خرمشهر آزاد شد اما چرا آباد نشد؟

"خرمشهر" شهری که به حق خرمش نامیدند اما دیری نپایید که خونین شهر لقب گرفت... فضای شهر و چهره دوست داشتنی و صبور و بی تکلف ساکنان آن که سالها در این شهر زندگی کرده و یا با خاطره روزهای شیرین شهر زیبای خود آواره شدند گویای ناگفته های بسیاری است... . هرچند که هر سال با یادآوری سوم خرداد دیدن خرمشهری آباد و پر رونق برای ساکنان این شهر دوست داشتنی به آرزویی دوردست تبدیل شده است اما امیدواریم که با پایان فضای هیجانی انتخابات پیش رو، رئیس جمهور منتخب تنها به وعده های زبانی خود برای آبادانی خرمشهر بسنده نکند و هر چه زودتر شاهد پویایی و آبادانی این منطقه تاریخ ساز کشورمان مثل گذشته باشیم.

سیده زهرا حسینی یکی از نمونه شیرزنان ایران زمین است که با پایداری خود در تاریخی ترین شرایط زمانی و مکانی  ایمان و عمل خود را به اثبات رساندند. او یکی از صدها بازمانده تهاجم سنگین ماشین جنگی صدام معدوم به خرمشهر در مقاومت 34 روزه است که طی سالهای پس از جنگ تا کنون صدمات روحی و جسمی به یادگار مانده از آن دوران هر از گاهی او را به بستر بیماری می کشاند. چهره و کلامش چون گذشته پر صلابت و شورانگیز است و نشانه هایی از آن دوران را در پس نگاه غمزده اما امیدوار خود دارد. گذشت سالها نه تنها از آتش حسرت دوری و شهادت دوستان و همشهریان و همکلاسیها و هم محلی ها نکاسته بلکه همچنان دانه‌های اشک بغض آن سالها را همراهی می کند.

زهرا هنوز دختر 17 ساله ای را در آتش و خون می بیند که جز نجات انسانهای پیرامونش به چیزی نمی اندیشد. برای او صحنه های فریاد و گریز و هیجان و اشک و زجه کودک و زن و مرد و دستان لرزان و چهره رنجور پیرزنان و پیرمردان به قیامتی زود هنگام می ماند و تنها چیزی که او را بر همراهی با مدافعان شهر بر پای می داشت ایمان و اخلاصی است که ذره ذره وجودش آن را فریاد می زند.

هنوز هم  با گذر از محله ها و کوچه های به جا مانده از ویرانی جنگ، چهره دخترکان نوجوان و شادی را به خاطر می آورد که صدای خنده و شادی آنها در روزهای گرم و تفتیده جنوب و یا در بهاران او را شادمان می کرد و سکوت کارون در هنگام غروب آفتاب برای او یادآور هیاهو و شوخی های نمکین و ترانه خوانی های جوانان  نوشکفته خرمشهر است که بعد از یک روز کاری در ساحل جمع می شدند و شعرهای عاشقانه می خواندند ....و چه زود مهمانی معشوق را لبیک گفتند.

زهرا نام کتاب خاطرات خود از مقاومت 34 روزه خرمشهر را به یاد تمام مادران رنج کشیده هشت سال دفاع مقدس، - از زنانی که تنها فرزند خود را برای اعتلای نام اسلام و ایران به جبهه ها فرستادند تا مادرانی که همه پسران خود را نثار کردند - "دا" نهاد تا در تاریخ نمونه ای دیگر از رشادت زنان سرزمینش را با تأسی از عمه بزرگوارش زینب کبری(س)به ثبت رساند.

یاد دوستان سفر کرده با آن چهره های روحانی و دلنشین در این سالها مونس تنهایی زهراست اما آنچه قلبش را به تنگ می آورد فراموشی راه و یاد آن مظلومان تاریخ است که در پس تعریفها و تمجیدهای ظاهری و برگزاری همایشهای بی نتیجه خودنمایی می کند. کسانی که تنها با بهره گیری از نام دلاورمردان هشت سال جنگ تحمیلی تکلیف خود را در پاسداری واقعی و عملی از آرمانهای شهدا فراموش کرده و وظیفه خود را در این زمینه با برگزاری چند کنگره و همایش و ... خلاصه می کنند.

متأسفانه با وجودی که هنوز نتوانسته ایم آن طور که شایسته و بایسته است تمام ابعاد جنگ تحمیلی را به ثبت رسانیم اما به جرأت می توان گفت که اگر روایت زهرا از مقاومت مردمی خرمشهر در"دا" نوشته نمی شد بسیاری از حقایق جنگ برای همیشه فراموش می شد، امید است این کتاب سرآغازی برای ثبت وقایع ناگفته از جنگ و ارج نهادن به اهداف سبک بالان سفر کرده باشد.

آنچه در پی می آید گفتگوی سیده زهرا حسینی با خبرنگار مهر است.

* خبرگزاری مهر: چه زمانی خیلی دلتون برای خرمشهر و دوستانتان بیشتر تنگ می شود؟

- سیده زهرا حسینی: من همیشه دلم برای خرمشهر و دوستانم تنگ می شود و هر لحظه به یاد آنها هستم.

* چه احساسی دارید وقتی به خرمشهر می روید؟ چه چیزی بیشتر شما را با دیدن خرمشهر رنجور می کند؟

- خرمشهر قبل از جنگ شهر بسیار آباد و سرسبزی بود و به دلیل وجود بندر فعال و موقعیت بازرگانی این منطقه علاوه بر وجود قومیتهای مختلفی که از شهرهای ایران در این منطقه در رفت و آمد بودند مردم دیگر کشورها مثل آمریکا، آلمان، انگلیس، ژاپن، چین، کره و ... در آن زندگی می کردند. با اینکه اکثر مردم خرمشهر از نظر مالی ضعیف بودند اما بسیار متدین بودند و در آن سالها افراد انقلابی و مذهبی که تبعید شده بودند در شهر برنامه های سخنرانی مخفیانه داشتند و تعدادی که در این جلسات شرکت می کردند پیامها را به بقیه می رساندند. با این توصیف وقتی جنگ شروع شد و دشمن خرمشهر را اشغال کرد این شهر تبدیل به ویرانه شد به طوری که تمام اطراف مسجد جامع را صاف کرده بودند و مسجد جامع مانند نگینی در وسط یک بیابان شده بود.

* وضعیت بازسازی خرمشهر بعد از فتح آن تا کنون چطور بوده است؟

- دشمن همه جا را مین گذاری کرده بود و سالها طول کشید تا اینکه این ویرانیها ساخته شد و مین گذاریها تا حدودی پاکسازی شد اما هنوز در مناطق مرزی و شلمچه مین وجود دارد و متأسفانه بر اثر بمباران شیمیایی و خمپاره های دشمن زمینهای کشاورزی و نخلستانها نابود شد و نمی دانم چرا بعد از سالها هنوز کشاورزی پر رونق این شهر احیا نشده است. اگر شط لایروبی شود همان گل و لایی که از دل شط بیرون می آید بهترین و غنی ترین خاک برای کشاورزی است. بعضی جاها هنوز آباد نشده و خیلی از خانه های باقیمانده از جنگ به دلیل امواج خمپاره ها یا اصابت ترکش و توپهای جنگی حالت پکیدگی دارند و مردم هنوز در آن زندگی می کنند و ممکن است هر آن بر سر آنها آوار شود. من زمانی که به خرمشهر می روم واقعا از دیدن این نابسامانیها و رنج مردم این شهر حال بدی پیدا می کنم.

* بیشترین گلایه مردم در مورد کیفیت آب این منطقه است آیا قبلا هم کیفیت آب خوزستان به همین شکل بود؟

- آب خرمشهر و خوزستان یکی از بهترین آبهایی بود که قبل و اوایل انقلاب به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می شد و یکی از اهداف صدام دستیابی به آب شیرین خوزستان بود اما متأسفانه الان بدترین آب دنیا را دارد. آب خرمشهر پر از انگل و میکروب است و طعم خیلی بدی دارد و حتی باعث آسیب دیدگی پوست می شود اما مردم مظلوم خرمشهر از این آب می خورند و هرچه فریاد می زنند که فکری برای آب  آبادان اهواز و خرمشهر کنید فایده ای ندارد.

من ایام نوروز اهواز بودم، خدا می داند با ماشین وقتی از روی پل کارون رد می شدیم از بوی لجن و تعفن نمی توانستیم نفس بکشیم و در اثر نبود بارندگی سطح آب پایین رفته و جزیره هایی از داخل کارون بیرون آمده است ضمن اینکه به دلیل سرازیر شدن فاضلاب شهر به کارون بوی تعفن مردم را رها نمی کند و سالیان سال است که فکری به حال آن نشده و تازه امسال دیدم حفاری آغاز شده و ظاهرا می خواهند فاضلاب اهواز را تفکیک کنند.

اینها همه معضلاتی است که گریبانگیر مردم شده است. اگرچه امسال مسئله گاز خرمشهر در حال حل شدن است اما مسئله آب خیلی مهمتر از گاز است و شنیدم که تا مرداد آقای احمدی نژاد قول حل مسئله آب خرمشهر را داده اند و امیدوارم که این اتفاق بیفتد تا دعای خیر مردم بدرقه راه آنها باشد. اما مسئله دیگر پل جدید خرمشهر است، متأسفانه این پل با وجود هزینه میلیاردی که صرف آن شده کارایی ندارد چون از ارتفاعی که باید ساخته می شد چند متر کوتاه است و هیچ کشتی نمی تواند از زیر آن عبور کند و به دلیل برخورد یک کشتی با آن دیواره این پل ترک خورده و اکنون به لحاظ ایمنی در وضعیت خطرناکی است و مثل لقمه گلوگیری شده که نه می شود قورت داد و نه آن را خارج کرد. با ساخت این پل که بدون کارشناسی صورت گرفته عملا صنعت کشتیرانی در خرمشهر از بین رفت و این ظلم بزرگی به مردم است.

* در سالهای اخیر طرح ساماندهی گلزار شهدا مطرح شده که منجر به اعتراضات گسترده خانواده شهدا شد، آیا این طرح در خرمشهر نیز اجرا شده است؟

- متأسفانه سالیانه بودجه هایی برای شهر گرفته می شود اما این بودجه ها هدر می رود و طرح ساماندهی گلزار شهدا یکی از این نمونه هاست که یک روز آمدند لوله هایی در زمین فرو کردند و گلزار شهدا را مثل پالایشگاه کردند و به ارتفاع یک متر بتون بر روی قبر شهدا ریختند که متأسفانه بسیاری از قبور شهدا با این کار ناپدید شد. گاهی می بینید دو مزار برای یک شهید وجود دارد و یا یک شهید اصلا مزاری ندارد. خدا می داند که چقدر آنجا شهید دفن کردیم اما حالا با دیدن منظره گلزار شاید تعداد قبور شهدا به دویست قبر هم نمی رسد و نمی دانم قبر این همه شهید چه شد درواقع هزینه های میلیاردی صرف می کنند که نتیجه ای ندارد. والله اگر گلزار شهدا را به همان شکل می گذاشتند معنویت و تأثیر آن بیشتر بود و دل خانواده شهدا را اینقدر نمی لرزاندند. هر روز می آیند می کوبند، می ریزند و می سازند اما معلوم نیست آخرش چی می شود یا این گنبدهایی که گذاشتند یعنی چه؟! شش گنبد طلایی یعنی چه؟ آیا می خواهند امامزاده درست کنند؟! آنها را به خدا قسم می دهیم این بودجه ها را صرف مردم بکنند، بیکاری در خرمشهر بیداد می کند. این بودجه ها را صرف اشتغال و احیای کشاورزی خرمشهر کنند. جوانان به دلیل بیکاری و نداشتن درآمد مناسب نمی توانند ازدواج کنند و به خاطر فقر نمی توانند به تحصیلاتشان ادامه دهند و امیدی به آینده ندارند. وقتی این جوانان به فساد می افتند تازه مسئؤلان یادشان می آید که کاری کنند.

* فکر می کنید چرا پس از 25 سال که از آزادی خرمشهر می گذرد هنوز این مشکلات حل نشده ؟

- علت آن فقدان مدیریت توانا و هوشمند است. باید مدیرانی برای خرمشهر منصوب شوند که عاقل و شجاع باشند و قدرت تصمیمگیری و اجرا داشته باشند ضمن اینکه اهرمهای نظارتی بر کار مدیران وجود ندارد اگر این دو مشکل حل شود مشکلات خرمشهر نیز حل خواهد شد.

* بارها گفته شده که حفظ نام و یاد و خاطره شهدا و ارج نهادن به خانواده شهدا و ایثارگران یکی از مهمترین موارد تضمین امنیت ملی است که در پایداری یک نظام نقش اساسی را دارد آیا ما در این کار موفق بوده ایم؟

- خانواده شهدا وقتی عزیزانشان را فدا کردند از هیچ کس انتظار مسائل مالی نداشتند و ندارند چون اینها با خدا معامله کردند و انشاء الله خداوند هم اجرشان را می دهد اما متأسفانه برخی قوانین اصلا اجرا نمی شود و تنها از آبروی خانواده شهدا بهره برداری سیاسی و تبلیغی می شود. این تبلیغات بد باعث شده برخی از افراد ناآگاه تصور کنند خانواده شهدا همه چیز در اختیارشان قرار گرفته و دیگران محروم شده اند به عنوان مثال مسئله سهمیه دانشگاه به صورتی که که تبلیغ می شود نیست. چرا باید فرزند یک شهید که قطعا تواناییهایی داشته که توانسته از سد سخت کنکور عبور کند و وارد دانشگاه شود از ترس اینکه متهم به حق خوری شود نگوید پدرم شهید شده است؟! مسئولان با تصویب و تبلیغ بد برخی قوانین که ضمانت اجرایی هم ندارد یا به درستی اجرا نمی شود، عزت خانواده شهدا را از بین  نبرند. اگر قرار است این عزت و احترام از بین برود لزومی ندارد که قانون تصویب شود چون اینها برای رضای خدا این راه را رفته اند.

* در آثار فرهنگی مثل تئاتر، فیلم، کتاب چقدر در انتقال مسائل واقعی جنگ و ارزشهای دوران دفاع مقدس به نسل جدید موفق بوده ایم؟

- اگر موفق بودیم که این حال و روزمان نبود. ولی این کارهای فرهنگی بی تأثیر هم نیست مثلا در حوزه تئاتر و کتاب خیلی موفقتر بوده ایم اما متأسفانه فیلمهایی که در رابطه با دفاع مقدس ساخته می شود به جز تعداد محدودی به دلیل اعمال سلایق شخصی نامناسب هستند. معتقدم اگر واقعیت را درست منعکس کنیم یقینا مؤثرتر خواهد بود اما وقتی ما سلیقه ای عمل می کنیم و خودمان چیزهایی را اضافه می کنیم آن معنویت و تأثیر را از بین می برد و به همین دلیل سینمای دفاع مقدس که داشت جایگاه خود را پیدا می کرد به یکباره دچار رکود شد چرا که فیلمسازان ما تنها به فروش توجه می کنند و نه محتوا و با آن افراطها این تفریطهای اخیر را نیز باید شاهد باشیم. در واقع با ساخت این فیلمها باعث سطحی نگری و ذهنیت بد جوانان نسبت به دفاع مقدس شده ایم.

* فکر می کنید نسل کنونی به مانند شما در مقابل تهاجمات احتمالی حماسه آفرین خواهد بود؟

- من به جوانانمان یقین دارم. جوانان کنونی به نسبت جوانان دوره ما آگاهی بیشتری دارند. ما بچه هایی بودیم که در زمان طاغوت زندگی می کردیم و فسادها دیده بودیم اما خودمان به دنبال انقلاب رفتیم. شاید برخی از جوانان از نظر ما مذهبی نباشند اما عرق ملی دارند و اگر خدای نکرده اتفاقی بیفتد و کسی بخواهد به این آب و خاک دست درازی کند حتما این جوانان مقابله خواهند کرد. من نسبت به این مسئله مطمئن هستم و نسبت به آینده امیدوارم.هرچند که آرزو می کنم همه ملتها در صلح و آرامشی همراه با عزت و شرف زندگی کنند نه صلحی که در سایه استکبار و ذلت باشد.

* خانم حسینی شما به عراق سفر کرده اید؟ آیا به شهر دوران کودکی تان بصره هم سفری داشته اید؟

- بعد از سقوط صدام به عراق برای زیارت عتبات عالیات سفر کردم اما در سال 83 در یک سفر کاری با گروهی به بصره رفتم اما به دلیل شرایط ویژه امنیتی مجبور بودیم با افراد مسلح حرکت کنیم.

* آیا بستگانی در این شهر دارید؟

- بله داریم اما در این سفر متأسفانه نتوانستم کسی را پیدا کنم چون صبح تا شب درگیر کار بودیم و بعضی وقتها که فرصتی داشتیم به سطح شهر می رفتیم. من خیلی به محله های این شهر نگاه می کردم حتی محله "عشار" در بصره را شناختم با وجودی که 40 سال از آخرین دیدار من از این منطقه می گذشت ولی متأسفانه این محله که از محله های خیلی خوب بود تبدیل به خرابه شده است.

*با توجه به آرامش نسبی که در این منطقه ایجاد شده آیا امکان ارتباط با بستگانتان را دارید؟

- بله ما در رفت و آمد هستیم و خیلی از بستگان ما به آنجا می روند و یا آنها به ایران می آیند. حتی در بازگشت از سفر بصره در مرز شلمچه وقتی مسئول بررسی گذرنامه اسم مرا صدا زد آقایی به سمت من آمد و به عربی از من سؤال کرد که تو زهرا حسینی هستی و دختر فلانی هستی و بعد از معرفی خودش متوجه شدم که برادر شوهر خاله ام است که پسر عموی مادرم هم هست و خیلی اصرار داشت که به همراه او به خانه اش بروم تا با فامیلها دیداری داشته باشم.

*سروده و ترانه ای که بیشتر دوست دارید؟

- راجع به خرمشهر دو ترانه هست یکی از آقای پرویز بیگی جبیب آبادی" یاران چه غریبانه رفتند از این خانه ..." و یکی دیگر شعری است که آقای سراج خواندند" شهر شهر خون"  که هر وقت این دو سروده را می شنوم حال خاصی پیدا می کنم و لحظه لحظه اتفاقات خرمشهر در ذهنم زنده می شود ضمن اینکه آقای سراج بعد از سقوط خرمشهر به سپاه خرمشهر آمدند و در پایگاه شهید جهان آرا این سروده را اولین بار خواندند.

*دلیل استقبال کم نظیر مردم از کتاب"دا" در زمانی که میزان کتابخوانی در ایران کم است در چیست؟

- من فکر می کنم اولا این کار چون برای رضای خدا بوده حتما مورد عنایت الهی قرار گرفته است و دیگر اینکه "دا" یک صداقتی دارد که باعث می شود مخاطب جذب آن شوند. من این مسئله را همینجوری نمی گویم خیلی از افرادی که کتاب را خوانده اند و با من ارتباط بر قرار کرده اند به ویژه جوانان این مسئله را می گویند و دلیل بعدی این است که تا به حال جریان جنگ و خرمشهر از زبان یک زن و آن هم یک دختر 17 ساله گفته نشده است. این کتاب تنها راجع به جنگ نیست بلکه راجع به مسائل مردم در جنگ هم هست. خیلی از خاطرات مردان جنگ درباره درگیریها بوده اما "دا" روایت خانواده در جنگ است.

*خانم حسینی در مورد این کلمات نظرتان را بگویید؟

* روح الله- یعنی عشق، آزادگی و عزت

*ممد نبودی ببینی ...

-(با بغضی فروخورده ) واقعا وقتی خرمشهر آزاد شد خیلی جای بچه ها خالی بود گرچه می دانستیم روحشان ناظر است و همراه با ما شادی می کنند.

* حاتمی کیا

- از کرخه تا راین، ارتفاع پست، آژانس شیشه ای.

* میدان آزادی

- یاد نخستین باری می افتم که تهران آمدم. با این کلمه سرمای شدید را حس می کنم. وقتی از خرمشهر خارج شدم مجروح بودم و وقتی از بیمارستان مرخص شدم با دوستانم به تهران آمدم چون جنگ زده بودیم لباسی همراه نداشتم و خیلی سردم بود. یک مطلب دیگری که با میدان آزادی به ذهنم می آید گفته شهید بهشتی راجع به این میدان است که قبلا به میدان "شهیاد" معروف بود که شهید بهشتی به آن می گفتند "شیاد".

*: آوینی

- اسم آوینی با خرمشهرعجین شده و یاد"شهری در آسمان" می افتم.

* دفتر ادبیات مقاومت

- کتاب"دا"

* فلسطین

- مقاومت و خون.

* بصره

- عشق دوران کودکی.

* کارون

- جریان حیاتی خوزستان.

* زندگی

- زندگی با عزت و شرف خوب است در غیر این صورت روزمرگی است.

*حرف آخر؟

- از مسئولان تقاضا دارم عنایت خاصی به خرمشهر داشته باشند و اجازه ندهند که اینقدر ظلم به مردم این منطقه شود امیدوارم که این بی توجهی سهوی باشد. اجازه ندهیم خواب غفلت ما را در رباید. به فکر مردم باشیم تا دعای آنها پشت سرشان باشد و خدا نیز از آنها راضی باشد وگرنه ما آن دنیا چه جوابی داریم که به شهدا بدهیم. اگر حرمت شهدا را حفظ کنیم حرمت خودمان هم حفظ خواهد شد و آن دنیا روسیاه نخواهیم بود.