مخاطب داستان نصیحت نیاز ندارد بلکه دنبال لذت است

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از  روابط عمومی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، احسان عباسلو، صبح امروز چهارشنبه ۲۶ آبان در پنجمین دوره منطقه‌ای آموزش داستان‌نویسی «آل‌جلال» در مشهد خطاب به نویسندگان و ادب جویان خراسان رضوی خاطرنشان کرد: اگر به همین تغییر نگاه هم برسیم به هدف کلاس‌های داستان‌نویسی رسیده‌ایم.  

او با بیان اینکه در کشورهای غربی به جای کلاس داستان‌نویسی، کلاس «نگارش خلاقانه» دارند، خاطرنشان کرد: برای دیده شدن باید متفاوت بود، باید نوآوری داشت، باید چیزی را دید که دیگران نمی‌بینند و چیزی را نوشت که دیگران نمی‌نویسند. خلاقیت از آنجایی شروع می‌شود که عادت تمام شود و شروع داستان هم باید با پایان عادت همراه باشد.  

عباسلو با تاکید بر کنار گذاشتن عادت‌ها گفت: تابع هیچ قانونی نباشید و برای شکستن قوانین، جسارت داشته باشید. بهتر است آموزش‌های داستان‌نویسی را ببینید تا یاد بگیرید؛ سپس به ایده و زبان خودتان برسید. همه نوع کلاس را بروید، اگر قرار باشد چارچوبی را بشکنید باید چارچوب دیگران را بشناسید. نویسندگی یعنی یادگیری و درِ یادگیری به روی نویسنده، بسته نیست.

او ادامه داد: فرمالیسم‌های روسی معتقدند که همه محتواها گفته شده و محتوای جدیدی وجود ندارد؛ بنابراین باید فرم تغییر کند. اگرچه با توجه به تغییر شرایط زندگی آدم‌ها می‌توان محتوای جدید هم داشت، اما خلاقیت در فرم هم نباید از نظر دور بماند.

 به مخاطب لذت بدهید

این مترجم با اعتقاد به اینکه یک نویسنده نباید از اتهامات بترسد، عنوان کرد: اجازه بدهید هر اتهامی خواستند به شما بزنند. کار خودتان را بکنید تا به تکینک خودتان برسید. هیچ وقت از نقد نترسید، اما اگر خلاقیتی در تکینک دارید، حتما دو نکته را مد نظر قرار دهید؛ اول اینکه پشت آن تغییر، حتما تفکر باشد و دوم اینکه به تکنیک خودتان پایبند بمانید. از نقد و حتی اتهام نترسید، اما ایده و منطق داشته باشید.  

عباسلو با اشاره به دو کارکرد فایده و لذت در داستان گفت: لذت را اولویت نوشتن قرار دهید. همه می‌خواهیم در داستان‌هایمان، شعار بدهیم و نکات تعلیمی بیاوریم؛ در حالی که دوران کنونی، دوران لذت است. به همین دلیل، غیرمستقیم‌گویی در داستان اهمیت دارد. ۹۵ درصد داستان‌هایتان را بر مبنای لذت بگذارید و در دورانی که رقبایی همچون اینترنت و ماهواره دارید، سعی کنید که مخاطب لذت جوی امروز را جذب کنید.  

او خاطرنشان کرد: امکاناتمان در داستان‌نویسی را خوب نمی‌بینیم. داستان باید لذت بصری و شنیداری داشته باشد. یکنواختی، لذت بصری را از خواننده می‌گیرد. به همین دلیل مهم است که یک نویسنده می‌فهمد چطور جمله‌بندی کند و حتی روی نشانه‌گذاری هم حساسیت داشته باشد. از این رو تنوع‌بخشی به متن، اهمیت دارد تا خواننده خسته نشود.

برای انتخاب اسم داستان عجله نکنید

عباسلو به ادب‌جویان توصیه کرد: به عنوان یک نویسنده، کتابتان را رها نکنید و روی صفحه‌آرایی و طراحی جلد هم حساسیت داشته باشید تا آنچه مد نظر شماست، منتشر شود؛ زیرا در نخستین نگاه، مخاطب طرح روی جلد و عنوان کتاب را می‌بیند.  

او گفت: تا کتابتان بیرون نیامده، آن را رها نکنید. این‌طور نباشد که به دست صفحه‌آرا بدهید و کار را رها کنید. گشایش کتاب از جلد آن آغاز می‌شود. مشتری با نگاه به جلد و عنوان کتاب، تصمیم می‌گیرد که آن را بخرد یا نه، حتی از روی جلد کتاب قضاوت می‌شوید که کتاب شما کتابی جدی هست یا نه.  

به باور این مترجم، واکنش پیش از نقد از روی جلد کتاب اتفاق می‌افتد و عنصر لذت مخاطب در این باره بسیار مهم است تا کتاب خوانده شود.  

عباسلو درباره اهمیت گشایش در داستان خاطرنشان کرد: گشایش داستان از عنوان آن آغاز می‌شود. اسم داستان اولین چیزی هست که خوانده می‌شود، اما آخرین چیزی است که باید نوشته شود. روی نام داستانتان خیلی فکر کنید تا از تغییر آن حتی در لحظه آخر هم نترسید. برای انتخاب اسم داستان عجله نکنید. داستان‌هایی قوی داریم که به خاطر عنوان ضعیفشان، آن‌طور که باید دیده و خوانده نشدند. اگر گشایش خوبی در داستان داشته باشید، مخاطب را می‌توانید تا پایان داستان با خود همراه کنید.  

او با اشاره به چند نکته درباره پایان‌بندی داستان یادآور شد: داستان باید طوری تمام شود که خواننده صدای بسته شدن درِ داستان را بشنود. روی هوا داستانتان را تمام نکنید و بدانید که شخصیت‌ها نباید به امان خدا رها شوند. این درست نیست که خواننده در پایان داستان در شک و ابهام بماند.  

داستان‌ها را کشف کنید

عباسلو مشکل دیگر نویسندگان را دخالت در داستان دانست و افزود: اگر شخصیتی در داستان خلق می‌کنید، خودتان از زبان او حرف نزنید. نویسنده در داستان باید مثل خدا باشد؛ همه جا حضور داشته باشد، اما دیده نشود.

او با اشاره به مشکلات نوقلم‌ها هم خاطرنشان کرد: نوقلم‌ها معمولا از راوی اول شخص استفاده می‌کنند؛ در حالی که بهتر است انواع راوی را تجربه کنند. نوشتن داستان‌هایی با یک شکل و راوی‌های تکراری، خلاقیت ایجاد نمی‌کند.  

عباسلو با تاکید بر اهمیت شناخت قابلیت‌های زبانی هر نویسنده گفت: برخی داستان‌ها خلق می‌شوند و برخی داستان‌ها، کشف. به روستاها بروید و داستان‌های که از زبان پیرهای آنجا نقل می‌شود را بشنوید. اگر داستان‌هایمان مخاطب ندارد به خاطر این است که زبان زیبایی نداریم تا مخاطب از خواندن داستان لذت ببرد. در بیان کلمات باید خلاقیت و نوآوری داشت، پس انشاءنویسی نکنید.  

او با اشاره به مشکل ریزش مخاطب آثار جدی خاطرنشان کرد: برخی نویسنده‌های خوب و جدی می‌گویند تصمیم داریم که رمان عامه‌پسند بنویسم؛ چون رمان‌های جدی، مشتری ندارند؛ در حالی که رمان‌های عامه‌پسند به دلیل لذتی که دارد، مخاطب پیدا می‌کند.  

این نویسنده، دیگر مقصر کم شدن مخاطبان را نویسندگان دانست و افزود: نویسنده باید دنبال خواننده بگردد. باید خودمان را با نیازهای مخاطبان همراه کنیم و ببینیم که آنها چه می‌خواهند تا بتوان این نیاز را به درستی مدیریت کرد.  
عباسلو تاکید کرد: هیچ وقت خودتان را دست کم نگیرید و با کسی هم مقایسه نکنید، زیرا «ذهن داستانی» آدم‌ها برگرفته از محیطی است که در آن بزرگ شده‌اند. در داستان‌نویسی برای دیده شدن باید خلاقیت داشته باشید.
این منتقد ادبیات داستانی خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات نویسندگان در ایران، معمولی‌نویسی است. همه داستان‌های ایرانی در آپارتمان می‌گذرد یا درباره دعواهای زن و شوهری و عشق‌های دختر و پسری است. پیدا کردن سوژه خوب بسیار سخت شده است، پس سعی کنید که تکراری ننویسید.  
او در پایان اظهار داشت: مشکل دیگر هم این است که تمام الگوهایی که از خارج کشور می‌آید، برداشت درستی از آن نمی‌شود. مثلا گفته می‌شود که داستان کوتاه، برشی از زندگی است، اما این را در نظر نمی‌گیرند که برش مهمی از زندگی است؛ برشی که برای خواننده لذت‌بخش باشد. این در حالی است که متاسفانه مفهوم «برش زندگی» در داستان، اشتباه برداشت شده است.
یادآور می‌شود، پنجمین دوره آموزش داستان‌نویسی «آل‌جلال» از صبح امروز چهارشنبه ۲۶ آبان در مشهد آغاز به کار کرده و تا ظهر روز جمعه ۲۸ آبان در مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای این شهر ادامه خواهد یافت.