سخنرانی از مهمترین شیوه‌های اطلاع‌رسانی دینی است

حجت الاسلام سید جواد موسوی هوایی معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه تبلیغ چهره به چهره و سخنرانی تأثیر به سزایی بر مخاطب می گذارد، گفت: در چنین شرایطی مبلغ باید به متون اصلی قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه به عنوان 3 منبع بزرگ الهی و اسلامی رجوع و مباحث مورد نظر خود را از میان آنها استخراج و ارائه کند . 

سخنرانی مبلغان باید برگرفته از متون اصلی اسلام باشد

معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی اظهار داشت: در دنیای امروز با تمام تکنولوژی و ارتباط مستقیم و غیر مستقیم انسانها با یکدیگر و همچنین طبق ادله روانشناسی و جامعه شناسی حدود 70 درصد انتقال اطلاعات مؤثر به ویژه مسائل دینی از طریق سخنرانی و به اصطلاح سنتی منبر رفتن و تبلیغ چهره به چهره انجام می شود.

وی با اشاره به تبلیغ دین در مسیحیت گفت: تبلیغ چهره به چهره کار اساسی و زیر بنایی است که در مسیحیت به خوبی نمایان است و انجام می شود، این مسئله از لحاظ علمی نیز به اثبات رسیده است. با توجه به تکنولوژی معاصر، لوح فشرده، اینترنت و موبایل، در فضای تبلیغ چهره به چهره و محیط قرار گرفتن نفوذ دیگری دارد.

معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه در فضای تبلیغ چهره به چهره، مبلغ و پیام تبلیغی تأثیر به سزایی دارند، گفت: همچنین در تبلیغات حضرت ابراهیم یا حضرت موسی نیز مکان خاصی برای تبلیغ داشتند تا مردم کلام این پیامبران را بشنوند . از این رو شرایط زمانی و مکانی نیز باید به گونه ای باشد که مخاطب خسته نشود. این مسئله نسبت به نماز جماعت هم وجود دارد که حضرت محمد (ص) دوست نداشت با وقت گیر کردن و یا طولانی کردن تنفر از دین و نماز به وجود آید.

حجت الاسلام سید جواد موسوی هوایی در ادامه افزود: عناصر کلی و عمومی در بحث و سخنرانی باید رعایت شوند . حجت الاسلام قرائتی نیز به عنوان مبلغ دین و مفسر قرآن کریم که به تازگی از وی تجلیل شد سعی در حفظ زبان قوم داشت و با آن با مردم سخن می گفت و معتقد بود اگر چه سخنرانی بسیار خوب باشد نباید بیشتر از 30 دقیقه طول بکشد. از این رو زمان هم باید رعایت شود به ویژه در سخنرانی بین دو نماز که نباید از 5 دقیقه بیشتر باشد و حال مخاطب باید رعایت شود.

وی با تأکید بر اینکه مخاطبان از نظر سطح سواد و آگاهی متفاوت هستند، یاد آور شد: سخنران در تبلیغات چهره به چهره باید حد متوسط را در نظر گرفته و در سطحی صحبت کند که مخاطب کلام او را به راحتی درک کند نه سطحی و روبنایی و نه پیچیده که هر دو بی تأثیر خواهد بود. نکته دیگر متن پیام است که بسیار مهم به شمار می رود، باید در اینجا به متون اصلی خود بازگردیم که قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه به عنوان 3 منبع بزرگ الهی و اسلامی منشأ الهی دارند. قرآن کریم مستقیم از جانب خدا وحی شده، نهج البلاغه که کلام تربیت شده وحی و پیامبر اکرم (ص) است و صحیه سجادیه که در امور مختلف دینی بحثهای مفصلی دارد که باید روی این 3 محور برنامه ریزی کرد و از روایات و تبیین کنندگان وحی و اهل بیت روایات معتبری برای توضیح مسائل دینی استخراج کنیم که با توجه به تنوع موضوعی تأثیر بسیار زیادی بر مخاطب  خواهند داشت .  

آشنایی با افکار مخاطب از ضرورتهای سخنرانی مذهبی است

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه سخنران باید با افکار مخاطب آشنا باشد، گفت: ادبیات و بیان سخنران با توجه به مخاطب تعیین می شود، سخنران باید ضمن احاطه بر موضوع، فصاحت و بلاغت یعنی شیوایی سخن را داشته و متناسب با حال و مقام و مخاطب صحبت کند.

حجت الاسلام محمد تقی رهبر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به تاریخچه مختصر و اهمیت سخنرانی و سخنوری اظهار داشت: سخنوری از دیر زمان دارای قواعدی بوده است و در این زمینه کتابهایی نوشته اند و فنونی را ارائه کرده اند. از دوران یونان باستان ارزش بسیاری به سخنرانی می دادند، به گونه ای که ممکن بود برای یک سخنرانی 20 سال پژوهش و سپس آن را ارائه کنند. همچنین از افلاطون و ارسطو نیز آداب خطابه داریم، سپس آداب سخنوری به نگارش در آمد، اینک تبلیغ و سخنوری در دانشگاهها تدریس و آداب آن را از منظر اسلام بررسی می کنند.

وی با اشاره به اینکه قرآن از سخنرانی به عنوان نعمت بزرگ الهی یاد می کند و در اسلام سخنوران برجسته بسیاری داشتیم که نمونه بارز و برجسته آنها ائمه اطهار و حضرت علی هستند، تصریح کرد: زبان وسیله ارتباطی انسان است، یعنی زبان و بیان نسبت به نوشتن یا پیام دادن بهترین وسیله برای آگاهی دادن و برقراری ارتباط به شمار می رود که قبل از اسلام نیز این مسئله مورد توجه اهل فن و خطابه و بیان بوده است.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی سخنوری را دارای آداب خاصی خواند و گفت: با توجه به نوع سخنرانی اعم از اینکه فرهنگی، دینی، حماسی و یا نظامی باشد با هم تفاوت پیدا می کند که سخنران باید با توجه به تناسب حال مضمون را در نظر گیرد. یعنی ابتدا باید تعیین کند که قصد دارد در مورد چه موضوعی سخنرانی کند. بعد با توجه به آن هدف سخنرانی کند.

وی در ادامه روان بودن بیان و زبان را با اهمیت خواند و یاد آور شد: فصیح بودن سخن، با افکار مخاطب آشنا بودن یعنی متناسب با مخاطب حرف زدن بسیار مهم است. به گونه ای که در یک شهر بزرگ یا شهرستان یا میان تحصیلکردگان و یا روستاییان سخنرانی کردن، تفاوتهای بسیاری با یکدیگر دارند.

حجت الاسلام محمد تقی رهبر با اشاره به اینکه سخنران باید ادبیات و بیانش را با توجه به مخاطب تعیین کند، یعنی مخاطب شناسی با مضمون حساب شده باشد و مقاله را از پیش تعیین کند، اظهار داشت: سخنرانی باید مقدمه، متن، پایان و نتیجه داشته باشد و همه اینها را از پیش طراحی کند. نقشه سخن را تنظیم کرده و با توجه به شناخت مخاطب از اصطلاحات خاصی استفاده کند.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در ادامه تصریح کرد: سخنران باید عامل به سخن خود باشد، یعنی به همان چیزی که می گوید، عمل کند، چرا که اشارات واعظ دینی اینها را تأثیرگذارتر می کند. نوع نشستن، نگاه کردن، تقسیم نگاه میان مخاطبان، خسته نکردن مخاطب، فراز و نشیب دادن سخن، تنوع در صحبت نیز از آداب خاصی برخوردار است که رعایت هر یک از آنها تأثیر به سزایی در سخنرانی خواهد داشت.

سخنران مذهبی باید منبع غنی اطلاعات باشد

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی محتوای سخنرانی مذهبی را بسیار مهم دانست و گفت: سخنران باید منبع غنی اطلاعات بوده و ضمن گزینش مطلب و داشتن هدف و پیام، بیانگر فرامین الهی، پیام رسول خدا و ائمه باشد.

حجت الاسلام عباسعلی اختری عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه سخنرانی و تبلیغ به منظور تأثیرگذاری بر شنوندگان انجام می شود، اظهار داشت: علاوه بر این به عنوان فن علمی و فن خطابه در دانشگاهها نیز تدریس می شود که خود نوعی هنر به شمار می رود.

وی با اشاره به اینکه در طول تاریخ چه در جهان اسلام و چه غیر اسلام کسانی بودند که با ایراد سخنرانی و با به کار بردن ظرافتهای هنری تحولات بزرگی ایجاد کردند که توانستند سرنوشت یک ملت را عوض کنند، تصریح کرد: اموری که در تأثیرگذاری و تحول آفرینی سخنرانی تأثیر دارد متعدد است، اول ویژگیهای سخنران است، دوم ویژگیها و کیفیت مربوط به چگونگی ایراد سخنرانی و بخش سوم به محتوای سخن باز می گردد.

حجت الاسلام عباسعلی اختری در زمینه ویژگی سخنران عظمت و شخصیت گوینده را مورد توجه قرار داد که باید در نظر شنونده شخصیت علمی، سیاسی، فرهنگی و هنری داشته باشد و اهل علم و آگاهی باشد، یعنی خود باید منبع و معدن اطلاعات بوده و از وجود او علم و آگاهی بتراود، یاد آور شد: سخنران خود باید اهل فن و آشنا به موضوع باشد و با داشتن جرأت و اعتماد به نفس از حرف زدن و انتقاد کردن نهراسد .

وی با تأکید بر اینکه سخنران باید موضوع سخنرانی را مشخص کرده و مطالب فراوانی در مورد آن داشته باشد، گفت: برخورداری از روحیه خیرخواهی و پی بردن شنونده به این واقعیت و اینکه بداند او می تواند برخی از مشکلات روحی و روانی او را برطرف کند و چشمداشتی به مزایای دنیوی ندارد، تأثیر بسیاری خواهد داشت.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی داشتن جمال و زیبایی ظاهری و پوشش مناسب، زبان و بیان مطلوب را از دیگر نکات تأثیرگذار و از ویژگیهای سخنران خواند و افزود: این شخص برای سخنرانی کردن ابتدا باید اهمیت موضوع را تبیین کند، سپس به موضوع و آداب آن بپردازد. به طور مثال برای گروهی که به حج می روند ابتدا اهمیت حج را تبیین، سپس به آداب و رسوم و مناسک آن اشاره کند.

حجت الاسلام اختری ویژگی دوم را مربوط به نحوه ایراد سخنرانی و پردازش سخن خواند و با اشاره به شرایط مهم آن اظهار داشت: ورود در مطلب و آغاز سخن باید تازه، زیبا و دلنشین باشد، سخن روان و قابل درک بوده و برای آن نمونه های زیبا از کلام بزرگان، از تاریخ ملتها آورده شود. در نحوه ایراد سخن باید فصاحت داشته و واژه های بلیغ به کار برده و با توجه به مقتضای حال سخنرانی کند.

وی بخش سوم را محتوای سخن دانست که اهمیت بسیار زیادی دارد و یاد آور شد: سخن باید هدف داشته باشد، به گونه ای که سخنران باید طرحی را برای دستیابی به آن هدف در نظر گرفته و مطلبی که می گوید یا باید مطلب جدید باشد یا بیان جدیدی داشته باشد. مطلب علاوه بر گزینش، باید رسالت الهی را ابلاغ کند، یعنی ابلاغ گر پیام پیامبر اسلام و ائمه اطهار باشد .

مبلغ در سخنرانی خود تعادل را رعایت کند

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی گفت: هدف سخنران رساندن پیام الهی است، بنابراین باید بر مسئله تعادل متمرکز و از افراط و تفریط بپرهیزد.

آیت الله محمد علی تسخیری دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با بیان اینکه سخنرانی یک سخنران یا یک مبلغ اسلامی باید بر مسئله تعادل متمرکز باشد به این معنا که افراط و تفریط در سخنان او نباشد، اظهار داشت: در سخنان یک سخنران و یا مبلغ نباید حالت تهجر از یک طرف و بی بند و باری از طرف دیگر وجود داشته باشد. 

وی تصریح کرد: سخنران باید یک شخصیت متعادل چه از نظر فردی و چه از نظر اجتماعی داشته و هدفش که رساندن پیام الهی است را با سخنان مناسب و زبان قومی مطرح کند.

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با اشاره به اینکه سخنران باید از لفاظی و زیبایی لفظ به مسئله عمق معنی توجه کند، افزود: متأسفانه در بیشتر سخنرانیها جنبه لفظی را در نظر می گیرند و یا به معنای فرعی توجه می کنند.

آیت الله محمد علی تسخیری در ادامه یاد آور شد: این در حالی است که طی سخنرانی باید اولا عمق مطالب اسلامی ارائه و بیشتر روی مسائل اولیه و واقعی متمرکز شود. سخنران باید درد جامعه را به درستی بشناسد و با دقت کامل راه حل اسلامی بیان کند و به وظیفه خود که تبلیغ است، عمل نماید.

ظاهر و باطن سخنران مذهبی باید یکی باشد

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خواندن قرآن کریم در سخنرانی را بسیار تأثیر گذار دانست و گفت: با خواندن قرآن زمینه های لازم برای تقویت دین و تلاش برای تهذیب نفس ایجاد و منجر می شود ظاهر و باطن سخنران یکی شود تا دین را وسیله دنیا قرار ندهد .

حجت الاسلام احمد احمدی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه در باب سخنرانی و آداب آن کتابهای بسیاری نوشته شده، به برخی از ویژگیهای خطیب و سخنران اشاره کرد و اظهار داشت: خطیب باید در درجه اول بر آنچه می گوید مسلط باشد و با داشتن زبان روان، از حشو و استفاده از اصطلاحات زائد بپرهیزد و واژه های زیبای بسیاری به کار برد.

حجت الاسلام احمد احمدی با تأکید بر اینکه کلام خطیب باید روان و رسا باشد، تصریح کرد: خطیب و سخنران باید مخاطب را در نظر گیرد و بداند با چه کسی صحبت می کند، از این رو با در نظر گرفتن مقتضای حال، متناسب با سطح علمی و فکری مخاطب سخن بگوید.

وی در ادامه با تأکید بر اینکه خطیب و سخنران باید به آنچه می گوید اعتقاد داشته باشد، یادآور شد: اگر حرف و عمل خطیب و سخنران مذهبی یکی نباشد، کار نادرستی انجام داده است. بنابراین سخنی که می گوید باید از بن دندان و اعتقاد باشد تا بر دل نشیند و مؤثر واقع شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تمرین، تحصیل و مطالعه را در تأثیر سخنرانی حائز اهمیت خواند و افزود: خطیب و سخنران باید در سخنرانی خود اشعاری زیبا از حافظ ، سعدی و شاهنامه فردوسی بخواند و مثلهایی از کتابهایی چون تاریخ بیهقی و گلستان سعدی بیاورد.

وی خواندن قرآن کریم در سخنرانی را بسیار تأثیرگذار دانست و گفت: با خواندن قرآن زمینه های لازم برای تقویت دینی و تلاش برای تهذیب نفس به وجود می آید و منجر می شود ظاهر و باطن سخنران یکی شود که به زبان چیزی بگوید و در دل چیز دیگری . دین را وسیله دنیا قرار ندهد و فرومایه نباشد.

محتوای سخنرانی باید از قوت لازم برخوردار باشد

رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد با اشاره به اینکه محتوای سخنرانی مبلغ باید از استدلال قوت و استحکام لازم برخوردار باشد، گفت: مبلغ و یا سخنران باید از مستندات استفاده کند تا پیام او به مخاطب منتقل و جذابیت لازم در این زمینه فراهم شود.

حجت الاسلام حسین ابراهیمی رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد با اشاره به اینکه در بحث سخنرانی، سخنران و مبلغ شرط اول برای سخنرانی به شمار می روند، اظهار داشت: با توجه به این مسئله دانش مبلغ و یا سخنران لازمه سخنرانی است.

وی با بیان اینکه مبلغ باید خود به آنچه می گوید عامل باشد، یعنی در ابتدا خود به حرفی که می زند، عمل کند، تصریح کرد: اینگونه کلام بر مخاطب تأثیر بیشتری خواهد داشت و چون می بیند که خود مبلغ عمل کننده است، سعی می کند از او الگو بگیرد.

رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد شرط بعدی برای سخنرانی را محتوا و پیام خواند و یاد آورشد: پیام باید از قوت و استحکام لازم برخوردار باشد. سخنران باید در پیام از مستندات استفاده کند که اگر در پیام او از مستندات استفاده نشود، کلام او از استحکام لازم برخوردار نخواهد بود، در چنین شرایطی آنچه را که می گوید مخاطب درک نکرده، پیام لازم به او منتقل نمی شود و جذابیت لازم را ندارد.

وی در ادامه موقعیت شناسی را از شرایط دیگر سخنرانی خواند و گفت: در فن خطابه از این ویژگی به عنوان " بلاغت" تعبیر می شود یعنی مبلغ باید به اقتضای زمان و مکان موضوعات را انتخاب و مطالب را تشریح کند .

حجت الاسلام حسین ابراهیمی در ادامه اظهار داشت: اگر این موارد به درستی رعایت شد، یعنی علم و دانش گوینده و پیام سخنرانی در حد مقبولی باشد، از سوی دیگر مخاطب هم آمادگی لازم برای دریافت پیام را داشته باشد، زمان و مکان هم ظرفیتهای تأثیر پیام را ایجاد کرده، هنگامی که مبلغ سخن می گوید، تأثیر خاصی بر مخاطب می گذارد. بنابراین می توان گفت که سخنرانی باید از جذابیت، استدلال، قوت و بلاغت لازم برخوردار باشد.

مبلغ باید از شرایط و نیازهای روز آگاه باشد

حجت الاسلام صدیقی با اشاره به اینکه مبلغ باید شرایط و نیازهای روز را به خوبی شناخته و متناسب با آنها سخن گوید، گفت: مبلغ باید با شجاعت، در برخی موارد موج مثبت ایجاد و در موارد لازم نیز شکننده برخی موجهای مخرب باشد.

حجت الاسلام کاظم صدیقی پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه در تبلیغ هم محتوا باید قابل ابلاغ باشد و هم نحوه رساندن کافی و روشن باشد، اظهار داشت: تبلیغ و اطلاع رسانی نیازمند مقدماتی است که به سخنران و مطلبی که مطرح می کند، باز می گردد.

وی با اشاره به اینکه مطلبی که سخنران یا خطیب می گوید باید روشن بوده و سلیس و روان باشد، تصریح کرد: خود سخنران یا خطیب نیز باید انسانی روشن باشد تا قلب، فکر و اندیشه دیگران را نیز روشن کند. مبلغ هم باید در اطلاق بلیغ باشد و هم مطلبی را که می گوید رسا و روشن باشد.

حجت الاسلام کاظم صدیقی با تأکید بر اینکه مبلغ باید شرایط زمان و مکان را در نظر گیرد، افزود: مخاطب شناس بودن مبلغ بسیار مهم است و اینکه بداند برای چه افرادی سخنرانی می کند. همچنین زمان گفتن و مطرح کردن مطلب نیز تأثیر به سزایی در سخنرانی مبلغ خواهد داشت. به گونه ای که او هم باید درد شناس و هم درمان شناس بوده و هم بازاریابی خوبی داشته باشد و بداند مشتری چه مطلبی را چه زمانی می خواهد و چه خلأیی وجود دارد و مناسب با آن تقاضا، عرضه خود را اعلام و ابراز کند.

این پژوهشگر دینی در ادامه با تأکید بر اینکه مبلغ باید رسالت الهی را ابلاغ کند، یاد آور شد: خطیب و سخنران باید خدا ترس باشد، از کسی جز خدا واهمه نداشته باشد، شهامت و شجاعت داشته باشد، از باز گوکردن حق و افشای باطل هیچ ابایی نداشته باشد .

حجت الاسلام صدیقی با اشاره به اینکه مبلغ نباید تقاضای کاذب و اشتهای مصنوعی مردم را در نظر گیرد، بلکه باید تکلیف و وظیفه الهی را مورد توجه داشته باشد، اظهار داشت: مبلغ باید از شجاعت لازم برخوردار بوده، در برخی موارد موج ایجاد کند و در برخی مواقع موج را بشکند، یعنی شهامت و شجاعت داشته باشد و بتواند موجهایی که در مسیر واقعیات قرار گرفته اند را بشکند.

مبلغ باید به محتوای سخنرانی توجه ویژه ای داشته باشد

رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب قم با اشاره به اینکه سخنران ضمن مطالعه باید اطلاعات خود را به روز کند، گفت: سخنران باید آموزش محتوا ببیند یعنی مسائل فکری، اخلاقی و دینی را آموزش دیده و از آن استفاده کند، زیرا محتوا در سخنرانی از شرایط جلب مخاطب و بسیار تأثیرگذار به شمار می رود.

حجت الاسلام ابوالحسن نواب رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب قم با اشاره به اینکه سخنرانی به عنوان یکی ازشیوه های اطلاع رسانی مطرح است، اظهار داشت: شیوه های نوین دیگری برای تبلیغ و اطلاع رسانی وجود دارد.

وی با بیان اینکه تنها برای عده ای خاص می توان از سخنرانی و روشهای سنتی استفاده کرد، گفت: برای همه نمی توان این روش را به کار برد، همچنین برای استفاده از این روش باید روشهای دیگری چون کامپیوتر، اینترنت، فیلم و ابزار جدید دیگر را نیز به کاربرد تا مخاطب بیشتر جلب شود .

رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب قم با بیان اینکه در سخنرانی و منبر مخاطب تنها از یک جنبه به خطیب توجه می کند، تصریح کرد: تلفیق شیوه سنتی با شیوه های نوین همه حواس مخاطب جلب می کند. از سوی دیگر قبل از برگزاری مراسم سخنرانی، اگر متن سخنرانی در اختیار مخاطب قرار گیرد تأثیر بیشتری خواهد داشت و منجر به جلب نظر مخاطب می شود.

حجت الاسلام ابوالحسن نواب با اشاره به اینکه منبرهای عادی تکراری مشکلی را حل نمی کند، تصریح کرد: سخنران و مبلغ باید بسیار مطالعه کند تا اطلاعاتش به روز باشد. همچنین آموزش محتوا در زمینه های مختلف مسائل سیاسی، فکری، اخلاقی تأثیر به سزایی در جلب مخاطب دارد . چرا که افراد چگونگی آراستن ظاهر را می دانند، مهم محتوا است که در سخنرانی به شیوه سنتی یکی از شرایط جلب سخنرانی است .

مخاطب‌شناسی از ضرورتهای سخنرانی مذهبی است

حجت الاسلام محمد علی ایازی مخاطب‌شناسی سخنران و توجه به نیازهای روز را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: سخنران یا مبلغ باید مخاطب را به درستی بشناسد و با رعایت همه جوانب، به زبان همان گروه با آنها سخن گوید، در واقع با توجه به درک و نیاز مردم سخنرانی کند.

حجت الاسلام محمد علی ایازی قرآن پژوه و محقق با اشاره به اینکه سخنرانی شرایطی دارد، اظهار داشت: بخشی از این ویژگیها مربوط به سخنران است، بخشی مربوط به محتوا و بخش دیگر مربوط به چگونگی ارائه سخنرانی است.

وی با اشاره به اینکه در قسمت اول سخنران یا خطیب باید به گونه ای باشد که زمینه های جذب مخاطب را به وجود آورد، تصریح کرد: سخنران باید آداب ظاهری، لباس پوشیدن و طرز سخن گفتن را رعایت کند، چرا که نکات ظاهری و اولیه باعث جذب مخاطب می شود و همچنین از حرکات و کارهایی که منجر به تنفر شود، بپرهیزد.

حجت الاسلام محمد علی ایازی در بخش محتوای سخنرانی یادآور شد: مخاطب شناسی سخنران و توجه به نیازهای مخاطب از اهمیت ویژه ای برخوردار است که باید مخاطب را به درستی بشناسد که کیست و چه نیازی دارد و بر اساس چه ضرورتی باید سخن گوید. اگر کودک است، کهنسال است، تحصیلکرده یا روستایی است باید همه جوانب را رعایت کرده و به زبان همان گروه با آنها سخن گوید، در واقع به اندازه درک مردم سخنرانی کند.

این قرآن پژوه و محقق با اشاره به اینکه مخاطب شناسی اصلی مهم در سخنرانی است، یادآور شد: سخنران باید شرایط و وضعیت مخاطب را در نظر گیرد، اینکه در چه شرایطی است، اگر در سرما یا گرما یا باران و برف قرار دارد و خود در سایه و هوای خوب است، سخن را طولانی نکند، بلکه  اقتضای حال را در نظر گیرد و به شرایط محیطی توجه کند.

وی توجه به شرایط سنی را در ارائه محتوا مهم خواند و گفت: سخنران باید حرفهایی بزند که مورد نیاز است، چنان صحبت نکند که مخاطب به آن نیازی نداشته باشد، در واقع رعایت زبان مخاطب تأثیر به سزایی در جلب مخاطب دارد تا وسیله ای برای تشویق آنها را فراهم کند.

بهره گیری از آیات الهی عاملی برای جاذبه و نورانیت سخنرانی است

حجت الاسلام گنجی اشاره به اینکه ره یافتگی از ویژگیهای اصلی سخنران و خطیب است، گفت: خطیب و سخنران باید در سخنرانی خود از آیات الهی که جاذبه و نورانیت خاصی دارد بهره گیری کرده و باید ره یافته باشد تا بتواند مردم را راهنمایی کند.

حجت الاسلام حسین گنجی نویسنده و مفسر قرآن کریم با اشاره به اینکه مسئله تبلیغ مسئله ای زیبا و سرنوشت ساز است، اظهار داشت: موضوع تبلیغ نه تنها در جهان اسلام بلکه در جهان هستی و آفرینش مورد توجه است، به گونه ای که بسیاری از حرکات و کارها بر محور اولیه تبلیغ پیش رفته و رشد می کند .

وی با بیان اینکه اسلام اهمیت ویژه ای برای مسئله تبلیغ قائل است، تصریح کرد: شغل انبیا از نگاه آیات الهی مبلغ معرفی شده است که انبیای الهی رسالتهای خود را به جامعه و مردم معرفی و تبلیغ می کردند.

این نویسنده با تأکید بر اینکه اگر تبلیغ بخواهد سرنوشت ساز باشد، نیازمند شرایط و ویژگیهایی است، افزود: اولین ویژگی مبلغ این است که از خود هیچ نگوید و هر چه می گوید رسالت الهی پیامبران و اهل بیت (ع) باشد، چرا که از امتیازات خطبا این است که از آیات الهی حرف بزند و کمتر از خود سخن بگوید .

این مفسر قرآن کریم با اشاره به اینکه آیات الهی جاذبه و نورانیتی دارد که در سخنان خطیب پیدا نمی شود، یاد آور شد: میرزا اسماعیل دولابی سفارش می کردند که مانند انبیا تبلیغات کنید، قرآنی سخن بگویید و از خود هیچ مگوئیید و رجبعلی خیاط نیز می گفت که از خود هیچ مگو و از خدا جز خدا هیچ مخواه.

حجت الاسلام گنجی با تأکید بر اینکه مبلغ باید ببیند که آیات و روایات چه می گویند و آنها را به مردم ابلاغ کند، گفت: مبلغ و خطیب خود باید ره یافته باشد تا بتواند مردم را راهنمایی کند. کسی که راه را نداند چگونه می تواند کاروانی را هدایت کند. بنابراین ره یافتگی شرط مهمی است که خطیب باید داشته باشد. باید راه را پیدا کرده باشد و خود آشنا به راه باشد و گرنه نسخه اش کشنده خواهد بود و باعث گمراهی مردم می شود.

وی با اشاره به اینکه سخنران باید زیاد مطالعه کند و از احادیث، ادعیه، مناجات، تاریخ و تجربیات بهره گیرد، گفت: سخنران نباید به اجر و مزد کار چشم داشته باشد. توقع احترام و کرنش نیز از مردم نداشته باشد. این علائم و نشانه های یک مبلغ موفق خواهد بود. گفته اند که عالم، عالم نمی شود مگر اینکه 3 ویژگی داشته باشد. نسبت به مافوق حسادت نورزد، به زیر دست ظلم نکند و به خاطر علم و اشاعه احکام و معارف چیزی را از مزایای دنیا طالب نباشد.

مبلغ باید عامل به سخنان خود و فرامین الهی باشد

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم گفت: هنگامی که مخاطب دریافت مبلغ از صمیم قلب صحبت کرده و خود عامل به آن چیزی است که می گوید، انگیزه مخاطب برای عمل به فرامین و آموزه های اسلام که در قالب سخنرانی ایرائه می شود، بیشتر خواهد بود.

حجت الاسلام حسن عاشوری لنگرودی محقق و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم با اشاره به اینکه برای سخنرانی اموری لازم است، یادآور شد: در زمینه تبلیغ، مبلع باید شرایطی داشته باشد که ظاهر مناسب یکی از این شرایط است، اگر ظاهر مبلغ مناسب نباشد حرف او اثری بر مخاطب نخواهد داشت .

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم در ادامه افزود: از سوی دیگر محتوای تبلیغ نیز باید به زبان مخاطب باشد، یکی از ضعفهای سخنرانی و تبلیغ تفاوت سطح معرفتی مخاطب و سخنران است که مبلغ هنگام سخنرانی کردن یا بالاتر از سطح مخاطب سخن می گوید یا مخاطب خیلی بالاتر از آن چیزی است که سخنران می گوید. هر کدام از اینها اگر باشد سخنرانی هیچ ارزشی ندارد، چرا که باید به اندازه سطح و بینش مخاطب سخن گفته شود. 

وی با اشاره به اینکه سخنران باید با ابزار روز همگام باشد، تصریح کرد: اگر چه در گذشته شیوه سخنرانی منبر رفتن بود، اما امروز شیوه سخنرانی و تبلیغ تفاوت دارد و باید این تفاوتها در نظر گرفته شود تا بیشترین اثر را بر مخاطب گذارد. به گونه ای که اینک تبلیغات سمعی، بصری، فیلم، اسلاید و به طور کلی هنر تأثیر بیشتری بر مخاطب خواهند داشت.

حجت الاسلام عاشوری با تأکید بر اینکه یکی دیگر از شرایط تبلیغ این است که مبلغ خود به آنچه که می گوید عمل کند، یاد آور شد: هنگامی که مخاطب دریافت مبلغ از صمیم قلب، با انگیزه و با اعتقاد صحبت کرده و خود عامل به آن چیزی است که می گوید، انگیزه اش برای عمل به فرامین و آموزه های اسلام که در سخنرانی ایراد می شود، بیشتر خواهد شد و تأثیر آن افزایش می یابد .