معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی با تأکید بر اینکه آثار و بقایای مذهبی ایران ساماندهی درستی نشده‌اند، گفت: اصلی‌ترین نقطه ضعف گردشگری دینی عدم طراحی اندیشه و فکری قوی در این زمینه است.
آثار مذهبی ساماندهی نشده‌اند/ گردشگری دینی از اندیشه قوی بی‌بهره است
حجت الاسلام سید جواد موسوی هوایی معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه گردشگری اگر مقید به قید دینی شود گردشگری است که در متن دین به آن نظر شده و بر مبنای فطرت انسان است که خداوند به آن تأکید فراوانی کرده است، اظهار داشت: انسان نیاز به سیر در زمین، بررسی عواقب امور و مسائل مختلف، گشت و گذار در زمین جهت به دست آوردن تجربه و اطلاع از عواقبت امتهایی که در گذشته بوده اند دارد که قرآن کریم به این مسئله توجه بسیاری داشته و می فرماید "قل سیروا فی الارض فانظروا کیف کان عاقبة المجرمین...": در زمین سیر کنید و عاقبت گناهکاران را ببینید.
وی با تأکید بر اینکه اگر اصل گردشگری سمت و سوی الهی، تجربه اندوختن و عبرت آموزی باشد گردشگری دینی است، تصریح کرد: امام علی (ع) در وصیت خود به فرزندانش اینگونه می گوید که "سالیان گذشته با امتهای قبل نبوده ام اما هنگامی که سرگذشت آنها را می خوانم گویی با آنها زیسته ام." پیش رفتن انسان به سوی قله های انسانی تأثیرات روحی و روانی در بهداشت جسمانی و روانی انسان دارد که در روایات از انسانها می خواهد به دریاها، صحراها، آسمانها، جنگلها و کوهها نگاه کنند تا روحیه شان عوض شود و انرژی مثبت دریافت کنند.
موسوی هوایی با اشاره به اینکه اصل گردشگری باید دینی و بر مبنای فطری انسانی و نگاه دینی انجام گیرد، یادآور شد: گردشگری دینی نقش به سزایی در انتقال فرهنگ اسلامی خواهد داشت. بقاع متبرکه مانند بقعه امام رضا (ع) در مشهد و حضرت معصومه (س) و دیگر بقاع متبرک هم جاذبه های فرهنگی و دینی دارند و هم جاذبه تاریخی . بنابراین انتقال فرهنگ در ابنیه و امکنه ها با استفاده از کتاب، بروشور، سخنرانان قوی افزایش بسیاری خواهد داشت.
معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی با تأکید بر اینکه در نوروز امسال حدود 2 میلیون و 700 هزار نفر به زیارت حضرت معصومه (س) رفته بودند که این حرکتهای عمده مردمی در پیام رسانی فرهنگی دینی و توسعه فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی اهمیت بسیاری دارد، افزود: زیارت مقبره امامزادگان و بزرگان که معروف نیستند از لحاظ معنوی در تزکیه نفس انسانی مهم است. اما هنوز این اماکن در کشور ما ساماندهی نشده اند. به طور مثال مقبره "امامزاده آقا علی عباس" در کاشان سالانه از یک میلیون و 500 هزار دانشجو پذیرایی می کند تا از ویژگی عبادی و معنوی این مکان بهره مند شوند، با توجه به قابلیت بالای این مکان می توان آن را ساماندهی و از قابلیتهای آن بهره مند شد.
وی در ادامه فراهم کردن ایاب و ذهاب در جاده های منتهی به فضاهای فرهنگی و دینی ، توقفگاهها و برنامه ریزیهای فرهنگی و دینی جذاب و زیبا برای اقشار مختلف مردم از نکات مورد توجه خواند و گفت: اصلی ترین نقطه ضعف ما در این زمینه دو محور است یکی سخت افزاری و دیگری نرم افزاری. در بخش سخت افزاری اماکنی که امامزادگان و مساجد ما در آنها قرار دارند مرمت نشده، جاده های خوبی ندارند، امنیت، اسکان، امکانات بهداشتی به حداقل رسیده و امکان رفت و آمد مردم را سخت کرده است. بنابراین سازمان اوقاف که عهده دار این گونه فعالیتها است، باید در این خصوص اقدامات شایسته ای انجام دهد.
حجت الاسلام موسوی هوایی در ادامه مشکل بخش نرم افزاری را کمبود کارشناسان دینی در این اماکن به منظور پاسخگویی به سؤالات جوانان و نوجوانان و خانواده ها با فرهنگهای مختلف خواند و اظهار داشت: آموزش، اسکان و استقرار این نیروها نیازمند هزینه بالایی است. اما استقرار کارشناسان دینی و ارائه بحثهای تاریخی و فرهنگی از سوی آنها در انتقال فرهنگ دینی مهم است. همچنین برگزاری نماز جماعت به صورت مرتب در امامزاده ها، تولید محصولات فرهنگی در این اماکن بسیار مهم است. اصلی ترین مشکل عدم طراحی اندیشه در خصوص این مسائل است.
نیمی از گردشگران ایران مذهبی هستند/ طرح رونق گردشگری دینی تدوین شود
ایران اسلامی از ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر و انتقال ارزشها برخوردار است که بخش دینی آن کمتر مورد توجه است، محمدجواد ابطحی با تأیید این مطلب گفت: قابلیتها چنان است که باوجود کم‌توجهی، نیمی از گردشگران علاقمندان به تاریخ مذهبی ایران هستند.
سید محمد جواد ابطحی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با اشاره به اینکه آیات متعددی در قرآن کریم وجود دارد که ویژگی مؤمن را تشریح و از صفات او را "گردشگر" توصیف می کند، اظهار داشت: اسلام و قرآن به گردشگری دعوت می کنند. از سوی دیگر حضرت علی (ع) در وصیت خود به فرزندانش آنها را به دیدن و بررسی آثار اقوام صالح دعوت کرده و اینکه از آثار اقوام ناصالح پند گیرند.
وی تصریح کرد: گردشگری دینی یعنی بررسی قواعد و سنن الهی حاکم بر تاریخ و عبرت آموزی که نباید جهت پر کردن اوقاف فراغت و تنها برای تفریح باشد. اسلام مسلمانان را به پند گرفتن از اقوام پیشین سوق می دهد. اینکه وضعیت خود را با اقوام دیگر مقایسه کنند و به بررسی کارهای آنها بپردازند و کارهایی را که باعث عذابشان شده تکرار نکنند.
سید محمد جواد ابطحی با بیان اینکه مسلمانان باید در شهرها و مناطق مختلف گردش و چرایی تمدنها و سقوط آنها را بررسی کرده و آن را دستمایه پیشرفت و ترقی قرار دهند، یادآور شد: گردشگری دینی به طور مستقیم می تواند به انتقال مفاهیم دینی کمک کند و می توان از آن جهت انتقال مفاهیم دین اسلام و انقلاب اسلامی بهره گرفت. بسیاری از آداب و رسوم در کشورهای مختلف مانند هند وجود دارد که در گردشگری دینی مورد استفاده قرار می گیرند که از مظاهر شرکت و خرافه به شمار می روند، اگر ما بتوانیم در مقابل آن مظاهر توحید را ارائه و آموزه های اسلامی را تبیین کنیم، در انتقال این مفاهیم به نسل آینده و به مخاطب از طریق گردشگری دینی موفق عمل کرده ایم.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با تأکید بر اینکه گردشگری دینی در اقتصاد، سیاست و اجتماع تأثیر بسیاری خواهد داشت، افزود: متأسفانه پس از انقلاب اسلامی ایران به طور کلی بر روی گردشگری دینی کم کار کرده ایم و گردشگری دینی مغفول مانده است. مدیریت فرهنگی باید با همکاری کمیسیون فرهنگی مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان ارتباطات اسلامی، سازمان تبلیغات و دانشگاهها باید به دور از موازی کاری طرحی را تدوین کند که در صنعت چشم انداز نیز مورد توجه قرار گیرد و به برطرف کردن این نقیصه بپردازد.
ابطحی با اشاره به اینکه طی جلسات مختلف با سازمان میراث فرهنگی کشور مطرح شده که طی سه سال گذشته بر میزان گردشگری افزوده شده است، اظهار داشت: بر اساس آمار ارائه شده از 2 میلیون گردشگر بیش از 1 میلیون نفر آنها گردشگران مذهبی بوده اند که اگر بتوانیم از پتانسیل انقلاب اسلامی ایران بهره مند شویم بهتر می توان به انتقال مفاهیم دینی و انقلاب اسلامی کمک کرد.
وی یکی از نقاط قوت گردشگری در کشور را وجود زیارتگاهها، مساجد و معابد خواند و گفت: اگر آنها در وضعیت مطلوب قرار گیرند و امکانات و تسهیلات ویژه ای مانند رستوران، هتل، اعطای هدایا برای آنها در نظر گیریم در جذب گردشگر موفق می شویم. به منظور تقویت صنعت توریسیم باید مفاهیم دینی و ارزشمند انقلاب و اسلام را در چارچوب ارزشهای دینی خود تبیین کرده و از هر گونه فعالیتهای غیراخلاقی پرهیز کنیم.
تنها از 20 درصد پتانسیل گردشگری دینی استفاده می‌شود
رئیس جامعة المصطفی العالمیه با تأکید بر ضرورت طرحی به منظور توسعه گردشگری دینی، گفت: تنها از 10 تا 20 درصد پتانسیل بالای ایران اسلامی برای گردشگری دینی استفاده می‌شود.
حجت الاسلام علیرضا اعرافی رئیس جامعة المصطفی العالمیه با اشاره به اینکه گردشگری مفهوم نسبتا واضحی دارد، اظهار داشت: گردشگری پیمودن مسیری برای نقاط و سرزمینهای مختلف را مورد توجه قرار می دهد که این سرزمینها می توانند محل تولد، زایش و گسترش، تمدن و فرهنگها باشند که آثار انسانی در آنها وجود دارند.
وی با اشاره به اینکه گردشگری دو جنبه را مورد توجه قرار می دهد که یکی از آنها مربوط به مشاهده سرزمینهای مختلف است، گفت: با دیدن مناظر طبیعی قطع نظر از تمدن انسانی و گاهی هم سرزمین، فرهنگها و تمدنها مورد توجه قرار می گیرند. زمانیکه این مفهوم مقید به قید دینی شود می شود گردشگری دینی که در واقع دو بحث را دربر می گیرد. یکی اینکه گردشگری را معطوف به نقاط و سرزمینی که دین در آن پیدا شده و ظهور کرده و آثار و تمدن دینی را نشان می دهد و بحث دوم سفر به نقاط مختلف جهت بهره گیری دینی و عبرت گیری بیشتر و مشاهده آثار عظمت و خلقت خداوند است.
حجت الاسلام علیرضا اعرافی با بیان اینکه نقش گردشگری دینی با هدف دوم نقش بسیار بالایی دارد که قرآن کریم هم به توجه انسان به آثار عظمت خداوند در پدیده های طبیعی و انسانی توصیه کرده است تا از طریق گردشگری به عظمت خداوند پی ببریم، یادآور شد: تأثیر دیدن حقایق عالم در قالب گردشگری ملموس است که هم عبرت گیری و هم توجه به قدرت خداوند را بیشتر می کند. به طوریکه خواندن نسبت به دیدن آثار واقعی تأثیر کمتری دارد. مشاهده آثار از لحاظ تربیتی تأثیر بیشتری دارد که قرآن و احادیث بر روی این موضوع تأکید بسیاری کرده اند.
رئیس جامعة المصطفی العالمیه با تأکید بر اینکه ایران به دلیل شکل گیری انقلاب اسلامی، شکل گیری نظام دینی، جهت گیری دینی حاکم بر جامعه، تنوع برنامه های نرم افزاری با کشورهای دیگر برابری می کند، گفت: وجود حوزه های علمیه، امامزاده ها، مقابر علما، مدارس علمیه و حرمها، از ایران جایگاه ممتازی ساخته اما تنها 10 تا 20 درصد از این پتانسیل استفاده می شود. به نظر من گردشگری دینی در ایران از ظرفیت فوق العاده ای برخوردار است که درصد کمی از آن استفاده شده است.
وی با اشاره به اینکه در برنامه توسعه سوم و چهارم گردشگری دیده شده، اما به گردشگری دینی پرداخته نشده است، اظهار داشت: استفاده از اماکن مذهبی سالانه درآمد بالایی دارد و می توان گردشگری را توسعه داد بی آنکه آثار منفی آن توسعه یابد، اما زمینه های لازم در زمینه اجرا وجود ندارد.
اعرافی افزود: باید طرح جامعی در برنامه های کشور ارائه شود، اما هنوز هیچ طرحی در این زمینه نداریم. زیرساختهای لازم برای حضور گردشگر دینی اعم از حمل و نقل در شهرهایی مانند مشهد و قم، فرهنگ بین المللی، هتل، تسهیلات ویژه، تابلوهای راهنمایی، بروشور، کتاب، برنامه های مناسبتی، توجه به زبانهای مختلف هنوز وجود ندارد که عدم توجه به این زیرساختها در برنامه های کلان استانی منجر به ضعف در اجرا شده است.
قابلیتهای بالای مذهبی ایران/ کمیته توسعه گردشگری دینی تشکیل شود
طباطبایی با اشاره به اینکه ایران جایگاه مهم دینی در اعتقادات و باورها دارد که نه تنها ادیان ابراهیمی بلکه اعتقادات هزاره‌های گذشته را نیز دربر می‌گیرد، تشکیل گروه ویژه برای همکاری با سازمانهای مختلف در راستای توسعه گردشگری دینی را ضروری عنوان کرد.
سید احمد محیط طباطبایی معاون دانشنامه تاریخی معماری و شهرسازی ایران با اشاره به گردشگری دینی اظهار داشت: گردشگری دینی نوعی گردشگری است که مسافر برای باورهای دینی خود سفر می کند تا به مکانی که مورد احترام و دارای ارزش ویژه ای در باور دینی او است، دست یابد. با این تعریف سرزمین ایران به لحاظ گردشگری دینی جزء چند منطقه اول جهان است که مکانهای متعددی متعلق به ادیان مختلف دارد.
وی با اشاره به اینکه در گردشگری دینی همه ادیان مورد نظر هستند، تصریح کرد: در ایران محل دفن 10 پیامبر بنی اسرائیل است. ساراخاتون در منطقه پیربکران اصفهان است که روزهای جمعه زیارتگاه مسلمانان و شنبه ها زیارتگاه یهودیان است. همچنین محل دفن همسر حضرت ابراهیم مادر حضرت اسحاق از مکانهای اصیلی است که سال نوی یهودیان ایران در این مکان برگزار می شود.
طباطبایی با بیان اینکه مسیحیت نیز یکی از قدیمی ترین ادیان ابراهیمی در ایران به شمار می رود، یادآور شد: قدیمی ترین کلیساهای مسیحی به لحاظ تاریخی در ایران قرار دارد. کلیسای حضرت مریم(س) در ارومیه متعلق به قرن اول میلادی است. وجود بیش از 360 کلیسای تاریخی در ایران این کشور را به مهمترین کشور از نظر کلیساهای جهان تبدیل کرده است. حتی مهمترین زیارتگاههای شیعه زیدی در مازندران است.
وی با اشاره به اینکه برای زرتشتیان نیز با توجه به باورهای آنها زیارتگاههای مهمی وجود دارد، افزود: اسلام، مسیحیت و بودیسم از ایران به کشورهای دیگر آسیایی کشیده شده است. چرا که ایران جایگاه مهم دینی با اعتقادات و باورهای گوناگون است که توریستها زمانی برای تفریح و استراحت و گاهی برای باورها و اعتقادات خود به ایران سفر می کنند.
معاون دانشنامه تاریخی معماری و شهرسازی ایران در ادامه به اهمیت ایران به عنوان مرکزیت فرهنگی و تاریخی این سرزمین در نزدیک کردن و آشنا کردن هویت و ویژگیهای ایران اشاره کرد و گفت: ایران به منظور نزدیک کردن ادیان و آشنا کردن آنها با یکدیگر نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است.
وی در ادامه اظهار داشت: باید در سازمان میراث فرهنگی گروهی ویژه ای برای همکاری با سازمانهای مختلف چون شورای ارامنه، انجمن زرتشتیان، کلیمیان، اوقاف، سازمانهایی چون آستان قدس رضوی، حضرت معصومه (س) تشکیل شود تا ضمن بالابردن توسعه کیفی و کمی، سطح رفاه با توجه به استانداردهای بین المللی بالا رفته و امکان بازدید برای ایرانیان و جهانیان بهتر فراهم شود.
اهداف گردشگری دینی متناسب با سندچشم‌انداز تدوین شوند
عبدالحسین خسروپناه با اشاره به اینکه کار جدی در زمینه اهتمام به مباحث نظری گردشگری دینی صورت نگرفته است گفت: باید براساس سند چشم انداز، برنامه ها و اهداف گردشگری دینی متناسب با سند چشم انداز تا سال 1404 تدوین شوند.
حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه گردشگری دینی نوعی سیر و حرکت جغرفیایی در راستای توسعه فرهنگی و در واقع ارزشهای دینی است، اظهار داشت: در آیات قرآن تأکید فراوانی بر گردشگری دینی شده که از مسلمانان می خواهد در زمین سیر کنند تا از عاقبت تکذیب کنندگان و منکران مبدأ و معاد آگاه شوند.
وی با اشاره به اینکه ارزش مثبت و یا منفی گردشگری در هدف آن دنبال می شود، تصریح کرد: گاهی هدف از گردشگری تفرج غیر مشروع، گاهی لذت جسمانی، گاهی برای افزایش اطلاعات، گاهی ارتباط با فرهنگها، یافتن دید وسیع و اطلاع از حوادث روزگار گذشته است، اما گردشگری حکیمانه و سعادت مدارانه مثبت است و اگر گردشگری حکیمانه نباشد و لذت جویانه باشد منفی است و ارزشی ندارد.
حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه با بیان اینکه دینی بودن وصف گردشگری به غایت آن بازمی گردد که در تعامل دینها و فرهنگها مهم است، یادآور شد: سازمان میراث فرهنگی باید در زمینه گردشگی تدابیری اتخاذ کند تا از تمامی ظرفیتهای ایران استفاده شود. اگر برنامه ریزی دقیقی در این خصوص صورت گیرد تأثیر معنوی و دینی مناطق مختلف ایران بر گردشگران مشهود خواهد بود که نه تنها مسافران غیر ایرانی بلکه ایرانیها را هم ترغیب می کند تا از نعمتهای طبیعی و میراث فرهنگی و تاریخ کهن ایران اسلامی اطلاع یابند.
این استاد حوزه و دانشگاه با ارائه راهکارهایی جهت رفع نقاط ضعف در گردشگری دینی افزود: اهتمام به مباحث فرهنگی و نظری و تبیین فلسفه گردشگری دین از اهمیت به سزایی برخوردار است. در واقع باید مؤلفه ها، آیات و روایات، عناصر و غایت مبانی گردشگری دینی، نقاط مشترک و متفاوت میان گردشگری دینی و غیر دینی بررسی شوند. اما در این زمینه کار جدی صورت نگرفته است. از سوی دیگر تدون نقشه جامع گردشگری دینی ضروری است. بنابراین سازمان میراث فرهنگی باید نقشه جامع گردشگری دینی تدوین کند و بر اساس سند چشم انداز، برنامه ها و اهداف خود را متناسب با سند چشم انداز تا سال 1404 ارائه کند.
مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آموزش ضمن خدمت به کارمندان سازمان میراث فرهنگی را دارای اهمیت خواند و گفت: نیروهای این مراکز معمولا افرادی هستند که از نظر ادب اخلاقی بی سواد هستند که منجر به ضعف مایه های فرهنگی می شوند و نمی توانند با مسافران تعامل برقرار کنند یا فرهنگ آن منطقه را شرح و تفسیر دهند. چرا که در نوع ارتباط با مردم نیاز به آموزش دارند.
وی در ادامه یادآور شد: ما در صنعت هتلداری ضعیف هستیم. سازمان میراث فرهنگی می تواند مانند نیروی انتظامی یا آتش نشانی فیلمهایی مرتبط و متناسب با اهداف و وظایف خود در مقوله گردشگری بسازد و با تولید کتاب و انتشار آن متناسب با سطح کودکان، نوجوانان و جوانان به شکوفایی گردشگری دینی کمک کند. همچنین گنجاندن این مبحث در کتابهای درسی زمینه های ارتقای معرفت در زمینه گردشگری دینی را فراهم می کند.
نظر شما