ابعاد آشکار و پنهان قطعنامه 1747
سومین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه فعالیت های صلح امیز هسته ای کشورمان شنبه شب به تصویب 15 عضو این شورا رسید؛ سه مشخصه اصلی این قطعنامه را می توان تاکید مجدد بر باز بودن ابواب مذاکره، تشدید تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران و نهایتا مهلت 60 روزه دیگری به تهران دانست.
از آن جا که این قطعنامه به ماده 41 منشور ملل متحد که محوریت آن موضوع تحریم های اقتصادی است، مستند و مرتبط است، به گونه ای خودکار راه را برای صدور قطعنامه های بعدی علیه کشورمان نیز باز می کند.
بر مبنای این قطعنامه صدور و انتقال تسلیحات و مهمات ساخت ایران به خارج از کشور ممنوع شده و در آن به تمام کشورها توصیه شده محدودیت هایی را در زمینه فروش سلاح‌های سنگین به ایران اعمال کنند؛ پیشرفت این بخش قطعنامه 1747 نسبت به قطعنامه پیشین شورای امنیت (1737) به فراگیر شدن دامنه تحریم نسبت به "خرید و فروش" تجهیزات نظامی از سوی ایران است که بر این مبنا، نه تنها کشورهای مختلف حق فروش این تجهیزات به ایران را ندارند بلکه ایران هم از فروش تجهیزات نظامی به کشورهای دیگر منع می گردد.
قطعنامه 1747 از کشورها و موسسات مالی جهان نیز خواسته تا از ارائه تعهدات یا تسهیلات جدید در زمینه وام های بانکی یا کمک های مالی به دولت جمهوری اسلامی ایران جلوگیری کنند ارائه ندهند.
این قطعنامه هم چنین از محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین الملی انرژی اتمی خواسته تا طی 60 روز آینده گزارش جدیدی درباره میزان همکاری کشورمان در زمینه همکاری با این نهاد بین المللی به ویژه موضوع تعلیق غنی سازی اورانیم به شورای حکام و نیز شورای امنیت ارائه کند و چنانچه ایران پس از اتمام این مهلت به خواسته های شورای امنیت عمل نکند، اقدامات بیشتری علیه او انجام شود.
در قطعنامه 1747 دارایی های 28 شخص حقیقی و حقوقی با ادعای ارتباط با برنامه‌های هسته ای و موشکی ایران در خارج از کشور مسدود شده است؛ اشاره به نام این افراد که عمدتا از اعضای سازمان های نظامی کشور از جمله سپاه پاسداران هستند، می تواند به نوعی غیر مستقیم، ارتباط برنامه های هسته ای ایران با افراد نظامی و نهایتا نظامی بودن ماهیت این فعالیت ها را به ذهن مخاطب القا و متبادر نماید.
حواشی 1747 و آخرین مواضع اعلامی
توجه به مواضع کشورهای مختلف درباره قطعنامه اخیر شورای امنیت علیه کشورمان می تواند نمایی کلی از فضای موجود حاکم بر تحولات کنونی و پیش روی مسئله هسته ای ایران را عرضه نماید.
همان گونه که انتظار می رفت، 1+5 در بیانیه ای واحد و البته مواضع جداگانه ضمن حمایت از رای مثبت خود به قطعنامه 1747،به ارسال سیگنال های متفاوتی در این خصوص پرداخته اند که هر چند از اتحاد کلی مواضع این کشورها در محروم کردن ایران از حق مسلم و قانونی خود در عرصه برخورداری از تکنولوژی صلح آمیز هسته ای حکایت می کند اما در عین حال از وجود، تداوم و بعضا تعمیق اختلافات در خصوص نوع برخورد با کشورمان، با مصداقی تر شدن نوع تقابل با تهران خبر می دهد.
|
با مطالعه آخرین مواضع 5+1درباره مسئله هسته ای کشورمان هر چند که اتحاد کلی مواضع این کشورها در محروم کردن ایران از حق مسلم و قانونی خود قابل توجه است اما در عمق این اتحاد، به واسطه مصداقی شدن نوع برخورد با ایران و حساسیت روند تحولات، بعضا تعمیق اختلافات در خصوص این موضوع به وضوح قابل مشاهده است |
هر چند که تلاش آفریقای جنوبی، قطر، اندونزی و کنگو برای اعمال تغییراتی در قطعنامه مورد بحث که البته با موافقت کشورهای اروپایی به گنجاندن دو بند "ایجاد خاورمیانه عاری از تسلیحات کشتار جمعی" و تاکید دوباره بر "صلاحیت و نقش محوری آژانس در اجرای توافق‌های پادمانی و عدم انحراف مواد هسته‌ای (ایران) برای مقاصد غیرصلح‌آمیز" منجر شد قال تقدیر است اما رای نهایی و مثبت این کشورها به قطعنامه نیز موضوعی قابل تامل است.
به هر صورت 1+5 در بیانیه مشترک خود با طرح مواضع گذشته مبنی بر اعلام همزمان آمادگی برای مذاکره و لزوم تعلیق غنی سازی اورانیوم از سوی ایران، علاوه بر تداوم موضع گیری دو سویه و نه صادقانه، بر پیش شرط های تکراری خود که پیش از این بارها از سوی مقامات کشورمان مردود خوانده شده اند، تاکید کرده اند.
اما آمریکا به عنوان بازیگر اصلی میدان وارد کردن فشار بر تهران، تصویب این قطعنامه را نشانی از سرزنش جهانی وافزایش فشارهای بین‌المللی علیه ایران دانسته و اعلام کرده که قطعنامه 1747 به مراتب قوی‌تر از قطعنامه 1737 بوده کشورمان را بیشتر منزوی خواهد کرد.
ازسوی دیگر فلیپ دوست بلازی، وزیر خارجه فرانسه که گویا کشورش هم چنان بر تداوم ایفای نقش پلیس بد در معادله هسته ای ایران تاکید دارد، در این خصوص گفته است که شورای امنیت با این قطعنامه بار دیگر بر گزینه روشنی که پیش روی رهبران ایران قرار دارد، تاکید کرده است.
وی ادعا کرده که تهران تنها دو راه پیش رو دارد: همکاری و تعامل با جامعه بین‌الملل (با چشم پوشی از حق مسلم خود و تعلیق غنی سازی اورانیوم) و یا تعمیق انزوای بین‌المللی ( با تداوم فعالیت های مرتبط با غنی سازی اورانیوم)!
ازدیگرسو ویتالی چورکین، نماینده دائم روسیه درسازمان ملل برخلاف مواضع مقامات فرانسوی و آلمانی 1747 را قطعنامه ای غیرالزام آور معرفی می کند که بیشتر جنبه توصیه ای دارد اما در عین حال تاکید دارد که مفاد این قطعنامه بسیار دقیق تنظیم شده و شامل موارد درخواستی و نه ممنوعیتی است.
خاویر سولانا، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم که با اتخاذ رویکرد تقابلی از سوی این اتحادیه در قبال موضوع هسته ای کشورمان و تشدید این رویکرد غلط عملا به مهره ای بی تاثیر در صفحه شطرینج هسته ای ایران تبدیل شده از جستجوی راهی برای انجام مذاکرات فوری با دکتر لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان سخن گفته است.
وانگ گوانگیا، نماینده دائم چین در سازمان ملل هم با اشاره به مواضع تکراری پکن مبنی بر لزوم حل و فصل مسالمت آمیز مساله هسته‌ی ایران از طریق تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیک و مذاکرات از تمام طرف‌های درگیر در این موضوع خواسته تا با اتخاذ رویکردی مسوولانه و خویشتنداری از هر گونه اقدامی که به تشدید تنش‌ها منجر می شود، خودداری کنند.
تحلیل آخرین تحولات هسته ای
به هر حال می توان تاکید مجدد 1+5 بر لزوم از سر گیری مذاکرات آن هم بلافاصله پس از صدور قطعنامه شورای امنیت را از سویی به منزله اتخاذ "سیاست چماق و هویج" از سوی این کشورها و از دیگر سو به معنای تلاشی برای "تحمیل مجدد هزینه های بازگشت به مذاکراتی بی سرانجام" بر ایران دانست که همین رویکرد فوری 1+5 حساسیت واکنش آتی تهران به این موضوع را دو چندان می نماید.
هر چند که کاهش تعامل ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی را می توان به نوعی واکنش اولیه تهران به قطعنامه 1747 شورای امنیت و تداوم خواسته های نامشروع 1+5 از کشورمان دانست اما به نظر می رسد با شکل گیری مجدد چارجوب "مذاکرات لاریجانی - سولانا" بر مبنای توافقات پیشین دو طرف ( که شاید بتوان تماس اخیر این دو مقام را به منزله آغازی برای این روند ارزیابی نمود) از سویی و وجود مهلت 60 روزه شورای امنیت به ایران از دیگر سو، جامعه جهانی انتظار پاسخ و واکنش تکمیلی تهران به این قطعنامه را در مهلت باقی مانده داشته باشد.
از آن جا که اقدام کشورمان در کاهش همکاری های با آژانس بین المللی انرژی اتمی بر خلاف جنجال های بین المللی و بازتاب گسترده خبری در محافل رسانه ای غرب، تنها در عرصه ترتیبات فرعی موافقت نامه جامع پادمان خلاصه می شود، این انتظار برای حرکت بعدی ایران در واکنش به 1747 ابعاد تازه تری به خود خواهد گرفت.
|
به نظر می رسد با شکل گیری مجدد چارجوب "مذاکرات لاریجانی - سولانا" بر مبنای توافقات پیشین دو طرف از سویی و وجود مهلت 60 روزه شورای امنیت به ایران از دیگر سو، جامعه جهانی انتظار پاسخ و واکنش تکمیلی تهران به قطعنامه 1747را در مهلت باقی مانده داشته باشد |
هر چند که در این خصوص ممکن است برخی سخنرانی منوچهر متکی در جلسه رای گیری شورای امنیت که در پی انصراف به جای دکتر احمدی نژاد از حضور در این جلسه انجام شد را نوعی واکنش قاطع به قطعنامه 1747 تلقی کنند اما برخی از کارشناسان نیز بر این باورند که حضور وزیر خارجه در این جلسه و رد کردن بلافاصله قطعنامه مذکور تنها فرآیند صدور قطعنامه بعدی علیه تهران را تسریع کرده است.
موضوع دیگری که در چارچوب مسئله هسته ای ایران قابل پیگیری جدی است، تکلیف نهایی NPT به عنوان یک پیمان بین المللی است؛ به این معنا که آیا نهایتا این معاهده بین المللی جامعیت و قابلیت تحقق وظایف، آرمان ها و انتظارات اعضای خود را دارد یا خیر؟ آن چه که در این خصوص قابل اشاره است این که تا این لحظه می توان مسئله هسته ای ایران را به مثابه پس رفتی بزرگ برای این معاهده و اثبات ناکار آمدی آن دانست.
به هر صورت با توجه به این که قطعا صدور قطعنامه در شورای امنیت فی نفسه به سود هیچ کشوری نیست و هیچ کس از آن استقبال نمی کند، به نظر می رسد در شرایط کنونی اتخاذ راهکارهای همه جانبه برای توقف "روند پلکانی" صدور قطعنامه های شورای امنیت علیه کشورمان از سویی به نحوی که حقوق ملت ایران در عرصه فن آوری هسته ای را نیز محفوظ دارد، بیش از هر زمانی لازم و واجب باشد.
بی شک می توان با تکیه بر پتانیسل عظیم ملت ایران و هم چنین به کار گیری دیپلماسی فعال و پویا در موضوع هسته ای، به دور از هر گونه انفعال و وادادگی، تلاش کشورهای غربی برای تحقق "مکانیسم ماشه" علیه تهران را خنثی و حتی آن را به فرصت تبدیل نمود؛ همان گونه که مقام معظم رهبری نیز اشاره داشته اند این امر مستلزم درک چالش های پیش رو و آگاهی از خطوط اساسی مقابله با این چالش ها در سه عرصه جنگ روانی، جنگ اقتصادی و مقابله با پیشرفت و اقتدار علمی ملت ایران» است.
.............................................................................
گزارش از حامد وفایی
نظر شما