به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس آمار، سالانه نزدیک به ۲میلیون نفر برای مناسک حج تمتع، راهی بیت‌الله الحرام می‌شوند که اگر جمعیت یک میلیونی حجاج عربستان را هم به آن اضافه کنیم، این عدد به حدود سه میلیون نفر می‌رسد.
قطعا حضور ۳میلیونی حاجیان در مکه و مدینه و به جا آوردن اعمال ۱۳گانه حج تمتع، زیرساخت‌هایی نیاز دارد تا این اعمال، بدون کوچکترین حادثه‌ای برای زائران میلیونی خانه خدا برگزار شود؛ از تامین مسائل بهداشتی و ایجاد درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها گرفته تا مدیریت بحران، تامین امنیت و برنامه‌ریزی دقیق برای به جا آوردن اعمال و... .
اما مروری بر برگزاری حج تمتع در دوره‌های مختلف نشان از فراهم نبودن امکاناتی دارد که متاسفانه همین موضوع در طول سال‌ها باعث بروز فاجعه‌های مختلف شده است و مشخص نیست تا چه زمانی قرار است مسلمانان جهان شاهد بروز چنین اتفاقاتی باشند.
۱۰هزار کشته بر اثر ازدحام و ضعف مدیریت در ۲۵سال
آمارها حرف می‌زنند و به روشنی ضعف مدیریت متولیان حج را آشکار می‌کنند. با مروری بر ۲۵حج اخیر، باید گفت تقریبا هر سه سال شاهد یک فاجعه در هنگام مناسک حج بودیم که نتیجه آن فوت ۹هزار و ۸۶۰نفر از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ بوده است.
۱۹۹۰؛ ازدحام مردم در یک تونل در مکه و عدم مدیریت مناسب، منجر به مرگ ۱۴۲۶ زائر شد.
۱۹۹۴؛ ازدحام مردم در نزدیکی پل جمرات در منا، منجر به کشته شدن ۲۷۰ نفر شد.
۱۹۹۸؛ ازدحام جمعیت در نزدیکی پل جمرات موجب مرگ ۱۱۹ نفر شد.
۲۰۰۱؛ ازدحام جمعیت در نزدیکی پل جمرات مرگ ۳۵زائر خانه خدا را رقم زد.
۲۰۰۳؛ ازدحام در نزدیکی پل جمرات موجب مرگ ۱۴ نفر شد.
۲۰۰۴؛ ازدحام در نزدیکی پل جمرات در طول مراسم سنگ زدن به شیطان باعث مرگ ۲۵۱ نفر شد.
۲۰۰۶؛ ازدحام زائران زمینه مرگ ۳۴۵ زائر شد و ۶۰۰نفر زخمی شدند.
۲۰۱۵؛ ازدحام زائران خانه خدا و بی‌برنامگی متولیان حج، تلخ‌ترین حادثه را رقم زد و ۷۴۰۰نفر جان باختند.
البته باید به این تعداد، کشته شدگان حاصل از آتش سوزی‌ها، انفجار بمب، سقوط جرثقیل و البته حادثه تلخ جمعه خونین۶۶ را هم اضافه کرد.
کشتار در ماه حرام/ روزی که به اسلام خیانت شد
در روز نهم مردادماه ۱۳۶۶ شمسی(ششم ذی‌الحجّه سال۱۴۰۷)، زائر ایرانی و دیگر کشورهای اسلامی در مکه معظّمه و خانه خدا، در حال انجام فریضه الهی برائت از مشرکین بودند که به دست ماموران دولت وهابی عربستان سعودی مورد تهاجم وحشیانه قرار گرفته و به شهادت رسیدند.
این در حالی است که خون ریختن و جنگ کردن در ماه‌هایی که از آنها به ماه حرام(رجب، ذی‌قعده، ذی‌حجه و محرم) تعبیر می‌شود، گناهی نابخشودنی است.
یَسْئَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فیهِ قُلْ قِتالٌ فیهِ کَبیرٌ؛ تو را از جنگ کردن در ماه حرام می پرسند. بگو: جنگ کردن در آن ماه گناهی بزرگ است(بقره۲۱۷)
در نتیجه این حمله و هجوم، ۴۰۲ نفر کشته (۲۷۵ ایرانی، ۸۵ عربستانی از جمله نیروی پلیس و ۴۵ تن از حاجیان دیگر کشورها) و ۶۴۹ نفر زخمی (۳۰۳ ایرانی، ۱۴۵ عربستانی و ۲۰۱ از دیگر ملل) شدند.
امام خمینی(ره) در ۱ شهریور۱۳۶۶، ۲۰روز پس از فاجعه جمعه خونین فرمودند: «شکستن کعبه مسئله‌ای نیست که بشود از آن همین طور گذشت. اگر ما از مسئله قدس بگذریم، اگر ما از صدام بگذریم، اگر از همه کسانی که به ما بدی کردند بگذریم، نمی‌توانیم از مسئله حجاز بگذریم. مسئله حجاز یک باب دیگری است. لازم است زنده نگه داشتن این روز، روزی که خیانت شد به اسلام.
از آتش‌سوزی اردوگاه تا سقوط جرثقیل
البته حوادث دیگری نیز در کنار بی‌تدبیری متولیان حج و بی‌برنامگی و عدم مدیریت‌شان باعث تکرار فاجعه شده است و آمار کشته شدگان زائران خانه خدا را افزایش داده است.
در سال ۱۹۹۷میلادی،۳۴۳ زائر به دلیل آتش سوزی در یک اردوگاه در منا کشته شدند؛ حادثه‌ای که بیش از ۱۵۰۰زخمی به همراه داشت. عدم استقرار آتش نشانی و اورژانس کافی باعث افزایش کشته‌ها و دامنه آتش در این حادثه شد. ۹سال بعد، این‌بار تخریب یک هتل باعث مرگ ۷۶نفر شد. حادثه‌ای که ۹سال بعد، با سقوط جرثقیل تکرار شد و ۱۰۷زائر بر اثر آن جان باختند. در این حادثه ۱۱ نفر از هموطنان ما جان دادند.
سقوط جرثقیل، در سال مرگبارترین سال تاریخ حج رخ داد. در این حادثه جرثقیل دقیقاً به پشت مقام ابراهیم علیه‌السلام (دارای بیشترین تراکم جمعیتی در هر ساعت از شبانه روز) سقوط کرد. سقوط جرثقیل در مکه در خلال پروژه توسعه مسجدالحرام در روز جمعه ۲۰ شهریورماه۹۴ و در ساعت ۱۷:۱۰ به وقت مکه، رخ داد که باعث مرگ ۱۰۷ نفر و جراحت ۲۳۸ نفر شد.
برخلاف ادعاهای آل سعود که این حادثه را به دلیل طوفان و سرعت بالای باد می‌دانستند، پایگاه خبری المواطن در خصوص حادثه سقوط جرثقیل در حرم مکی شریف را آن گونه که مقامات و مسئولان سعودی مدعی بودند طوفان ندانست
این پایگاه سعودی در این باره اعلام کرد: علت اصلی سقوط جرثقیل در مکه مکرمه بر روی حجاج بیت الله الحرام وزش طوفان نبوده و ادعای مقامات و مسئولان سعودی در این باره دروغ و نادرست است.
این پایگاه خبری سعودی با بررسی تصاویر جدید به دست آمده از جرثقیل واژگون شده اعلام کرد: پایه های اصلی این جرثقیل به صورت محکم به زمین سفت نشده بودند و در پایه های این جرثقیل از بتون براساس معیارهای استاندارد جهانی استفاده نشده است.
نکته قابل توجه دیگر اینکه غضنفر رکن آبادی، سفیر ایران در لبنان که خود از شهدای فاجعه مناست، در پیامی از مکه نوشت: تاخیر زیاد نیروهای امدادی و نظامی و انتظامی سعودی که سه ساعت بعد از وقوع حادثه رسیدند، باعث شد به دلیل خون ریزی زیاد مجروحان، آمار شهدا بالا برود.
فاجعه منا، و شهادت حجاج ۴۰کشور اسلامی
ساعت هشت صبح پنجشنبه دوم مهرماه سال ۱۳۹۴(۱۰ ذی‌الحجه۱۴۳۶) همزمان با عید قربان در مراسم رمی جمرات فاجعه‌ای تلخ در خیابان ۲۰۴ منطقه منا به‌وقوع پیوست که تاکنون در تاریخ حج بی‌سابقه بوده و همچنان علل آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
هزاران نفر از حجاج در حالی که عازم مراسم رمی جمرات بودند براثر بسته شدن راه ورودی جمرات از سوی نیروهای سعودی دچار ازدحام، فشردگی و برخورد با یکدیگر شده و بعد از روی زمین افتادن، جان خویش را از دست دادند در حالیکه هیچ‌گونه توجیهی برای این حادثه تلخ که منجر به قربانی شدن ۷۴۰۰هزار نفر از حاجیان کشورهای مسلمان شد، وجود ندارد.
در این فاجعه مرگبار که به سبب بی‌کفایتی و بی‌لیاقتی و بنابر اخبار و اظهارات مقامات مسئول، به دلیل برنامه از پیش طراحی شده سعودی‌ها برای کشتار به‌وقوع پیوست، حاجیان که قصد عزیمت برای مناسک را داشتند بر اثر ازدحام و به علت گرمای بیش از حد هوا و به سبب برخورد با زائرانی که قصد بازگشت به عقب را داشتند، دچار خفگی و مشکلات تنفسی شده و جان باختند.
ایران یکی از ۳۹ کشوری بود که نام زائرانش در زمره جانباختگان فاجعه منا قرار گرفت؛ فاجعه‌ای که در روز عید قربان رخ داد و مرگبارترین حادثه تاریخ حج نام گرفت.
آمار زائران ایرانی که در این فاجعه منا در خیابان ۲۰۴ جان باختند ۴۶۴ شهید بود.
۳ روز عزای عمومی/ مدیریت غلط و اقدامات ناشایست عامل فاجعه منا بود
رهبر معظم انقلاب درپی فاجعه مرگبار امروز در سرزمین منا ضمن اعلام سه روز عزای عمومی در کشور تاکید کردند: مدیریت غلط و اقدامات ناشایست که عامل این فاجعه بوده نباید از نظر دور بماند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای درپی فاجعه مصیبت بار امروز در منا که در آن جمع کثیری از میهمانان الهی جان خود را از دست دادند با صدور پیامی ضمن ابراز همدردی با مصیبت دیدگان این حادثه اندوه بار و تسلیت به بازماندگان آنان تأکید کردند: دولت سعودی موظف است مسئولیت سنگین خود را در این حادثه تلخ پذیرفته و به لوازم و قاعده ی حق و انصاف عمل کند، ضمن اینکه مدیریت غلط و اقدامات ناشایسته ای که عامل این فاجعه بوده است نیز نباید از نظر دور بماند.
ایشان همچنین در کشور سه روز عزای عمومی اعلام کردند.
سعودی‌ها اجازه حضور نیروهای امدادی ایران را برای کمک رسانی نمی‌دهند
بعد از پیام مقام معظم رهبری، اولین واکنش‌ها ضمن تسلیت به بازماندگان فاجعه، مربوط به سوء رفتار سعودی‌ها بود.
نماینده ولی فقیه در سازمان حج و زیارت ضمن اعتراض شدید به دولت عربستان گفت: سعودی‌ها حتی اجازه حضور نیروهای امدادی ایران را برای کمک رسانی به مجروحان نمی‌دهند، این چه شیوه برخوردی است که مقامات عربستان در دستور کار قرار داده اند؟
حجت الاسلام قاضی عسگر ضمن تسلیت به خانواده های داغدار گفت: حادثه مرگبار امروز منا در تاریخ حج بی سابقه است و این حادثه موجب شد که همه زحمات مسئولان حج ایرانی که به دنبال برقراری امنیت در مراسم حج امسال بودند خدشه دار شود و مسئولیت آن مستقیما بر عهده عربستان سعودی است.
جنازه‌ها بعد از ۸ساعت هنوز روی زمین باقی مانده بود
سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت در تشریح آخرین اخبار از حادثه مکه گفت: متاسفانه بعد از گذشت حدود ۸ ساعت از این حادثه هنوز جنازه های زیادی روی زمین مانده است و این بی تدبیری مسئولان عربستانی را نشان می دهد.
مدیریت حج باید به سازمان کنفرانس اسلامی واگذار شود
جمعه سوم مهرماه، اولین نمازجمعه بعد از فاجعه منا به امامت آیت الله امامی کاشانی برگزار شد.
امامی کاشانی با بیان این مساله که رهبر معظم انقلاب فرمودند که عربستان مسئولیت خود را بپذیرد، گفت: این مساله مهمی است. اینکه بگویند حجاج خود بی‌نظمی کردند و یا هوا گرم بود، دروغ است. اصل قضیه عدم مدیریت بوده است.
وی خاطرنشان کرد: مأموران آل‌سعود راه را بسته‌اند و وضع به این صورت شده است. عربستان بپذیرد و مدیرانش را بازخواست کند.
امامی کاشانی افزود: حج فقط مربوط به کشور عربستان نیست و به تمامی کشورها ارتباط دارد. آنهایی که هم‌اکنون شهید شده‌اند، از تمامی کشورهای اسلامی هستند و تنها متعلق به کشور عربستان نیستند.
وی با اشاره به ضرورت طرح مساله حج در سازمان کنفرانس اسلامی، ادامه داد: مدیریت حج باید به دست این سازمان بیفتد و این امری واجب است.
خطیب موقت نماز جمعه تهران با تاکید بر اینکه دولت سعودی و دست‌اندرکاران حج باید به دادگاه پاسخ دهند، اظهار داشت: آنها نباید شعار دروغ سر دهند. جمله غلط‌تر از غلط این است که بگویند از ماموران خود تشکر می‌کنیم. اینکه انسان این قدر باطل و یاوه بگوید، قابل قبول نیست.
امامی کاشانی با اشاره به عملکرد دولت عربستان در منطقه، افزود: کار دولت عربستان معلوم است. آنها یا داعش و تروریست‌ها را تربیت می‌کنند و یا به کشتار در یمن می‌پردازند. آنها این کار را هم‌اکنون شروع کرده‌اند و بیش از این هم وقت ندارند.
وی خاطرنشان کرد: بنابراین سازمان کنفرانس اسلامی به فکر مردم مسلمان و حج باشد، باید در این مورد طرحی به این سازمان برده شود.
اعلام اسامی جانباختگان منا پس از یک هفته
و سرانجام پس از یک هفته، از سوی سازمان حج و زیارت؛ فهرست اسامی ۴۶۵ جانباخته ایرانی حادثه منا اعلام شد.
پس از آن ستاد ویژه ای در شهرداری تشکیل شد و مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) اعلام کرد: این سازمان ظرفیت ارسال ۴۵۰ تابوت استاندارد بین المللی به کشور عربستان را دارد و گفت پیکرهای مطهر افرادی که ساکن شهر تهران هستند در قطعه ۵۰ شهدای بهشت زهرا(س) دفن خواهد شد. سرانجام ۱۲مهرماه، و پس از کش و قوس‌های متعدد، اولین شهدای حادثه منا به تهران منتقل و در میان استقبال فراوان مردم این شهر تشییع شدند.
نفس بی تدبیری و بی کفایتی آل سعود جرم است/ اشاره به تنهایی جمهوری اسلامی در ایستادگی در فاجعه منا
در این راستا و با گذشت یکسال از فاجعه منا، رهبر معظم انقلاب در بیاناتی در جمع خانواده های شهدای منا فرمودند «حکّام سعودی یک عذرخواهیِ زبانی از دنیای اسلام نکردند! چقدر اینها وقیحند، چقدر بی‌شرمند! آیا این کوتاهی‌ای که اینها کردند، سوءتدبیری که نشان دادند، بی‌کفایتی‌ای که به خرج دادند -حالا بعضی میگویند تعمّد، ولو آن هم نباشد- نفْس این بی‌تدبیری و بی‌کفایتی یک جرم است برای یک مجموعه‌ی دولتی و سیاسی.
ایشان خطاب به سران حکومت آل سعود فرمودند: چطور نتوانستید اداره کنید؟ چطور نتوانستید امنیّت این جمعیّتی را که ضیوف‌الرّحمانند، میهمانان خدایند و شما این‌همه درآمد از این ناحیه کسب می کنید، و برای خودتان عنوان درست می کنید، حفظ کنید؟ چه تضمینی وجود دارد که در اوقات مشابه، حوادث مشابهی رخ ندهد؟ این یک سؤال بزرگ است. دنیای اسلام بایستی گریبان اینها را بگیرد، از اینها سؤال بکند؛ چرا سؤال نمی کنند؟ مصائب دنیای اسلام اینها است. اینکه جمهوری اسلامی در مقابل این‌همه جهالت، این‌همه گمراهی، این‌همه مادّی‌گری، این‌همه سهل‌انگاری و احیاناً بی‌غیرتی دیگران، تنها می‌ایستد و مواضع قرآنی خودش را، مواضع اسلامی خودش را، مواضع بر حقّ خود را علناً و صریحاً اعلام می کند، این همان شاخصی است که شما ملّت ایران باید به آن افتخار کنید و میک نید. و خود شما ملّت ایران هستید که این قدرت را، این شجاعت را به وجود آورده‌اید که می توانید در مقابل یک دنیای تاریک جاهل، حرف حق را بزنید و حقایق را بیان کنید. حقیقت این است که این کسانی که این بی‌کفایتی را نشان دادند، این ناامنی را بر حجّاج دنیای اسلام -که در آنجا سالی یک بار جمع می شوند- تحمیل کردند، اینها انصافاً لایق نیستند برای اداره‌ی حرمین شریفین، لایق نیستند برای خدمت حرمین شریفین؛ واقعیّت قضیّه این است. این باید در دنیای اسلام جا بیفتد، باید این فکر ترویج بشود. این هم یک بُعد مسئله است.
یکسال گذشت؛ دریغ از یک محکمه!
اکنون یکسال از فاجعه منا گذشته است. عربستان حتی تاکنون یک کمیسیون تحقیق و یا محکمه برای رسیدگی به این فاجعه تشکیل نداده است. خسارات خانواده های قربانیان نیز تاکنون جبران نشده است.
خانواده قربانیان از حکومت آل سعود شکایت کرده اند و به گفته معاون امور بین الملل ستاد حقوق بشر قوه قضائیه پیگیری این موضوع در سه سطح از جمله طرح دعوی در محاکم عربستان، محاکم ملی و همچنین محاکم بین المللی قابل بررسی است اما جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر در عربستان کنسولگری و سفارت ندارد که بخواهد طرح دعوی را دنبال کند؛ با این حال وزارت امور خارجه با کمک دستگاه های ذیربط از طریق وکلای خارجی پیگیر شکایت علیه عربستان هستند.
در محاکم ملی نیز دادسراها شعبه ای را برای دریافت شکایت قربانیان فاجعه منا اختصاص دادند و البته این نکته که آیا در این پرونده رسیدگی قضایی هم انجام خواهد شد یا نه، باید در چارچوب اصل مصونیت دولت ها به آن نگریست و همچنین دعاوی متقابل. در عرصه بین المللی نیز دو دیوان قابلیت طرح دعوا و پیگیری دارند که عبارتند از دیوان کیفری بین المللی که ایران و عربستان عضو آن نیستند که به این ترتیب مبنای صلاحیتی ندارد.
ایرانی ها با کارشکنی آل سعود از رفتن به حج امسال محروم شده اند ولی همچنان وضعیت شکایت ها نامشخص است. با این حال، تا زمان پیگیری حقوقی پرونده، باید موضوع فاجعه منا زنده نگهداشته شود و در مجامع حقوق بشری و سازمان های بین المللی ابعاد آن برجسته شود.
نظر شما