخالفان بر این فرقه نهاده اند. اینان مانند بسیاری دیگر از فرقه های اسلامی از اختلاف بر سر جانشینی امام و رهبر بعدی پدید آمدند . اسماعیلیه معتقدند که بعد از اسماعیل امامت در فرزند او محمد بن اسماعیل مستقر است . به زعم آنان اسماعیل امام هفتم است و دوره امامان به وی ختم می شود و گویند چون امامت به محمد بن اسماعیل رسید مرتبه امامت به مرتبه قائمیت ارتقاء یافت ".
در دیباچه مولف این اثر نیز آمده است : " خوانندگان غربی دیباچه ادوار فیتز جرالد بر ترجمه انگلیسی رباعیات خیام حتما با داستان " سه یاردبستانی " آشنا هستند . در این داستان عمر خیام ، منجم و شاعر ایرانی با نظام الملک وزیر سلجوقیان و حسن صباح پایه گذار فرقه معروف به فداییان ارتباط داده شده است . ادعا بر این است که قهرمانان ایرانی این داستان یاران دبستانی بوده و در شهر نیشابور نزد یک استاد درس می خواندند . آنان با یکدیگر عهد بسته بودند که هر کدام درزندگی زودتر به مقام و منصبی رسید دیگران را در کارشان یاری دهد . از این سه، نظام الملک نخست منصب و قدرت یافت و به وزارت سلطان سلجوقی رسید . وی عهد خویش نگه داشت ، برای خیام مشاعره ای منظم برقرار کرد و به حسن مقامی عالی در دستگاه حکومت واگذاشت . اما دیری نپایید که میان حسن و نظام الملک رقابت افتاد ، و خواجه سرانجام توانست با خدعه و فریب حسن را در چشم سلطان سلجوقی خوار گرداند . حسن انتقام یاد کرد که انتقام این کار را از وی بستاند، لذا راهی مصر شد و آنجا بر اسرار مذهب اسماعیلی آگاه شد و بعدا به ایران بازگشت و فرقه ای بنا بنهاد که با اقدامات خود دولت سلجوقی را به هراس انداخت ، نظام الملک اولین قربانی حسن اسماعیلی بود " .
به اعتقاد مولف کتاب " افسانه حشاشین " اسماعیلیان نماینده یک فرقه مهم از اسلام شیعی هستند و مانند دیگر جوامع شیعی تاریخ و سابقه خود را به روزگار حضرت محمد (ص) می رسانند . حسن صباح هم در یک خانواده شیعی در قم در مرکز ایران به دنیا امد و در جوانی به کیش اسماعیلی گروید . در سال 464 قمری در خدمت دعوت اسماعیلی شغلی در ری به وی واگذار شد . وی در سال 469 عازم مصر شد و سه سالی در آنجا به کسب معلومات و استعلای تربیت خود پرداخت ، پس از آن در 474 به اصفهان بازگشت و نه سال بعدی خود را به عنوان داعی سری اسماعیلی به سفر پرداخت و در همان حال نقشه یک قیام علنی بر ضد حکومت بیگانه ترکان سلجوقی را می کشید .
دکتر فرهاد دفتری مولف " افسانه های حشاشین " به طور مشروح به نحوه شکل گیری فرقه اسماعیلی ، در سده های نخستین تاریخ اسلام و انشعاباتی که بعدها در آن ایجاد شده است پرداخته و سپس نحوه برخورد و تعامل دیگر مسلمان شیعه و سنی و همچنین غیر مسلمان با آنان را توضیح می دهد. وی سپس به نحوه قدرت گرفتن آنان در مصر و بنا نهادن سلسله فاطمیان در این خطه می پردازد و به فرقه حسن صباح در ایران نیز به طور مبسوط اشاره می کند .
بخش مهمی از پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه غربیان به اسماعیلیه اختصاص دارد و دیدگاه آنان را که از ابتدا مغرضانه بوده مورد نقد قرار داده است . وی سر منشاء بسیاری از افسانه هایی که به اسلماعیلیه نسبت داده می شود را مورخان غربی می داند .
سخنی از مترجم، پیشگفتار، دیباچه، اسماعیلیان در تاریخ و در نوشته های مسلمانان سده های میانه،تصورات اروپاییان در سده های میانه از اسلام و اسماعیلیان،خاستگاهها و شکل گیری نخستین افسانه ها،پیوست تذکره سیلوستردوساسی درباره " اساسین" یا "حشاشین " یادداشت مقدماتی ، تذکره درباره " سلسله اساسین " و ریشه شناسی نام آنها ، گزیده مراجع و ماخذ به فارسی و عربی و نمایه عنوان بخشهای مختلف این کتاب است .
نظر شما