هیرمندی: ترجمه ادبیات کودک با دست‌اندازهای تألیف مواجه نیست

رضی هیرمندی، یکی از مترجمان باسابقه حوزه ادبیات کودک است که دنیای کودکان ایرانی را با داستان‌های شل سیلور استاین آشنا کرد. او ایجاد ممیزی‌های بی رویه در حوزه نشر را یکی از دلایل از رونق افتادن حوزه کتاب کودک دانست و در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: برای بررسی مشکلات در حوزه نشر باید جوانب مختلف این پدیده را در نظر گرفت؛ چرا که مسائل مختلفی چون اقتصاد در فرهنگ، کم و کیف بازار نشر و نحوه اجرای مقررات مربوط به این حوزه از دلایل عمده رکود در نشر کتاب برای کودک و نوجوان است.

وی ادامه داد: به اعتقاد من، مهم‌ترین پدیده در ایجاد دلسردی و عدم رونق بازار نشر کتاب کودک، ایجاد موانع بسیار توسط مسئولان در اداره ارزیابی کتاب است. در واقع اعمال سلیقه‌های شخصی به نام ممیزی رمقی برای نویسندگان و حتی مترجمان باقی نگذاشته است.

مترجم کتاب «درخت بخشنده» در ادامه صحبت‌های خود افزود: سال‌های سال به طور حرفه‌ای در عرصه تالیف و ترجمه آثار در حوزه ادبیات کودک فعالیت می‌کنم و در طول تمام این سال‌ها با فراز و فرودهای این حرفه از جمله ممیزی‌ها، کاستی‌های حوزه نشر و مسائل دیگر کنار آمده‌ام، اما در این بین نکته قابل توجه آن است که ممیزی‌هایی که صورت می‌گیرد نه تنها به صلاح حوزه نشر ادبیات کودک نیست، بلکه به صلاح خود دست اندرکاران ارزیابی کتاب، مترجم‌ها و نویسندگان هم نیست؛ چرا که متاسفانه این ممیزی‌ها در جهت اصلاح واژه  کتاب‌ها صورت نمی‌گیرد، بلکه در جهت تحریف تاریخ و فرهنگ این سرزمین و آگاهی بخشی به کودکان گام برمی‌دارد و این خطری جدی در عرصه تالیف و تربیت کتاب برای کودکان است.

وی در ادامه افزود: به عنوان مثال یکی از کتاب‌های بنده با ممیزی مواجه شد و من هم طبق روال همیشه اصلاحات را انجام دادم، ولی متاسفانه دوباره با اصلاح مواجه شد و زمانی که دوباره مراجعه کردم، با موجی از مسائل جدید روبرو شدم که بی‌دلیل و براساس هیچ منطقی طراحی شده است. به عنوان نمونه مسئولان گفتند که اسامی شخصیت‌هایی چون کندی، آبراهام لینکلن و یا واشنگتن نباید در کتاب عنوان شود و خب دلیل درستی برای چرایی این مسئله هم دریافت نمی‌کنم.

هیرمندی خاطرنشان کرد: مسئولان باید اجازه دهند که نویسندگان حرفه‌ای این عرصه که با قوانین نشر هم آشنا هستند، کار خود را انجام دهند و متاسفم که بگویم در شرایط فعلی با وجود مسائل دست و پاگیری که در حوزه نشر وجود دارد، نه تنها مرگ مولف بلکه نیستی مخاطب هم از راه رسیده است. 

این مترجم در پاسخ به این سئوال که «به نظر شما، وضعیت آثار حوزه ترجمه برای کودکان نسبت به تالیف بهتر نیست؟» گفت: تصور اشتباهی است اگر فکر می‌کنیم وضعیت ترجمه در ادبیات کودک، بهتر از تالیف است؛ چرا که تالیف هم جاذبه و مخاطب‌های خاص خودش را دارد.

وی تأکید کرد: اگر برای تالیف، محدودیت‌های خاصی ایجاد نکنیم، جایگاه خوبی پیدا می‌کند و طیف گسترده و رنگارنگی از موضوعات روز برای کودکان ایجاد می‌شود. بنابراین حوزه ترجمه در ادبیات کودک جای تالیف در این عرصه را تنگ نمی‌کند و می‌تواند عرصه رقابت را نیز بین این دو مقوله بیشتر کند.

هیرمندی ادامه داد: به اعتقاد من، مقوله ترجمه در ادبیات کودک فی نفسه به این حوزه لطمه نمی‌زند؛ بلکه ترجمه آثار نازل و بی‌ارزش ضربه زننده به این عرصه است. در غیر این صورت آثار بزرگی در حوزه ادبیات کودک ترجمه شده است که هم تاثیرگذار بوده و هم به ادبیات کودک غنای خاصی بخشیده است.

این مترجم باسابقه ادبیات کودک و نوجوان در پایان صحبت‌های خود بازآفرینی آثار کهن را یکی از عوامل مغفول مانده در عرصه ادبیات کودک دانست و گفت: ادبیات کهن ما سرشار از منابع غنی داستانی است که قابلیت چاپ اثر برای کودکان را نیز دارد و خوشبختانه برخی از نویسندگان و ناشران دلسوز هم در این زمینه فعالیت‌هایی را انجام داده‌اند. به عنوان نمونه بازنویسی‌هایی در زمینه داستان‌های شاهنامه، مثنوی معنوی، کلیله و دمنه و سایر داستان‌های کهن ایرانی انجام شده است، ولی متاسفانه مجموع این فعالیت‌ها نظام‌مند و برنامه‌ریزی شده نبوده است و اغلب به صورت پراکنده کتاب‌هایی را منتشر کرده‌اند. در نهایت امیدوارم روزی از راه برسد که کودکان با رنگین کمانی از ادبیات شاد، آموزند و سازنده مواجه شوند و تنگناهای بی‌مورد در این عرصه هم از میان برداشته شود.