مهاجرت پزشکان؛ بیماری مزمن نظام سلامت یا عارضه قابل درمان؟

خبرگزاری مهر _ گروه سلامت: جراحان عمومی به عنوان ستون اصلی نظام درمان، در مدیریت اورژانس‌ها، تروماها و اداره بیمارستان‌های مناطق محروم نقشی حیاتی دارند و در حوادثی مانند تصادفات و آسیب‌های شدید، این پزشکان نخستین گروهی هستند که مسئولیت حفظ جان بیماران را بر عهده می‌گیرند و مدیریت شرایط بحرانی را انجام می‌دهند. اما این گروه از پزشکان نیز با چالش ها و مشکلات متعددی مواجهند.

از این رو با «فرزاد پناهی دبیر انجمن جراحان عمومی ایران، عضو هیأت مدیره جامعه جراحان ایران» به گفتگو پرداختیم؛

به عنوان سوال اول، درباره نقش جراحان عمومی بگویید؟

در تمام جهان، تاریخچه جراحی نشان می‌دهد که تمامی رشته‌های تخصصی از جراحی عمومی منشعب شده‌اند و اصول اولیه جراحی، از جمله نحوه برخورد با بافت و کنترل زخم، ابتدا در جراحی عمومی آموزش داده می‌شود و حتی متخصصان سایر رشته‌ها مانند مغز و اعصاب یا زنان، پیش از ورود به حوزه تخصصی خود، این دوره‌ها را می‌گذرانند تا مهارت‌های پایه را بیاموزند.

چالش‌های جایگاه جراحان عمومی چیست؟

در سال‌های اخیر، با افزایش رشته‌های فوق‌تخصصی، جایگاه جراحان عمومی در برخی حوزه‌ها تضعیف شده است و این در حالی است که در مناطق دورافتاده، نبود متخصصان دیگر باعث می‌شود جراح عمومی وظایف گسترده‌تری برعهده بگیرد؛ از بخیه‌زدن تاندون تا انجام سزارین یا جراحی مجاری ادراری و در شرایط اورژانسی نیز زمان برای انتظار وجود ندارد و جراح عمومی باید مسئولیت کامل درمان را به‌عهده بگیرد.

جراحی زیبایی؛ میدان مشترک نه انحصاری

جراحی زیبایی رشته‌ای مستقل و انحصاری نیست و در آموزش بسیاری از تخصص‌ها، از جمله جراحی عمومی، زنان، گوش و حلق و بینی و چشم، جایگاه مشخصی دارد. در سال‌های اخیر، شکل‌گیری انحصار در این حوزه زمینه‌ساز بروز مشکلاتی شده است و هم‌زمان با درگیری میان گروه‌های تخصصی، افراد غیرمتخصص با گذراندن دوره‌های کوتاه و همکاری محدود با برخی پزشکان، وارد این حوزه شده‌اند و سلامت بیماران را تهدید می‌کنند.

مهاجرت جراحان عمومی؛ نشانه‌ای از نادیده‌گرفتن ارزش‌ها

روند مهاجرت جراحان عمومی در سال‌های اخیر رو به افزایش است. فشارهای شغلی، تعرفه‌های پایین، محدودیت‌های قانونی و نبود حمایت‌های کافی از مهم‌ترین دلایل این مهاجرت‌ها به شمار می‌رود. جراحان عمومی بار سنگین‌ترین بخش‌های درمانی کشور را بر دوش دارند، اما جایگاه حرفه‌ای و معیشتی آنان به درستی دیده نمی‌شود.

ضرورت بازنگری در سیاست‌های حوزه سلامت

بازتعریف جایگاه جراحان عمومی در نظام سلامت یک ضرورت فوری است. بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند به کمبود نیروی متخصص در مناطق محروم و افزایش آسیب‌های ناشی از نبود جراحان کارآزموده منجر شود و اصلاح سیاست‌های تعرفه‌ای، آموزشی و حمایتی، شرط اصلی حفظ این گروه حیاتی در ساختار درمان کشور است.

چالش مهاجرت پزشکان و افت منزلت حرفه‌ای

در سال‌های اخیر، جامعه پزشکی کشور با چند بحران جدی روبه‌رو شده است. یکی از مهم‌ترین مشکلات، کاهش جایگاه و منزلت اجتماعی پزشکان است. در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی، گاه با بزرگ‌نمایی برخی تخلفات پزشکی، چهره‌ای منفی از این قشر به نمایش گذاشته می‌شود و این رویکرد باعث تضعیف اعتماد عمومی به پزشکان شده، در حالی که حفظ حرمت و جایگاه آنان برای استمرار اعتماد مردم به نظام درمان ضروری است.

فشار معیشتی و ناامنی اقتصادی در حرفه پزشکی

افزایش هزینه‌های اداره مطب، اجاره بالا، استهلاک تجهیزات و پرداخت حقوق پرسنل، شرایطی ایجاد کرده که بسیاری از پزشکان حتی برای سرپا نگه‌داشتن مطب خود دچار مشکل شده‌اند، در حالی‌که در کشورهای منطقه و جهان، پزشکان از جایگاه اقتصادی مناسبی برخوردارند، در ایران بسیاری از آنان ناچارند برای تأمین هزینه‌ها چندین شیفت کاری داشته باشند یا از فعالیت مستقل صرف‌نظر کنند و این وضعیت به‌تدریج موجب نارضایتی، خستگی شغلی و در نهایت مهاجرت می‌شود.

وقتی درآمد پزشک پاسخگوی هزینه‌های حرفه‌ای نباشد، دو راه بیشتر باقی نمی‌ماند؛ یا تعطیلی مطب و تغییر شغل، یا ورود ناخواسته به مسیر تخلف. نبود سازوکارهای حمایتی و تعرفه‌های منطقی، می‌تواند فضای حرفه‌ای را به سمتی ببرد که پزشک به جای تمرکز بر درمان، درگیر دغدغه‌های مالی شود.

یکی دیگر از عوامل مهم مهاجرت، برخوردهای قضائی با پزشکان است و در مواردی که درمان با عارضه همراه می‌شود، حتی اگر پزشک با نیت احسان و کمک اقدام کرده باشد، گاه با او همانند مرتکب جرم غیرعمد برخورد می‌شود. پرونده‌های متعدد منجر به بازداشت یا محکومیت پزشکان، احساس ناامنی شغلی را در میان جامعه درمانی افزایش داده است.

آینده جراحی عمومی و ورود فناوری‌های نوین

در چشم‌انداز آینده، فناوری‌های پیشرفته مانند جراحی رباتیک و هوش مصنوعی می‌توانند تحولی بزرگ در پزشکی ایجاد کنند، اما هزینه بالای تجهیزات و نبود زیرساخت‌های اقتصادی مناسب، مانع گسترش عمومی آن‌ها در کشور است. دستگاه‌های جراحی رباتیک با قیمت چند میلیارد تومانی تنها در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند، با این حال، هوش مصنوعی ظرفیت گسترده‌تری برای کمک به تشخیص دقیق‌تر، کاهش خطا و بهبود کیفیت درمان دارد.

ضرورت بازسازی اعتماد و حمایت از پزشکان

برای جلوگیری از مهاجرت گسترده و حفظ نیروهای متخصص، باید هم‌زمان سه حوزه کلیدی مورد بازنگری قرار گیرد: افزایش امنیت شغلی و قضائی پزشکان، بهبود وضعیت معیشتی، و بازگرداندن منزلت اجتماعی حرفه پزشکی. تنها با ایجاد این اصلاحات می‌توان به آینده‌ای امیدوار بود که پزشکان در داخل کشور بمانند و با آرامش، بهترین خدمات درمانی را به بیماران ارائه دهند.

نقش انسان در کنار هوش مصنوعی و محدودیت‌های تکنولوژی

با وجود پیشرفت روزافزون هوش مصنوعی در پزشکی، هنوز انسان به عنوان هدایت‌کننده و مداخله‌گر اصلی باقی می‌ماند و پزشکان تعیین می‌کنند که چگونه از این فناوری‌ها استفاده شود و تصمیم‌گیری نهایی همچنان بر عهده انسان است. بنابراین حتی با وجود هوش مصنوعی، نقش جراحان و متخصصان در مدیریت درمان‌ها و هدایت فناوری ضروری است و نمی‌توان انسان را حذف کرد.

اولویت بودجه‌ها و چالش پیشرفت پزشکی

در دهه‌های گذشته، بخش بزرگی از بودجه‌های دولت‌ها به پیشرفت پزشکی و ارتقا سلامت عمومی اختصاص می‌یافت، اما امروزه تمرکز بسیاری از کشورها به سمت توسعه تسلیحات و مسائل نظامی معطوف شده است. این تغییر اولویت‌ها، رشد فناوری‌های پزشکی را کند کرده و دسترسی عمومی به برخی امکانات نوین را محدود کرده است.