حوزه های علمیه وظیفه تحقق اسلام در زندگی مردم را برعهده دارند

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- میثم انوری: امروز یکی از مهمترین دل مشغولی‌های جامعه حوزوی و روحانیت، رشد و ارتقای هرچه بیشتر حوزه‌های علمیه و انطباق علمی و عملی با نیازهای فکری و اعتقادی انقلاب اسلامی، جهان اسلام و فراتر از آن کل دنیاست. در این باره، تأمین مطالبات رهبر کبیر انقلاب و آیت الله خامنه‌ای به عنوان امامین انقلاب، از مهمترین راهبردهای رشد و تعالی حوزه‌های علمیه است که بایستی به صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا دومین جلسه از سلسله گفتگوها با حجت‌الاسلام احمد زیبایی نژاد از اساتید حوزه و دانشگاه و عضو هیأت علمی و پژوهشگر حسینیه اندیشه، از نظر مخاطبان گرامی مهر می‌گذرد؛

وارد نمودن هویت تخصصی حوزه‌های علمیه به مطالبات امامین انقلاب

حجت الاسلام احمد زیبایی نژاد با اشاره به لزوم وارد شدن مطالبات امامین انقلاب در هویت تخصصی حوزه بیان کرد: برای تحقق این مهم، دو راهکار وجود دارد؛ اولین راهکار، ورود مطالبات رهبر معظم انقلاب در موضوعات اداره کشور (که همان تحقق اسلام ناب در سطح اجتماعی و حکومتی است) به مباحث دروس خارج و مراکز تخصصی و پژوهشی حوزه‌های علمیه است؛ که این راهکار، دارای اثرات بلند مدت و میان مدت خواهد بود و راهکار دوم، نقش‌آفرینی طلاب و اساتید جوان انقلابی است که اثرات کوتاه مدتی دارد.

عضو هیأت علمی و پژوهشگر حسینیه اندیشه با بیان علت اصلی عدم ورود مباحث تخصصی و دروس خارج حوزه‌های علمیه به موضوعات اداره کشور در ۴۰ سال گذشته، افزود: ادبیات تخصصی حوزه‌های علمیه، «جامعه» را امری اعتباری دانسته که آن را به «بنای عقلا» بر می‌گرداند و در اثبات «حجیتِ» بنای عقلا و احکام آن، تفاوتی بین عقلای جوامع کفار و منافقین با عقلای جامعه مؤمنین قائل نمی‌شود. لذا موضوعات و علوم اداره کشور (مانند اقتصاد، مدیریت، الگوهای توسعه و…) را اولاً خارج از خطابات شارع تلقی می‌کند و ثانیاً بر اساس مبنای «بنای عقلا»، علوم و مدل‌های متداول دنیا برای اداره جوامع را امضا می‌کند. در حالی که مقام معظم رهبری علوم انسانی رایج در دانشگاه‌ها را برای اداره جوامع، ذاتاً مسموم می‌داند [۱] و مدل‌های متداول توسعه را «دارای بار ارزشی» می‌داند که نظام اسلامی با الزامات آن همراه نیست. [۲]

ورود فضای تخصصی و پژوهشی حوزه‌ها، راهکار بلند مدت و میان مدت

وی افزود: در پی فرمایشات مکرر رهبر معظم انقلاب برای ورود حوزه‌های علمیه به موضوعات مورد نیاز اداره کشور و همچنین دغدغه‌های طلاب انقلابی، در یکی دو سال گذشته مباحثی تحت عناوین «فقه بورس»، «فقه بانکداری»، «فقه پول»، «فقه مدیریت» و… به دروس خارج حوزه وارد شده است که قطعاً این حرکت ارزشمند، قدم بسیار خوبی است، اما معمولاً نتایج این مباحث، امضای نظامات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و فرهنگی است که به واسطه تمدن مهاجم و مخرب مدرن وارد جهان اسلام شده است، البته با کم یا زیاد کردن بعضی از قیود و شروط! زیرا اولاً؛ وقتی در این دروس جدید، ساختارهای اقتصادی (مانند ساختار شرکت، ساختار بورس، ساختار بانک و…) به فقه موجود تطبیق داده می‌شود به دلیل فقدان «منطق موضوع‌شناسی»، مقاصد و غایات این ساختارها از آنها تفکیک می‌شود و بعد با تجزیه کردن بخش‌های مختلف آن، هر بخش به صورت انتزاعی، ذیل یکی از عناوین شرعی قرار می‌گیرد و سپس به عنوان یک مصداق، به یکی از ابواب فقه موجود تطبیق داده می‌شود و حال آنکه این ساختار شرکت یا بانک و غیره، یک «کل» و مجموعه‌ی نظام‌مند است که بر اساس یک غایت خاصی تولید شده است. ثانیاً؛ خروجی این دروس جدید، «پاسخگویی به مسائل مستحدثه» است که گرچه مؤمنین به آن مبتلا هستند اما حکومت اسلامی نیازمند طراحی و تولید نظامات و ساختارها و مدل‌های منتسب به اسلام، برای موضوعات اداره کشور است و این امر بدون تدوین «فقه احکام حکومتی» امکان پذیر نیست. اساساً مطالبات مقام معظم رهبری نسبت به موضوعاتی از قبیل: «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»، «اقتصاد مقاومتی»، «سبک زندگی اسلامی» (به‌عنوان نرم‌افزار تمدن)، «تمدن نوین اسلامی» و… از جنس پاسخگویی به مسائل مستحدثه نیست، بلکه از جنس «تولید مبانی و ساخت ساختارها و نظامات» برای این موضوعات است که باید «تفقه» توانایی این مهم را پیدا کند. مقام معظم رهبری نیز در این باره می‌فرمایند: «به خاطر طول سال‌هایی که فقهای شیعه و خودِ گروه شیعه، در دنیای اسلام به قدرت و حکومت دسترسی نداشتند و فقه شیعه، یک فقهِ غیرحکومتی و فقهِ فردی بود، به خاطر طول سال‌هایی که فقهای شیعه و خودِ گروه شیعه، در دنیای اسلام به قدرت و حکومت دسترسی نداشتند و فقه شیعه، یک فقهِ غیر حکومتی و فقهِ فردی بود، امام بزرگوار، فقه شیعه را به سمت فقه حکومتی کشاند.» [۳]

تفاوت راهکار پیشنهادی با عناوین «فقه نظام» یا «فقه سیستمی» و غیره

حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد با بیان اینکه لازمه راهکار بلند مدت و میان مدت، «تکامل علم اصول» در حوزه‌های علمیه است، تاکید کرد: البته مجموعه‌هایی نیز با عناوین «فقه سیستمی»، «فقه نظام»، «فقه حکومتی» و… وارد این عرصه دوم (تولید نظامات و مدل‌ها) شده‌اند که امری بسیار مبارک و از برکات انقلاب اسلامی است، اما این مجموعه‌ها بر اساس همین فقه موجود (البته با منطق سیستمی دانشگاه) به این امور می‌پردازند، در حالی که برای ورود به این عرصه دوم و اساسی، باید فقه موجود از «استنباط احکام فردی» به «استنباط احکام اجتماعی و تمدنی» ارتقا و تکامل پیدا کند و اگر این تکامل بخواهد «قاعده‌مند» باشد و از انحراف یا التقاط یا امور ذوقی مبرا باشد، باید همانند فقه جواهری، با «منطق و روشِ علم اصول» انجام گردد. در نتیجه باید ابتدا علم اصول ارتقا پیدا کرده و «علم اصول احکام حکومتی» تدوین گردد سپس با این علم اصول احکام حکومتی به استنباط «فقه احکام اجتماعی و تمدنی» از منابع دین (قرآن و روایت) پرداخت تا سه تئوری «تولید، توزیع و مصرفِ قدرت» (مبانی نظام سیاسی)، «تولید، توزیع و مصرفِ اطلاع» (مبانی نظام فرهنگی) و «تولید، توزیع و مصرفِ ثروت» (مبانی نظام اقتصادی) تولید گردد.

عضو هیئت علمی «حسینیه اندیشه» با بیان قسمتی از مطالبات رهبر معظم انقلاب در دیدار با حوزویان در مقاطع و سال‌های مختلف، اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب طی بیاناتی در دیدار با طلاب، فضلا و اساتید حوزه‌های علمیه فرمودند: حوزه‌های علمیه غیر از آنکه باید شیوه حکومت را از آیات قرآن و روایات استخراج کنند، وظیفه تحقق اسلام در زندگی مردم را نیز بر عهده دارند چرا که انبیا هم چنین وظیفه‌ای داشتند. [۴]

تشبیه شرایط امروز کشور در جنگ اقتصادی، به دوران مشروطه

حجت الاسلام زیبایی نژاد با بیان اینکه نظام سلطه از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی هر روز مشکلاتی برای نظام اسلامی ایجاد کرده است گفت: دشمن و نظام سلطه بیش از ۱۲ سال است که وارد جنگ اقتصادی با نظام اسلامی شده‌اند و از این راه فشارهای و تحریم‌های اقتصادی بسیار سنگین و بی سابقه‌ای بر ملت ایران وارد شده است و رهبر معظم انقلاب نیز در سال‌های اخیر، مسائل اقتصادی را در قالب شعار سال به عنوان اولویت امور کشور اعلام نموده‌اند زیرا جنگ اقتصادی حال حاضر، در حقیقت جنگ بین اسلام و کفر است.

وی افزود: در نهضت تحریم تنباکو نیز ورود مرجعیت تقلید وقت شیعیان مرحوم آیت الله میرزای شیرازی (ره)، به موضوع تنباکو و تحریم آن، تا قبل از ایشان مسبوق به سابقه نبود، اما چون مصداقی از عنوان «تسلط کفار بر مسلمین»، تشخیص داده شد، مرجعیت شیعه به این موضوع ورود پیدا کرد. ولی در نهضت مشروطه و ورود قانون اساسی‌های مادی به جامعه اسلامی، اکثر فقها و مراجع تقلید توجه به اهمیت و خطر این امر نمی‌کنند و فقط شهید آیت‌الله شیخ فضل الله نوری (ره) این موضوع را مصداق تسلط کفر بر جامعه اسلامی از طریق قوانین کفرآمیز تشخیص می‌دهد اما چون فضای گفتگو و مباحث تخصصی جدی در بین فقها و علمای حوزه نسبت به این امر صورت نمی‌گیرد، دغدغه و مجاهدت این فقه بزرگوار، با مخالفت یا بی‌توجهی حوزه‌های علمیه مواجه شده و در نهایت منجر به حذف و شهادت ایشان و شکست و انحراف نهضت مشروطه می‌شود.

حجت الاسلام زیبایی نژاد گفت: در حال حاضر نیز در دوره «مشروطه اقتصادی» هستیم؛ زیرا رهبر معظم انقلاب (همانند مرحوم شیخ فضل‌الله نوری) ضمن احساس خطر نسبت به الگوها و مدل‌های کفرآمیز غربی، سفارش اقتصاد مقاومتی مشروط به اسلام را داده‌اند اما اکثر علما و فقها هنوز چنین خطری را احساس نکرده و لذا آن را موضوع اصلی کار علمی خود قرار نداده‌اند.

مطالبه‌گری طلاب و اساتید جوان انقلابی راهکار کوتاه مدت برای تحقق مطالبات رهبر معظم انقلاب

این پژوهشگر حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه در راهکار کوتاه مدت، باید طلاب و اساتید جوان انقلابی مساله جنگ اقتصادی و کارآمدی نظام اسلامی در اداره کشور را به مطالبه اصلی خود از فقها و مراجع تقلید تبدیل کنند، افزود: طلاب و اساتید انقلابی بایستی به خوبی تبیین کنند که این موضوعات، جنگ بین اسلام و کفر است تا فضای علمی و تخصصی حوزه‌های علمیه با سرعت بیشتری به طرف حل ضعف‌ها و خلاءهای خود حرکت کند در غیر این صورت همان خسارات و هزینه‌هایی که در مشروطه سیاسی، بر جامعه شیعه تحمیل شد، در این «مشروطه اقتصادی» نیز اتفاق خواهد افتاد. در حقیقت طلاب و اساتید جوان و انقلابی باید موضوعات فرعی و کم اهمیت را رها نموده و به موضوعات مهم و اساسی و دغدغه‌های اصلی امام جامعه که مسائلی نظیر «اقتصاد مقاومتی»، «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» و «تمدن سازی نوین اسلامی» است، بپردازند.

عضو هیئت علمی حسینیه اندیشه افزود: طلاب و اساتید جوان انقلابی بایستی بستر برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی و مناظرات سازمانی را برای فضلا و اساتید شاخص دروس خارج و شاگردان برجسته آنان ایجاد کنند تا موضوعاتی همچون ضرورت رشد و تکامل علم اصول و علم فقه، گفتمان اصلی حوزه‌های علمیه شود.