به گزارش خبرگزاری مهر، به نقل از طلیعه، انقلاب اسلامی صرفا انقلابی سیاسی نبود بلکه ریشه های آن فرهنگی و اجتماعی بود. بعد از پیروزی انقلاب و آغاز انقلاب فرهنگی بر اسلامی سازی علوم انسانی تاکید ویژه ای شد تا این علوم از سیطره علوم انسانی غربی خارج شود. این موضوع طی این سالها با فراز و نشیب های متعددی روبرو بوده است تا اینکه در سالهای اخیر، مقام معظم رهبری دوباره بر ضرورت تولیدعلوم انسانی اسلامی انگشت تأکید نهادند و نسبت به مخاطرات و تهدیدهای فکری و فرهنگی ناشی از پایه ها و نظریه های موجود در علوم انسانی سکولاریستی برخاسته از غرب متجدد، هشدار آشکار و عمومی دادند. هرچند در سال های گذشته اقدامات و حرکت های مختلفی صورت گرفته اما این موضوع به قدری دایره گسترده ای را در برمی گیرد که عزم جدی نهادهای مسئول و دولتی را می طلبد.
تحول در علوم انسانی صرفا با شعار و برگزاری نشست ها و کرسی های مختلف و پراکنده، گام جدی را نمی تواند بردارد بلکه چنین تحول عظیمی باید به زندگی افراد جامعه ورود پیدا کند و بر آنان تاثیرگذار باشد که البته برنامه ریزی های ویژه و حساب شده ای را نیازمند است. این اقدام باید از سوی نهادهای مسئول حمایت شود تا بتواند به موفقیت چشمگیری برسد.
در همین راستا علیرضا صدرا استاد دانشگاه تهران معتقد است: تاکنون زمینه سازی هایی در راستای تولید علوم انسانی اسلامی صورت گرفته است اما به تناسب این ظرفیت ها و ضرورت ها نیروها و نهادهای مسئول آن گونه که باید به وظیفه خود عمل نمی کنند و هنوز ترجمه بر این علوم غلبه دارد و نه تولید نظریه. با توجه به وجود همه داعیه ها و ظرفیت ها در کشور، مسئولان و نهادهای موثر فرای ادعاها به صورت جدی به این حوزه ورود نکرده اند و بیشتر کارها به صورت پراکنده انجام می شود و ارزیابی ها بیشتر کمی هستند و نه کیفی. ما چه اندازه نظریه تولیدی در زمینه علوم انسانی داریم و در مقابل چه میزان نظریه وارداتی و ترجمه ای داریم؟ گاهی ترجمه می تواند جریان فکری را خفه کند.
استاد دانشگاه تهران از واردات زیاد در علوم انسانی بیشتر از تولیدات گله مند است زیرا گاهی این تولیدات هم مورد مصرف قرار نمی گیرد و به سیستم سیاست گذاری و تصمیم گیری ها کمتر وارد می شود.
در همین رابطه حجت الاسلام محمد جواد نوروزی عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) می گوید: ایران تنها کشوری در دنیاست که مدعی تولید علوم انسانی اسلامی است و تعداد اندکی از اندیشمندان در دنیا هستند که به تدریج راه دیگری را به جز علم مدرنیستی یافته اند. گفتمانی که در ایران مطرح می شود می تواند همین مسیر را در دنیا نشان دهد اما به شرط آنکه نیروها و نهادهای مسئول موضوع را جدی بگیرند و در حد حرف و شعار عمل نکنند.
نوروزی موانع مختلف در مسیر ایجاد علوم انسانی اسلامی را بر می شمرد و مهمترین مانع در این مسیر را عدم ثبات مدیریت ها می داند. بطوریکه تغییر مدیریت های کلان در سطح نظام پژوهشی و آموزشی موجب شده است که بخشی از اقدامات مثبتی که انجام می شود، با تغییر مدیریت ها خنثی شود و دوباره از صفر آغاز شود.
وی دیگر مانع در ایجاد علوم انسانی اسلامی را عدم باورمندی مدیران کلان اجرایی به علوم انسانی اسلامی عنوان می کند و می گوید: این افراد اعتقادی به علوم انسانی اسلامی ندارند و براساس مبانی و اندیشه سکولار معتقدند دانش، اسلامی و غیراسلامی ندارد. بالطبع با حاکمیت چنین تفکری نمی توان به سمت تولید علوم انسانی اسلامی رفت.همان طور که در ابتدای بحث اشاره شد قدم های بزرگ و عمیق در هر کشور و جامعه ای نیازمند حمایت نهادها و مسئولان تصمیم گیرنده است و تا چنین فضایی وجود نداشته باشد نمی توان به به پیشرفت های چشمگیر امیدوار بود.
مهدی جمشیدی عضو هیات علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با انتقاد از روند فعلی که در تولید علوم انسانی اسلامی وجود دارد، می گوید: این همه، به سیاست‌های فرهنگی و معرفتی دولت کنونی باز می‌گردد که بنا بر ناسازگاری با علوم انسانی اسلامی نهاده است. روشن است که هجوم سیل‌آسای کتاب‌های ترجمه‌ای به بازار نشر، به طور غیرمستقیم، انگیزه حرکت در راستای تولید علوم انسانی اسلامی را می‌کاهد و فضا را به نفع جریان معارض، تقویت می‌کند.
حجت الاسلام محمد جعفری قائم مقام گروه کلام و فلسفه دین موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) موانع موجود در عرصه اسلامی سازی علوم انسانی را سیطره علوم انسانی غربی و آتوریته ای که این علوم پیدا کرده، می داند. مرجعیت فکری غرب که تعداد کثیری از اندیشمندان و دانشگاهیان آنها را قبول کرده‌اند، از موانع اصلی اسلامی سازی علوم است. این افراد از ابتدا نسبت به اسلامی سازی موضع گیری می کنند زیرا تنفس فکری و تحصیلات این افراد در فضای غربی بوده است. پوزیتیویسم و تجربه گرایی و علم زدگی در اثر سیطره علوم انسانی غربی بوجود می آید و با توجه به اینکه روش های تجربی ملموس تر هستند، برای عده ای به عنوان مرجعیت فکری محسوب می شود و روش ها و پارادایم های فکری و محصولات آنها را درست و کارآمد و مطلق می‌انگارند.
با وجود موانع موجود در مسیر تحول در علوم انسانی اسلامی، این حوزه با مسائل دیگری مانند لزوم تولید نظریه های کلان و طرح مساله در ارتباط است.
در همین رابطه محمود حکمت نیا معاون پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می گوید: ما نمی توانیم مساله در علوم انسانی اسلامی طرح کنیم و بیشتر دغدغه مند و نگران هستیم. ما بیشتر به دنبال این هستیم که علوم انسانی تا چه اندازه پیشرفت کرده و آیا مبانی ما با آن متعارف است یا خیر؟ ما در پیشبرد مسائل علوم انسانی موفق نیستیم زیرا بسیاری از مسائل که دارای مباحث علمی هستند، به طور عمیق درباره آنها متمرکز نمی شویم. ازسوی دیگر کسانی که مباحث زیربنایی عمیق را مطرح می کنند از عهده حل مسائل روزمره زندگی افراد جامعه برنمی آیند.
سیدرضا حسینی پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم معتقد است: ما نیازمند نظریه هم در تولید علوم انسانی اسلامی هستیم، زیرا اگر ما خودمان نظریه نداشته باشیم باید از نظریه های غیراسلامی و غیربومی استفاده کنیم و به تعبیر استاد مطهری این نظریه ها را گدایی کنیم. با وقوع انقلاب اسلامی تحول عمیقی در جامعه اتفاق افتاد که نیازمند نظریه های عمیق متناسب با این تحول است. ما نظریه های متناسب با این تحول را تولید نکردیم. جامعه علمی ما یک گام از تحول عمیقی که در جامعه زمان انقلاب اتفاق افتاد عقب است. ما با تولید نظریه می توانیم این گام به جلو را برداریم.
با وجود گفته ها و نظراتی که توسط صاحبنظران و پژوهشگران حوزه علوم انسانی در بالا عنوان شد، می توان نتیجه گرفت که علوم انسانی اسلامی اکنون نیازمند توجه جدی مسئولان و نهادهای مختلف است تا با اتخاذ سیاست های درست و منطقی روند هر چه سریعتر پیشرفت این علوم هموار گردد. همچنین همت بلند پژوهشگران و محققان این حوزه را می طلبد تا با ارائه کلان نظریه ها، رویکرد تولید نظریه و طرح مساله در علوم انسانی اسلامی با عمق بیشتری طی شود؛ به گونه ای که سایه سیطره واردات ترجمه ای از سر تولیدات داخلی کم شود. تولید علم بومی و اسلامی باید بر اساس نظریه های تولیدی داخلی شکل بگیرد که در غیر این صورت دوباره با نوعی علم وارداتی روبرو خواهیم بود. علوم انسانی اسلامی نیازمند نظریه پردازی است و نه متون وارداتی و ترجمه ای.
۰۷:۱۲ - ۱۳۹۶/۰۱/۱۴
نظر شما