ساخت سمفونی های مناسبتی ازجمله سمفونی پیامبر(ص)،سمفونی شهدا،سمفونی امام رضا(ع)سمفونی تهران و...موجب شد تا شاهین فرهت مورد خطاب و عتاب برخی از منتقدان و موسیقیدانان قرار گیرد.بی مناسبت ندیدم حال که خبرگزاری مهر موضوع تولید آثار سفارشی را در عرصه موسیقی مورد بررسی قرارداده است به سراغ این آهنگساز پیشکسوت و استاد دانشگاه تهران برویم تا نظرش را در این باره جویا شویم:
خبرگزاری مهر - گروه موسیقی : تعریف شما به عنوان یک آهنگساز از "موسیقی سفارشی" چیست ؟
- شاهین فرهت : سفارش ساخت آثار سفارشی به مناسبت های مختلف نوعی تشویق هنرمند و طرح ایده ای نو به آهنگساز است در حقیقت پذیرش سفارش از سوی هنرمند به نوعی آزمون آهنگساز درباره بررسی موضوعات مختلف مطرح می شود خیلی وقت ها به من ایراد می گیرند که چطور می توان درساخت یک اثر هنری درباره موضوعات مختلف الهام گرفت و من هم استناد می کنم به حرف بزرگواری از دنیای موسیقی که معتقد بود که یک آهنگساز در همه زمان ها باید بتواند درباره سوژه های مختلف قطعه تازه ای بسازد به همین دلیل پذیرش سفارش و انجام آن نه تنها بد نیست بلکه مفید و قابل تقدیر است.
- پذیرش سفارش در شرایطی که انگیزه و اعتقاد لازم برای انجام موضوع مورد نظر از سوی هنرمند وجود ندارد در مقایسه با اثری که هنرمند بنابر سلیقه و علاقه خودش می سازد و به مناسبت های مختلف به سازمان ها ارائه می کند را چطور ارزیابی می کنید؟
- خوب واضح است اثری که هنرمند به خودش سفارش می دهد و بعد مورد توجه سازمان ها قرار می گیرد به مراتب بهتر و با کیفیت تر از سایر آثار سفارش شده ای است که به مناسبت های مختلف بدون انگیزه و اعتقاد لازم ساخته می شود؛ البته ناگفته نماند که تمام کارهایی که من ساختم به جز سمفونی پیامبر که در سال پیامبر از حوزه هنری سفارش گرفتم به سفارش خودم نوشته شده و بعد مورد توجه مراکز فرهنگی قرار گرفت بنابراین تجربه کاری خودم نشان داده که سفارشی که خود هنرمند به خودش می دهد به مراتب بهتر از سفارش های مناسبتی و به نوعی تحمیل شده به هنرمند است.
- اما این اتهام بر شخص شما وارد است که به مناسبت های مختلف انواع و اقسام سمفونی ها را می سازید و این مسئله در اغلب موارد به سمفونی زدگی تعبیر می شود.
- من به این اتهام ها بها نمی دهم چون معتقدم هنرمند باید کار خودش را در بدترین شرایط ممکن به ثمر برساند و این غرض ورزی و حسادت ها راه به جایی نمی برد به نظرمن خیلی نباید به اصطلاحاتی مانند سمفونی زدگی اعتنا کرد چون معتقدم کسی بیشتر از خود هنرمند برای کارش دل نمی سوزاند به همین دلیل من با وجود تجربه بسیاری که در حوزه موسیقی کلاسیک دارم برای ساخت سمفونی دماوند سال ها دست نگه داشتم تا در فرصتی مناسب با پختگی بیشتر کاری را انجام دهم و به همین دلیل بود که در آستانه 50 سالگی تصمیم گرفتم سمفونی دماوند را بسازم و از سوی دیگر اگر انگشت اتهام برسمفونی پیامبر وارد است باید پگویم این سمفونی که اتفاقا کاری کاملا سفارشی بود با اعتقاد و انگیزه کامل به آن بزرگوار ساخته شد کما اینکه این اتفاق ممکن است درباره سایر مردان و زنان بزرگ مانند حضرت فاطمه (س) حضرت مریم و پسر بزرگوارش حضرت عیسی مسیح و یا پیامبر تاریخ و تمدن ایران زرتشت بیافتند و در فرصتی مناسب درباره این عزیزان هم سمفونی هایی ساخته شود.
- پذیرش سفارش های تحمیلی بدون پشتوانه های اعتقادی تنها با انگیزه های مالی یکی از اتفاق هایی است که در حوزه نشر آثار موسیقیایی به کرات افتاده است این نوع سفارش ها را چطور ارزیابی می کنید؟
- هیچ گاه سفارش تحمیل شده انجام نداده ام اما آنچه مسلم است نبود اعتقاد لازم نسبت به کار نه تنها به وجه کاری هنرمند لطمه می زند بلکه آنگونه که باید حق مطلب ادا نمی شود ضمن اینکه علاوه بر نبود اعتقاد و انگیزه لازم برای انجام کار سفارشی دربسیاری موارد دیده شده به دلیل کمی وقت کارها به کمال مطلوب نمی رسند البته اغلب موزیسین ها به خود هنرموسیقی علاقه ای ندارند و فقط از جنبه های مالی و دریافت دستمزدهای قابل توجه به کار رو می آرند.
اما من عاشق موسیقی هستم و اگر سفارشی را می پذیرم در درجه اول به خاطر خود موسیقی و ارزش های والای این هنر است و جنبه های مالی آن واقعا برای اهمیتی ندارد و توجه به این نکته که یک اثر هنری به رپرتوار موسیقی اضافه شود بیش از هر مسئله دیگری اهمیت دارد ضمن اینکه تمام آثار با یک ترازو سنجیده نمی شوند ممکن است یک اثر سفارشی به یکی از آثار خوب در کارنامه هنری هنرمند تبدیل شود و ممکن است برعکس هم اتفاق بیافتد بنابراین مهر سفارشی بودن اثری دلیل ارزشمندی و یا بی ارزش شدن اثر هنری نیست و این در حالی است که در شرایط فعلی تفکر قالب این است که سفارش گرفتن کار ناشایستی است.
- عملکرد صدا و سیما در سپردن سفارش به موزیسین را چطور می بینید؟
- رادیو و تلویزیون در گذشته به شکل بی رویه و بدون کارشناسی آثاری را به مناسبت های مختلف تولید می کرد که این آثار فاقد هرگونه ارزش هنری بود اما در شرایط حاضر چنین نیست و این سازمان با چیدن ترکیب مناسب از کارشناسان کنار هم توانسته به شکل خوبی از ارائه آثار سفارشی برسند ضمن اینکه این سازمان با داشتن پتانسیل های لازم می تواند میدان تجربه و عمل را با یک برنامه ریزی صحیح به جوان ترها بسپارد.
- از سمفونی تهران چه خبر؟
- بعد از ساخت سمفونی "شهدا" احساس کردم که باید سمفونی درباره زادگاهم تهران با تمام خاطرات و مسائل و مصائبی که از سر گذرانده بسازم به همین دلیل دوم اردیبهشت ماه ساخت این سمفونی را آغاز کردم و قسمت اول آن به پایان رسیده و به نظرمی رسد نگارش سمفونی تهران تا پایان تیرماه به آخر برسد و در شهریور ماه در ارکستر سمفونیک اوکراین اجرا می شود؛ از نظر فرم یک کار فرمال کلاسیک با بیانی تازه است گواینکه تمام سمفونی های من تونال است و در آن از موسیقی ردیف دستگاهی و فولکوریک ایران و در نهایت با درون خودم که با مشرق زمین عجین شده است ترکیب شده و با فرم موسیقی کلاسیک به بیانی جهانی دست پیدا کرده ام.
قسمت اول این سمفونی، درام تهران است که به ارتباط من به عنوان آهنگساز با زادگاهم مطرح می شود ، قسمت دوم به دوران قدیم و دوران کودکی و چگونگی بزرگ شدن فرزندان این شهر بر می گردد قسمت سوم تهران در جنگ را بیان می کند ، در چهارمین قسمت رفت و آمد مردم ، ترافیک نوع زندگی و به نوعی تغییر و تحول چند سال اخیر را مطرح می کند و دربخش آخر هم ارتباط آشتی پذیر خودم با تهران را بیان می کنم.
- و حرف آخر ...
- یکی از بزرگترین گرفتاری های ما در عرصه موسیقی نبود پتانسیل اجرایی در ارکستر سمفونیک و البته مدیریتی است چراکه با وجود داشتن ارکستر سمفونیک مجبورم برای اینکه کارم خوب از آب درآید در کشورهای دیگر اجرا و ضبط کنم و حالا سئوال این است که آیا شهر 14 میلیونی مانند تهران نباید یک ارکستر خوب داشته باشد ؟ واقعا مدیران ومتولیان امور فرهنگی نمی خواهند آستین همت را بالا بزنند و برای پیشرفت این هنر ارزنده حرکت مثبتی انجام دهند؟
نظر شما