به گزارش خبرنگار مهر، سه کشور ایران، ترکیه و آذربایجان حدود دو سال قبل در خصوص برگزاری اجلاسی سه جانبه در سطح وزاری خارجه توافق کردند و نشست مقدماتی این اجلاس پارسال در حاشیه نشست اکو در استانبول و نخستین دوره این اجلاس در فروردین امسال در ارومیه برگزار شد که "علی اکبر صالحی"، "احمد داود اوغلو" و "المار محمد یارف" وزرای خارجه سه کشور در بیانیه پایانی آن نسبت به برگزاری دومین دوره این اجلاس در ماه اکتبر در جمهوری خودمختار نخجوان تاکید کردند.
در حالی هنوز از زمان برگزاری این اجلاس سه جانبه خبری منتشر نشده که برخی منابع از تعویق برگزاری آن خبر می دهند و می گویند سه کشور درگیر مسایلی هستند که برگزاری آن در آینده نزدیک را سخت کرده است.
به اعتقاد ناظران سیاسی، کشته شدن سرباز مرزی جمهوری اسلامی ایران به دست مرزبانان جمهوری آذربایجان بر مناسبات دو کشور سایه انداخته و چالش هایی را ایجاد کرده است ضمن اینکه زلزله شدید اخیر در وان ترکیه این کشور را با بحرانی اجتماعی روبرو ساخته و باعث شده است این کشور سرگرم رتق و فتق امور داخلی خود باشد.
از سوی دیگر، به اعتقاد کارشناسان، ترکیه نیز به دلیل درگیر شدن به دو موضوع مهم زلزله وان در شرق و جنگ با پ ک ک در جنوب، اولویتهای دیگری داشته و فعلا فرصتی برای برگزاری این نشست ندارد.
در این میان مرور اهداف برگزاری اجلاس سه جانبه وزاری امور خارجه ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان می تواند به تبیین ضرورت و اهمیت برگزاری این نشست منطقه ای کمک کند؛ بر همین اساس باید گفت که بررسی راه های گسترش مناسبات اقتصادی، تجاری، فرهنگی و امنیت مرزی بین سه کشور از اهداف اصلی این اجلاس است ضمن اینکه تلاش برای تحقق تصمیم سران سه کشور برای افزایش حجم مبادلات و تعاملات تجاری و اقتصادی از اهداف دیگر این اجلاس قلمداد می شود.
کارشناسان سیاسی بر این اعتقادند که برگزاری این اجلاس در گسترش مرزهای صلح و دوستی بین کشورهای منطقه و همچنین دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران در حل و فصل مسائل منطقه ای موثر است؛ علاوه بر این گسترش همکاری با کشورهای همسایه از اولویتهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بوده و لذا ضرورت استقاده از ظرفیتها و امکانات همدیگر مورد تاکید است.
اولویت همکاری های سه جانبه ایران، ترکیه و آذربایجان
یک کارشناس ارشد مسایل سیاسی درباره اولویت همکاری های سه کشور ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان معتقد است: اولویت همکاری سه جانبه باید در حوزه انرژی باشد.
اکبر مهدی زاده در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: گاز ایران به ترکیه و از آنجا به اروپا صادر می شود که جمهوری آذربایجان می تواند فعالانه در این زمینه ورود کند ضمن اینکه جمهوری آذربایجان می تواند نفت خود را بوسیله ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر کند.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه اظهار داشت: بحث ترانزیت و حمل و نقل می تواند زمینه دیگر همکاری مشترک باشد.
مهدی زاده اضافه کرد: استعدادهای کشاورزی سه کشور ایران، جمهوری آذرباجان و ترکیه خوب است و سرمایه گذاری مشترک بر روی این موضوع می تواند زمینه همکاری مشترک دیگری باشد.
وی گفت: شکوفایی حوزه صنعت و کشاورزی می تواند به عنوان یکی از فرصت های این نشست مطرح باشد ضمن اینکه موضوع امنیت هم برای سه کشور از اهمیت خاصی قائل است که باید مورد توجه قرار گیرد.
این کارشناس علوم سیاسی تصریح کرد: با توجه به مسایل مربوط به روابط ایران و آمریکا و نیز سوء ظن های قبلی در خصوص حضور ایران در "مثلث ایران، ارمنستان و یونان" و همچنین مواضع رژیم صهیونیستی در خصوص ایران، نزدیکی سه کشور به هم می تواند این تهدیدات را خنثی کند مخصوصاً اینکه وزیر خارجه ترکیه اعلام کرده تنش های ترکیه با همسایگانش را به زیرصفر خواهد رساند!
این استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز ادامه داد: با وجود حساسیت های فراوان در آذربایجان شرقی، مسئولان این استان به دلیل کم کاری نقش موثری در چنین نشست های منطقه ای ندارند که ناشی از نوعی سهل انگاری است.
مهدی زاده افزود: آذربایجان شرقی تا کنون فرصت های زیادی از دست داده که امید می رود نشست سه جانبه وزاری امورخارجه ایران، ترکیه و آذربایجان نقطه عطفی در این خصوص باشد.
اهمیت همکاری های سه جانبه ایران، ترکیه و آذربایجان
یک کارشاس دیگر مسایل سیاسی نیز درباره اهمیت تعامل بین کشورهای ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان در قالب نشست های سه جانبه و نیز محور مشترک همکاری ها گفت: موضوعات اقتصادی محور مشترک همکاری های ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان است زیرا آنچه که در حوزه اقتصادی برای ایران ارزش ذاتی دارد تلاش برای بهبود شرایط همکاری های سه جانبه با تقویت مناطق آزاد تجاری، ترانزیت کالا و محصولات، ایجاد تسهیلات ارزی و اعتباری برای تجار ایرانی با تکیه بر تجارت آزاد است.
جعفر جمشیدی راد در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: در ذیل موضوع اقتصاد تبادل تکنولوژی مورد نیاز سه جانبه و نیازهای ساختاری متفاوت باید مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: همکاری های زیست محیطی و بحث پیرامون منابع طبیعی، آب های مشترک، سدها، مدیریت آبها، انرژی و استحصال انرژی از دریای مازندران و احتمالاً مطالعه سایر حوزه های همکاری برای صیانت از دریاچه های منطقه به ویژه دریاچه ارومیه و روزخانه ارس و نیز باتلاق ها می تواند مد نظر مسئولان سه کشور باشد.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تصریح کرد: مهمترین بحث در حوزه سیاسی تعامل سه جانبه در خصوص توجه به مسائل پیرامون منطقه از جمله درخواست ایران از دو کشور برای تجدیدنظر در سیاست دفاع موشکی ناتو در ترکیه و آذربایجان و لزوم عدم پذیرش تعهدات نظامی آن دو کشور بر علیه ایران و تلاش برای پایداری صلح منطقه ای با قدرت های بزرگ است.
وی افزود: درخواست از کشورهای هم نشست در خصوص سیاست های سپر موشکی ایالات متحده آمریکا و بحث پیرامون پایگاه "قبله" جمهوری آذربایجان و "اینجرلیک" ترکیه نیز موضوع دیگر همکاری های سه جانبه می تواند قلمداد شود.
جمشیدی راد افزود: مبارزه با تروریسم در منطقه مانند مبارزه با گروه های "پژاک" و "پ ک ک" و گروه های جدایی طلب و نیز مبارزه و اقدام مشترک و سه جانبه در مبارزه با ترانزیت و توزیع مواد مخدر و جرائم سازمان یافته از دیگر موضوعات همکاری مشترک ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان می تواند باشد.
وی تاکید کرد: اقدام مشترک سه جانبه در خصوص رژیم حقوقی دریای خزر و بحث پرامون بازاندیشی در رابطه با تقسیم عادلانه منابع بستر و زیربستر این دریا در صورت واگذاری جمهوری خودمختار نخجوان به ایران و توافق هردو کشور نسبت به این موضوع و گام پیش نهادن در حل مشکلات موجود می تواند مورد توجه شرکت کنندگان در نشست مزبور باشد.
جمشیدی راد تاکید کرد: تلاش برای پذیرش نقش ایران به عنوان برادر بزرگ تر منطقه، سخنگوی جهان اسلام و ام القرای مسلمانان با تکیه بر تئوری ولایت فقیه نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
ضرورت نقش آفرینی آذربایجان شرقی در نشست های منطقه ای
وی با اشاره به ضرورت نقش آفرینی آذربایجان شرقی در نشست های منطقه ای اظهار داشت: آذربایجان شرقی نیز باید موضوع در اولویت قرار دادن تجارت و ماهیت اقتصادی مبادلات و پیشگیری از حرکت های تحریک شده از آنسوی مرزها را مدنظر داشته باشد.
جمشیدی راد، گسترش گردشگری و توریسم درمانی از هر دو کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان به تبریز و آذربایجان شرقی به علت داشتن مراکز درمانی و آموزشی را مورد تاکید قرار داد و افزود: پیشنهاد ایجاد مرکز مطالعات سه جانبه با استقرار و محوریت تبریز به عنوان اتاق فکر نشست های سه جانبه پیشنهاد مناسبی می تواند باشد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: تلاش برای گسترش ارتباطات در خصوص هتلداری، مبادله استاد و دانشجو و ایجاد مراکز آموزش کرسی زبان فارسی در دانشگاه های آذربایجان و ترکیه نیز از مسایلی است که مدیریت ارشد آذربایجان شرقی باید مورد توجه قرار دهد.
وی افزود: ایجاد یا دریافت بورسیه های مرتبط به علاقمندان ایران شناسی از دانشجویان و پژوهشگران کشورهای ترکیه و جمهوری آذربایجان برای دانشگاه های تبریز هم باید به عنوان یکی از محورهای مهم در مذاکرات مسئولان دستگاه دیپلماسی سه کشور ایران، جموری آذربایجان و ترکیه باشد.
این استاد دانشگاه از مدیریت ارشد آذربایجان شرقی و وزارت امور خارجه خواست برای استفاده از نظرات کارشناسی نخبگان و دانشگاهیان این استان در موضوعات بین المللی تدبیر شایسته ای اتخاذ و اجرایی کنند.
***
در حالی برگزاری اجلاس سه جانبه ایران، جمهوری آذربایجان و ترکیه در هاله ای از ابهام است که مسئولان نمایندگی شمالغرب وزارت امور خارجه نیز از زمان برگزاری این اجلاس اظهار بی اطلاعی می کنند.
صرفنظر از لزوم نقش آفرینی بیشتر آذربایجان شرقی در نشست های منطقه ای آنچه مسلم است اینکه سه کشور ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان با توجه به روابط تاریخی، ریشهدار، میراث فرهنگی، تمدنی و مناسبات همسایگی در زمینههای اقتصادی، سرمایهگذاری مشترک، امور مرزی، حمل و نقل و ترانزیت و امور فرهنگی زمینه گسترش و تعمیق همکاریهای سه جانبه را دارند که تداوم رایزنیها در خصوص این موضوعات و نیز مسایل مهم منطقهای و جهانی در سطح وزرای امور خارجه را ضروری می سازد.
...............................
گزارش: حامد عاطفی فر
نظر شما