وقتی«رویا» به «واقعیت» تبدیل شد/کنسرتی برای توسعه دیپلماسی فرهنگی

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ طی سال‌های گذشته از پس رویدادهای موسیقایی که در سطوح سنی مختلف پیش روی مخاطبان قرار گرفته اند، بودند هنرمندان کم سن و سالی که به واسطه حضور در مجموعه‌های آموزشی چون هنرستان‌های موسیقی دختران و پسران یا رویدادهایی چون «جشنواره موسیقی جوان»، «جشنواره موسیقی نوای خرم» و «جشنواره موسیقی امیرجاهد» وارد فرآیند تولید و ارائه حرفه‌ای محصولات موسیقایی در حوزه اجرایی شده اند. شرایطی پرفراز و نشیب که در مقاطعی با کم توجهی و در مقاطعی هم به واسطه حضور مدرسان و مدیران دغدغه مند موجب شکوفایی و معرفی نوازندگان و خوانندگانی شده که توانسته اند تا عالی‌ترین سطوح اجرایی برسند.

چارچوبی که همچنان که از فقدان برنامه ریزی لازم و توجه به کلید واژه «استمرار» و برنامه ریزی طولانی مدت در نظام آموزشی ما رنج می‌برد و می‌تواند در صورت هدایت درست و برنامه ریزی شده و توجه به آنچه از فرهنگ و هنر ارزشمند این سرزمین سراغ داریم، فضایی را فراهم سازد که نسل‌های جدید و مخاطبان و هنرمندان عرصه موسیقی برای شنیدن آنچه «موسیقی خوب» می‌نامیم انگیزه بیشتری داشته باشند و در کنار وجوه سرگرم کننده صنعت موسیقی به این بُعد ماجرا نیز توجه کنند. موضوعی که آگاهی والدین، توجه نظام آموزشی کشور به رشد دانش آموزان در حوزه‌های فرهنگی و هنری، برنامه ریزی منسجم و منظم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توسعه آموزش موسیقی جدی در تهران و تمرکززدایی از پایتخت و بهره مندی درست و اصولی از استعدادهای فارغ التحصیل برای حضور در کارزار حرفه‌ای می‌تواند بخشی از مولفه‌های توسعه کمی و کیفی چنین دیدگاهی باشد.

شرایطی که دربرگیرنده چالش‌ها و فراز و نشیب‌های زیادی است و طبیعتاً با حرف و نوشته و صرف انعکاس گزارش‌های رسانه‌ای که نتیجه‌ای نداشته باشد، نمی‌توان به آینده آنچه «توسعه موسیقی جدی» می‌نامیم، امیدوار بود. زیرا در این راه قطعاً مولفه‌ها و ضروریاتی وجود دارد که بدون تحقق هریک از آنها نمی‌توانیم به همین راحتی از توسعه و ارتقای کیفیت و کمیت نام ببریم. اما قطعاً آنچه می‌تواند در این بین مورد توجه قرار گیرد، توجه و عنایت به کلید واژه «تلاش» در چنین مسیری است که گفته‌ها و ناگفته‌های زیادی درباره آن وجود دارد.

از جمله تلاش‌هایی که طی هفته‌های گذشته مورد توجه قرار گرفته و تصمیم برآن است تا به نوعی آغاز گر فصل تازه ای از فعالیت‌های گروه سنی نوجوان برای حضور در مسیر حرفه‌ای اجرای موسیقی جدی در کشورمان باشد، کنسرت ارکستر سازهای ایرانی و ارکستر زهی هنرستان موسیقی دختران از نهادهای وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که از دوره گذشته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش کرده تا فضای جدیدی برای حضور هنرآموزانش در کنسرت‌های حرفه‌ای فراهم آورد، مسیری که بخشی از آن قرار است طی روزهای پایانی مهر سال جاری مجموعه کنسرت‌هایی را در تالار وحدت تهران میزبانی کند. چارچوبی که به گفته دست اندرکارانش اکنون تمامی بلیت‌های آن به اتمام رسیده و امید می‌رود تا کنسرت قابل قبولی را به تماشاگران موسیقی جدی ارائه دهد.

مسیری که قطعاً می‌تواند با انتقادها، نقطه نظرها و باید و نبایدهای اجتناب ناپذیری که قطعاً بیانگر گل و بلبل بودن ماجرا نیست، همراه باشد. اما می‌تواند آغازگر فصل جدیدی از فعالیت هنرآموزانی باشد که به اتکا توانمندی و آگاهی خود در حوزه موسیقی، حضور مدرسانی دلسوز و با دانش و همچنین مدیریتی هدفمند می‌خواهند حرف‌های تازه‌ای برای موسیقی سرزمینی داشته باشند که این روزها به شدت از فقدان توجه به موسیقی جدی و تربیتی که بتواند در توسعه اندیشه و تفکر نقش ایفا کند، رنج می‌برد و متاسفانه در شرایطی قرار گرفته که گوش شنیداری مخاطبان به ویژه گروه سنی کودک و نوجوان صرفاً به وجوه سرگرمی و تفننی موسیقی آشنا است تا اینکه برای دیگر گونه‌های جدی موسیقی تربیت شود؛ فرآیندی که امید می‌رود هرچه زودتر شاهد اصلاح ساختارش باشیم.

به هرترتیب بر اساس برنامه ریزی های انجام گرفته گروه‌های «نوروز» و «بیداد» متشکل از سازهای ایرانی به رهبری احسان ذبیحی‌فر و ارکستر زهی به رهبری مهدی کلانتری از ساعت ۱۷:۳۰ روز شانزدهم مهر در تالار وحدت آثارشان را در ۲ حوزه «موسیقی ایرانی» و «موسیقی فیلم» پیش روی مخاطبان قرار می‌دهند.

در این چارچوب گروه «نوروز» که احسان ذبیحی‌فر تدوین قطعات آن را به عهده دارد با اجرای رپرتواری از آثار حسین علیزاده شامل «چهار مضراب بیات ترک»، «نوروز ۶۲»، «نوروز ۶۳» و تک نوازی سازهای ایرانی روی صحنه می‌رود و ارکستر سازهای زهی نیز به رهبری مهدی کلانتری قطعات «Capriol Suite» از پیتر وارلوک، «بازی تاج و تخت» به آهنگسازی رامین جوادی و «لالالند» به آهنگسازی جاستین هارویتز را اجرا خواهد کرد.

ارکستر سمفونیک هنرستان موسیقی دختران به رهبری مهدی قاسمی در اجرایی دیگر که ساعت ۱۸ روز چهارشنبه هفدهم مهر به میزبانی تالار وحدت پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد، منتخبی از آثار موسیقی کلاسیک دنیای موسیقی را اجرا خواهند کرد.

اجرای بخش‌هایی از اپرای «کارمن» اثر جرج بیزه، اجرای آثاری از آرام خاچاطوریان، موومان دوم سمفونی شماره ۵ چایکوفسکی و همچنین اجرای اثری از آرتور مارکز بخش‌های مختلف ارکستر سمفونیک هنرستان موسیقی دختران را در این کنسرت تشکیل می‌دهند.

در بخش دیگری از اجراهای روز دوم، ارکستر گیتار این هنرستان به سرپرستی پریناز حیدری‌نژاد و رهبری مانی مصطفی با اجرای قطعاتی چون «Funeral March of Marionette» از چارلز گانود و «Dances from Tarpsichore» از میشل پرایتوریس روی صحنه می‌روند.

برگزاری مجموعه کنسرت‌های نوازندگان این مجموعه، بهانه‌ای شد تا پریسا زهتابیان مدیر هنرستان موسیقی دختران تهران، مهدی کلانتری رهبر ارکستر زهی و مهدی قاسمی رهبر ارکستر سمفونیک دختران با دعوت از گروه هنر خبرگزاری مهر به تشریح ویژه برنامه‌های خود برای برگزاری این کنسرت‌ها و همچنین انگیزه‌ها و دغدغه‌ای که آنها را مجاب به برپایی این اجراهای زنده کرده است، بپردازند.

گزارش آموزشی خانم مدیر و طرح چند نکته آموزشی مهم

پریسا زهتابیان مدیر هنرستان موسیقی دختران، در ابتدای این نشست که در محل هنرستان موسیقی دختران تهران برگزار شد، درباره نحوه فعالیت هنرستان موسیقی دختران عنوان کرد: بنده از سال ۱۳۹۷ توفیق حضور در هنرستان موسیقی دختران را دارم و در این مدت هم تمام تلاش خود را انجام داده‌ایم تا براساس برنامه‌ریزی‌های منظمی که در شوراهای تخصصی هنرستان می‌شود، شرایطی را فراهم کنیم تا علاوه بر تمرکز روی موضوعات آموزشی، در حوزه‌های اجراهای حرفه‌ای نیز حضور جدی داشته باشیم. بر این اساس، ما علاوه بر اجراهای ماهانه‌ای که در سالن هنرستان برگزار می‌شود، سالی یک‌بار اجرای حرفه‌ای به میزبانی تالارهای وحدت یا رودکی داریم که این موضوع می‌تواند دربرگیرنده ایجاد انگیزه فراوان در هنرجویان باشد. همان‌طور که می‌دانید، هنرستان موسیقی دختران وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و تنها مجموعه‌ای است که در ۲ مقطع متوسطه اول و دوم هنرجو می‌پذیرد و هنرجویان در این مجموعه حدود شش سال آموزش حرفه‌ای می‌بینند.

وی تأکید کرد: ما معتقدیم برای اجراهای بزرگ هنرجویان در هنرستان باید برنامه‌ریزی وجود داشته باشد و آموزش مهم‌ترین اولویت هنرجویان است. آموزشی که در دل تمرین‌ها قرار می‌گیرد و نباید از آن دور شد. البته که اجرا در سالن‌های کوچک هم جزیی از برنامه‌های ما برای هنرجویان است.

برگزاری چند کارگاه آموزشی برای حرفه‌ای شدن هنرآموزان در بازار کار

مدیر هنرستان موسیقی دختران تصریح کرد: خوب یادم هست وقتی که قرار بود برای اولین‌بار در جشن یک‌صد سالگی هنرستان در تالار وحدت اجرا داشته باشیم، بچه‌های هنرستان می‌آمدند و به ما می‌گفتند که تا صبح خوابشان نمی‌برد و اصلاً انتظار نداشتند که در این گروه سنی شرایطی برای حضور در تالار وحدت آن هم به‌عنوان نوازنده داشته باشند. ما امیدواریم که هر روز شاهد درخشش بیشتر و بهتر آن‌ها در عرصه‌های حرفه‌ای باشیم، چراکه معتقدیم این‌گونه امتیازات اجرایی می‌تواند انگیزه آن‌ها را برای تلاش بیشتر و جدی‌تر کند.

زهتابیان در پاسخ به پرسشی مبنی بر تربیت حضور نوازندگان فارغ‌التحصیل در جریان عرصه حرفه‌ای حوزه موسیقی طی ایام حضورشان در هنرستان گفت: چنین رویکردی، یکی از دغدغه‌های ما در هنرستان موسیقی است؛ کما اینکه در همین چارچوب ما به‌صورت مستمر هنرمندانی را از داخل و خارج از کشور به هنرستان دعوت می‌کنیم تا آن‌ها در قالب کارگاه‌های آموزشی کوتاه‌مدت تجربه‌های خود را به هنرجویان انتقال دهند. تجربه‌هایی که در همه حوزه‌ها تعریف شده و دارای سودمندی‌های فراوانی است که می‌تواند آن‌ها را در حوزه اشتغال، نوازندگی حرفه‌ای و سایر مولفه‌های ورود به صحنه‌های حرفه‌ای راهنمایی کند. ما به تازگی استودیوی هنرستان را هم راه‌اندازی کردیم که هنرجویان در همان جایی که آموزش می‌بینند، تجربه ضبط حرفه‌ای هم داشته باشند و دوره آموزشی صدابرداری هم در تابستان برگزار شد. در اینجا جا دارد از انجمن اولیا و مربیان تشکر ویژه‌ای داشته باشم که این امر با همراهی آن‌ها میسر شد.

وی ضمن ارائه توضیحاتی درباره جزییات تازه‌ترین کنسرت ارکستر هنرستان موسیقی پسران گفت: همان طور که قبلاً نیز اطلاع رسانی کرده بودیم، کنسرت ارکسترهای موسیقی ایرانی هنرستان موسیقی دختران تهران در قالب ۲ ارکستر حدود ۲۰ نفری از سازهای مختلف ایرانی به نام‌های «بیداد» و «نوروز» به صحنه می‌روند. کنسرت حاضر، حاصل ماه‌ها تلاش هنرجویان موسیقی ایرانی هنرستان موسیقی دختران، با جلسات متعددِ تمرین‌های ارکستر و بخش‌های جداگانه سازی زیر نظر احسان ذبیحی فر است که در بخش ارکستر زهی مهدی کلانتری به عنوان رهبر ارکستر حضور دارد. این در حالی است که قطعات برنامه‌های اجرایی ارکسترها نیز از آثارِ پرویز مشکاتیان و حسین علیزاده به عنوان ۲ موسیقی‌دانِ خلاق و تأثیرگذار در جریان موسیقیِ معاصرِ ایرانی، انتخاب شده‌اند که با توجه به تعدد و تنوع سازها نسبت به اجرای اصلیِ آثار، لازم بوده تا پارتیتور آثار با تغییراتی متناسب با سازبندی ارکسترهای موجود بازنویسی شوند.

شما به یک کنسرت چالش برانگیز دعوت شده اید!

مهدی قاسمی مدرس و رهبر ارکستر هنرستان موسیقی دختران هم درباره ویژگی‌های کنسرتی که قرار است طی روزهای پیش رو در تالار وحدت اجرا شود، توضیح داد: در انتخاب قطعات سعی کرده ام آنچه پیش روی مخاطب قرار می‌گیرد، فراتر از جنبه آموزشی، قطعاتی باشند که جذابیت و ارزش اجرا شدن داشته باشند، ما بعضاً قطعاتی را اجرا کرده ایم که تا به حال در ایران اجرا نشده بودند. بنابراین من سعی کرده ام در عین اینکه اجرای قطعات برای این ارکستر جوان ولی توانمند، شدنی باشد، قطعاتی باشند که بتواند برای نوازندگان نیز چالش برانگیز باشند زیرا بر این باورم انتخاب چنین قطعاتی باعث ارتقای سطح ارکستر شده است و خواهد شد.

وی با قدردانی از مدیریت هنرستان موسیقی برای حمایت از برگزاری چنین کنسرت‌هایی عنوان کرد: آنچه در این کنسرت‌ها اجرا می‌شود، در ادامه زحمت ۲ ساله‌ای بوده که برای این هنرآموزان انجام گرفته است. مسیری که امیدوارم ادامه پیدا کند و در عین وفاداری به اصول آموزشی، جذابیت‌های اجرایی را هم به ارمغان آورد. چراکه اکنون فضای ارکستر در شرایط بسیار مطلوبی قرار دارد و صدایی که اکنون از ارکستر به گوش مخاطب می‌رسد با آنچه در کنسرت سال گذشته اجرا شد، به دلیل تغییرات کیفی نوازندگان و انتخاب قطعات، بسیار زیباتر و شنیدنی‌تر است. ما در اینجا تلاش می‌کنیم تا فضایی را برای تربیت رهبران ارکستر نیز فراهم سازیم چراکه معتقدیم رهبری ارکستر در ایران مولفه‌ای صرفاً مردانه نیست و می‌تواند مشمول حضور بانوان هنرمند نیز باشد. به همین منظور، علاوه بر بنده، خانم نیوشا طهماسبی از فارغ‌التحصیلان بسیار جوان هنرستان، رهبری گروه را در بعضی از جلسات تمرین به عهده داشته است که برای ما تجربه مهمی بود.

این موزیسین که طی سال‌های گذشته رهبری ارکستر و مدیریت هنری گروه کُر شهر تهران را نیز به عهده داشته است، در بخش دیگری از صحبت‌های خود تصریح کرد: ارکستر سمفونیک هنرستان موسیقی دختران همیشه در قالب درس «ارکستر» وجود داشته است، ولی از تابستان ۱۴۰۲، پس از اینکه من عهده‌دار مسئولیت رهبری این ارکستر شدم، به شکل جدی‌تر کار خود را ادامه داد. تا قبل از این تاریخ، اجراهای این ارکستر مقطعی یا بعضاً در خود هنرستان انجام می‌شده، ولی اکنون تلاش من و مدیریت هنرستان این است که حداقل سالی یک اجرا با استانداردی فراتر از سطح دانش‌آموزی، در سالن‌های خارج از هنرستان برگزار کنیم. لازم است به نکته مهم دیگری هم اشاره کنم که این ارکستر در طول سال تحصیلی هر هفته ۲ جلسه و هر جلسه ۲ ساعت و در طول تابستان هر جلسه ۳ ساعت تمرین داشته است و این اجرا حاصل زحمات ده‌ها ساعت تمرین حدود ۷۰ نفر دانش‌آموز نوازنده است.

تقویت دیپلماسی فرهنگی ایران با یک ارکستر زهی توانمند

مهدی کلانتری «شف (رهبر)» کنترباس ارکستر سمفونیک تهران، آهنگساز، مدرس و رهبر ارکستر زهی کنسرت پیش روی هنرستان موسیقی دختران هم درباره این کنسرت گفت: آنچه در کنسرت پیش روی ارکسترهای هنرستان موسیقی دختران رو به روی مخاطبان قرار می‌گیرد، اقدامی بسیار ارزشمند از طرف مدیریت مجموعه‌ای است که از ۲ سال پیش در تلاش بود تا هنرجویان تجربه اجرای حرفه‌ای روی صحنه تالار وحدت داشته باشند. همین حضور به دختران آینده‌دار این سرزمین انگیزه‌ای می‌دهد که می‌تواند ما را هر چه بیشتر به ارتقای فرهنگ و هنر این سرزمین خوش‌بین کند. به اعتقاد من ارکستر زهی دختران در ایران علاوه بر نمایش توانمندی‌های هنری دختران، به عنوان ابزاری فرهنگی می‌تواند نقش مؤثری در دیپلماسی ایفا کند. موسیقی به‌عنوان زبانی جهانی، قادر است مرزهای فرهنگی را بشکند و تصویری مثبت از زنان و جوانان ایرانی به جهان ارائه دهد. حضور این ارکستر در رویدادهای بین‌المللی می‌تواند تصویری جدید از ایران به نمایش گذاشته و به تقویت دیپلماسی فرهنگی ایران نیز کمک کند.

وی درباره تشکیل ارکستر زهی هم توضیح داد: ما در حوزه سازهای زهی ضعف‌هایی احساس می‌کردیم به همین دلیل تصمیم گرفتیم برای کمک به فضای ارزشمندی که مهدی قاسمی به عنوان رهبر ارکستر بزرگ طراحی کرده، ارکستر جداگانه زهی را تشکیل بدهیم. مسیری که آقای قاسمی نیز با آن موافقت کرد و چه بسا راحت‌تر هم شد. مسیری که با اتکای به همین تمرین‌هایی که در این چند روز با نظارت آقای قاسمی و بنده انجام گرفته در برگیرنده اتفاقات بسیار خوبی در ماه‌های آینده خواهد بود و ما شاهد ارکستر زهی می‌شویم که با یک حجم صدای با کیفیت کارهای زیادی را انجام خواهد داد. فرآیندی که در همه جای دنیا انجام می‌شود و هیچ وقت هیچ ارکستر حرفه‌ای به یک‌باره از یک نوازنده کم‌تجربه استفاده نمی‌کند بلکه تلاش می‌کند در یک چارچوب اصولی و آموزشی او را به سمت حرفه‌ای شدن ببرد. پس بدانید که ما جهانی فکر می‌کنیم و حتماً در سال‌های بعد به این مهم دست پیدا خواهیم کرد.

این نوازنده و مدرس موسیقی درباره نحوه انتخاب قطعات کنسرت پیش رو هم گفت: ما در حوزه اجرای آنسامبل زهی چالش‌های زیادی داشتیم، چرا که انتخاب قطعات باید به نحوی باشد که هم جنبه آموزشی، هم جنبه‌های انگیزشی و هم جنبه‌های مخاطب‌پسند بودن آثار نیز مورد توجه قرار گیرد. موضوعی که در برگیرنده یک کاریزمای دوطرفه بین مخاطب و نوازنده‌ای باشد که در اجرای صحنه‌ای کم‌تجربه است. پس آنچه در این کنسرت می‌شنوید، مجموعه‌ای از رعایت همین مولفه‌هایی است که اشاره داشتم. شرایطی که در حوزه اجرای آثار کلاسیک در برگیرنده انتخاب قطعات سختی است که تلاش کردیم در هر ۲ بخش با تنظیم‌های منطبق بر شناسایی نقاط ضعف و قوت بچه‌ها، موسیقی با کیفیتی را به شنوندگان ارائه دهیم. مسیری که با همراهی مدیریت هنرستان موسیقی دختران، قطعاً آغازگر اتفاقات مثبتی است.

کلانتری در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به اینکه یادگیری آکادمیک موسیقی در مدارس ارزش‌های متعددی دارد، توضیح داد: توسعه مهارت‌های اجتماعی، تقویت خلاقیت، بهبود تمرکز و انضباط، ارتقاء هوش عاطفی، یادگیری فرهنگی و تقویت مهارت‌های شناختی مزایایی است که به رشد کلی دانش‌آموزان کمک می‌کند و بر توسعه شخصیت آن‌ها تأثیر مثبت می‌گذارد. در این راه هنرستان‌های موسیقی در یک کشور نقش حیاتی در آموزش تخصصی موسیقی و پرورش نوازندگان و آهنگسازان دارند. آن‌ها به حفظ و ترویج فرهنگ موسیقی محلی و جهانی کمک می‌کنند و با ارائه دوره‌های پیشرفته، استعدادهای جوان را شناسایی و پرورش می‌دهند. همچنین، این نهادها با ایجاد فرصت‌های اجرا و همکاری با هنرمندان حرفه‌ای به تقویت جامعه موسیقی و افزایش آگاهی عمومی از هنر موسیقی کمک می‌کنند.

این مدرس در بخش پایانی صحبت‌های خود تصریح کرد: هنرستان‌های موسیقی نقش مهمی در حفظ و ترویج موسیقی سنتی ایران دارند. آن‌ها به آموزش مبانی نظری و عملی این سبک‌ها، از جمله ردیف‌ها و سازهای بومی می‌پردازند. همچنین، با برگزاری کنسرت‌ها و برنامه‌های فرهنگی، زمینه را برای معرفی و گسترش موسیقی سنتی در جامعه فراهم می‌کنند. این مراکز به ایجاد ارتباط بین نسل‌ها و حفظ میراث فرهنگی نیز کمک می‌کنند. شرایطی که ما تلاش می‌کنیم به واسطه همین برنامه‌ها و کنسرت‌هایی که پیش روی مخاطبان قرار می‌دهیم مسیر تازه ای را برای شنیدن موسیقی خوب با همراهی هنرآموزان جوان باز کنیم.