مجله مهر- چندان دور از انتظار هم نبود که انتشار فهرست فیلم‌های دو بخش اصلی جشنواره به موضوع اصلی گمانه‌زنی‌ها، موضع‌گیری‌ها و انتقادات تند و تیز علیه هیأت انتخاب تبدیل شود. طی 24 ساعت گذشته حرف و حدیث‌های بسیاری درباره "پشت‌پرده انتخاب فیلم‌های فجر" در رسانه‌ها منتشر شد. حرف و حدیث‌هایی که در پس تمام آن‌ها یک واقعیت نهفته بود و آن احتمال تغییر فهرست هیأت انتخاب جشنواره در روزهای آتی است؛ احتمالاً دبیر این دوره از جشنواره هم ناگزیر است در برابر این سنت مرسوم کوتاه بیاید!
تازه‌ها؛ سهم سیما از جشن سینما
سینماگران که فعلاً یا در تکاپوی رساندن آثار مقبول خود به جشنواره هستند یا در دفاع از اثر مردود خود معترض عملکرد هیأت انتخاب شده‌اند! همه سرگرم کار خویشند و قضاوت درباره سرانجام این تکاپو هم هنوز زود است. در این بین روابط عمومی تلویزیون در خبری کوتاه سهم خود از جشن سینما را یادآوری کرد.
بر اساس این خبر دو اثر از تولیدات مراکز استان‌های سازمان صداوسیما به بخش مسابقه سینمای ایران در سی‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر راه یافته و این نشان می‌دهد جدا شدن بخش آثار ویدئویی از جشنواره فیلم فجر دلیلی کافی برای چشم‌پوشی رسانه ملی از ظرفیت‌های سینمایی خود نبوده‌است.
امسال در بخش مسابقه نگاه نو 15 فیلم برگزیده شدند که دو فیلم "تابستان طولانی" تولید سیمای مرکز خراسان رضوی و "رنجرو" از سیمای مرکز بوشهر در میان این آثار به چشم می‌‌‌خورند. این اولین‌بار است که دو اثر تولیدی مراکز استان‌های صداوسیما در بخش سینمای ایران به مرحله مسابقه جشنواره بین‌المللی فیلم فجر راه می‌یابند و این واقعاً اتفاقی مبارک و امیدوارکننده است.
چهره‌ها؛ بهرام توکلی
احتمالاً بهترین معرف برای بهرام توکلی آثار متفاوت و تحسین‌شده‌اش باشد؛ "پابرهنه در بهشت"، "پرسه در مه" و "اینجا بدون من" سه فیلم کارنامه این فیلمساز هستند اگر هر کدام از این آثار را دیده باشید مطمئناً تعجب نمی‌کنید که بگوییم سینمادوستان زیادی در انتظار تماشای تازه‌ترین ساخته این فیلمساز جوان در جشنواره سی‌ویکم بودند. با انتشار فهرست هیأت انتخاب اما امیدها ناامید شد و عجیب‌تر از آن این که اعلام شد از میان آرا هیأت انتخاب سهم "آسمان زرد کم عمق" تنها یک رأی مثبت بوده‌است!
قبول که تا فیلم دیده نشود نمی‌توان درباره کیفیت آن نظر داد و تا همین‌جا اعضا هیأت انتخاب به‌واسطه دیدن فیلم، یک گام جلوتر از ما هستند اما واقعاً میتوان پذیرفت کیفیت سینمایی تازه‌ترین ساخته کارگردانی که فیلم قبلی‌اش "اینجا بدون من" در کنار تحسین‌های بسیار منتفدان یکی از گزینه‌های اصلی سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار بود، آنقدر پایین بوده که حتی امکان رقابت با 22 فیلم دیگر حاضر در بخش اصلی جشنواره را هم نداشته‌است؟
واکنش بهرام توکلی به این اتفاق هم که حداقل امیدها نسبت به احتمال تماشای فیلم در بخش خارج از مسابقه جشنواره را هم ناامید کرد چراکه وی روزگذشته اعلام کرد: "هیأت انتخاب فیلمم را لایق بخش مسابقه ندانست و برای همین من هم فیلم را از جشنواره بیرون می‌کشم."
فیلم سینمایی "آسمان زرد کم‌عمق" با نام قبلی "احتمال معکوس" داستان زوجی جوان است که در مدتی کوتاه، زندگی گذشته‌شان را مرور میکنند و این مرور خاطرات، زندگی حال‌شان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این فیلم بازیگرانی چون ترانه علیدوستی، صابر ابر و سحر دولتشاهی ایفای نقش کرده‌اند.
گفته‌ها؛ عدم کارآیی بخش بین‌الملل جشنواره؟
در میان گفتگو‌های ارسالی از سوی روابط عمومی جشنواره بازهم به موردی جالب توجه برخورد کردیم. این‌بار هم دوستان روابط عمومی جشنواره سنت‌شکنی کرده‌اند و گفتگویی انتقادی درباره یکی از بخش‌های اصلی جشنواره را برای رسانه‌ها ارسال کرده‌اند.
حکایت کارکرد بخش بین‌الملل جشنواره و اساسا امکان الصاق پیشوند "بین‌المللی" به نام جشنواره فیلم فجر همواره با نظرات موافق و مخالف بسیاری مواجه بوده‌است. این‌بار هم عبدالله باکیده در گفت‌وگو با روابط عمومی جشنواره با بیان اینکه "جشنواره فیلم فجر یک رویداد بین‌المللی به آن معنا که در سینمای جهان رایج است، نیست، بلکه یک جشنواره داخلی است که در کنارش بخشی تحت عنوان فیلم‌های خارجی وجود دارد که در آن فیلم‌هایی از دیگر کشورهای جهان به نمایش درمی‌آید." تأکید کرد: "این به این دلیل است که اساسا هر فیلمی در جشنواره فجر نمی‌تواند به نمایش درآید، چون رعایت اصولی خاص برای حضور فیلم‌های خارجی در این رویداد سینمایی الزامی است."
بخش دوم انتقاد باکیده جالب توجه‌تر است: "دلیلی دیگری که برای این عدم کارکرد بخش بین‌المللی جشنواره فیلم فجر میتوان متصور بود این خصصیه است که موضوعات برای کارهای حاضر آزاد نیست، بلکه کارهایی انتخاب می‌شوند که مضامین‌شان با آنچه ما می‌خواهیم همسو باشد، پس این رویکرد از کمیت و کیفیت فیلم‌های شرکت‌کننده می‌کاهد."
فارغ از نقطه‌نظرات باکیده که پیش‌تر هم از سوی برخی دیگر از کارشناسان سینمایی مطرح شده‌اند ارسال رسمی آن از سوی روابط عمومی جشنواره جالب توجه است؛ آیا این زمینه‌سازی برای تغییر رویکردی بنیادین در برگزاری جشنواره فیلم فجر است؟
حاشیه‌ها؛ فیلم‌هایی که بدون هماهنگی حذف شدند!
هر کس صحبت‌های وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در برنامه تلویزیونی این هفته "هفت" درباره حال و روز "مطلوب" سینمای ایران را شنیده‌است حتماً به‌خاطر دارد که یکی از وعده‌های وی درباره جشنواره امسال "رونمایی از نخستین فیلم سه‌بعدی سینمای ایران" بود. وعده‌ای که سید محمد حسینی آن را در کنار اکران دیجیتال فیلم‌ها در جشنواره امسال و نیز تجهیز سال‌های سینمایی به این امکانات، از نشانه‌های پیشرفت و حرکت به‌روز سینمای ایران با استانداردهای جهانی تحلیل کردند.
طبیعتاً برای آن‌ها که اخبار جشنواره را دنبال میکنند مشخص بود که اشاره وزیر ارشاد به تازه‌ترین ساخته سینمایی علی عطشانی است. فیلم سینمایی "آقای الف" که از همان ابتدا شعار "نخستین فیلم سه‌بعدی سینمای ایران" را برگزیده بود و بر همین اساس مقابل دوربین رفت. هرچند این ادعا همان گونه که پیش‌تر در بخش حاشیه‌های "مهرسیمرغ" به آن پرداختیم از سوی یکی از متخصصان این عرصه تکذیب شد اما بیان آن از سوی وزیر ارشاد به‌عنوان یکی از دستاوردهای سینمای ایران دیگر جای تردیدی درباره صحت آن باقی نگذاشت.
به‌واسطه همین دلایل هم منتظر بودیم تا فیلم "آقای الف" در بخش‌های اصلی جشنواره جای معین و از پیش تأییدشده داشته باشد؛ اتفاقی که رخ نداد و در کمال تعجب در فهرست اعلام شده از سوی هیأت انتخاب هیچ نشانی از این فیلم نبود. پس از آن بود که اظهاراتی به نقل از برخی از اعضا هیأت انتخاب منتشر شد مبنی‌بر اینکه این فیلم قرار است در بخشی ویژه به نمایش درآید. اظهارنظری که مشخص بود در صورت صحت هم احتمالاً با استقبال خالقان فیلم مواجه نخواهد شد چراکه اساسا رقابت در بخشی که تنها یک فیلم در آن حضور دارد معنایی ندارد!
همین اتفاق هم افتاد و در فاصله‌ای کوتاه پس از انتشار اخبار درباره اکران ویژه فیلم در جشنواره تهیه‌کننده "آقای الف" به این خبرها واکنش نشان داد و گفت: "تمایلی به حضور "آقای الف" در بخش غیررقابتی جشنواره فجر نداریم." سعید شرفی‌کیا تهیه‌کننده فیلم "آقای الف" در گفتگو با خبرنگار مهر و در واکنش به راه نیافتن این فیلم به بخش مسابقه سی‌ویکمین جشنواره فیلم فجر گفت: "با توجه به اینکه فیلم ما در بخش رقابتی جشنواره قرار نگرفته دیگر حضور در جشنواره برایمان جذابیتی ندارد و من و علی عطشانی کارگردان فیلم تمایلی برای ارائه فیلم به جشنواره نداریم."
با وجود این وعده‌ها از سوی مسئولان جشنواره عدم انتخاب این فیلم در بخش رقابتی ابهاماتی دارد؛ فیلمی که به‌عنوان یک دستاورد فنی مورد تأیید بوده چگونه در بخش اصلی جشنواره پذیرفته نشده‌است؟ آیا وزیر ارشاد بدون اطلاع از کیفیت فیلم عطشانی وعده رونمایی از آن را آنهم در کمتر از 24 ساعت مانده به انتشار فهرست نهایی هیأت انتخاب در رسانه ملی عنوان کردند؟ آیا فیلم "آقای الف" از نظر آقای وزیر استانداردهای لازم برای حضور در بخش رقابتی جشنواره را داشته اما بدون هماهنگی با وی از سوی اعضا هیأت انتخاب از فهرست فیلم‌های بخش اصلی حذف شده‌است؟ خبر برخی رسانه‌ها درباره مشکل ممیزی این فیلم چگونه با نظر وزیر ارشاد قابل جمع است؟ یعنی برای "آقای الف" هم باید منتظر کوتاه آمدن دبیر جشنواره باشیم؟
فارغ از این تفاوت نظر میان هیأت انتخاب جشنواره و وزیر ارشاد، امروز روزنامه بانی‌فیلم هم در خبری از احتمال افزوده شدن فیلم فاخر "عقاب صحرا" به بخش اصلی جشنواره آن هم با نظر وزیر ارشاد خبر داد. فیلمی که هیأت انتخاب کیفیت آن را در حد رقابت ندانستند اما گویا وزیر ارشاد پس از تماشای آن درصدد افزودن آن به فهرست فیلم‌های منتخب است. اتفاقی که هر چند بدعتی تازه نیست اما میتوان انتظار داشت با واکنش اعتراضی اعضای هیأت انتخاب مواجه شود.
شنیده‌ها؛ منتظر تکذیب این خبر می‌مانیم!
یکی از نکته‌هایی که درباره فهرست‌های منتشرشده از سوی هیأت انتخاب جشنواره در رسانه‌ها انعکاس داشت بحث حضور فیلمسازان چندفیلمه در بخش "فیلم‌اولی‌ها" یا همان بخش "نگاه نو" بود. اتفاقی که روزگذشته در "مهر سیمرغ" هم به آن اشاره کردیم و با اشاره به کارنامه 5 فیلمساز حاضر در این بخش که پیش‌تر سابقه کارگردانی آثار دیگری را داشتند، درباره آن به مسئولان جشنواره تذکر دادیم.
انتظار این بود که در واکنش به این تذکر رسانه‌ای یا توضیحی قانع‌کننده درباره این انتخاب‌ها و اساسا تعریف اعضای هیأت انتخاب جشنواره از "فیلم‌اولی" ارائه شود و یا با قبول اشتباه، این آثار (که قطعاً کیفیت لازم برای انتخاب شدن از سوی هیأت انتخاب جشنواره را داشته‌اند) به بخش اصلی جشنواره یعنی "سودای سیمرغ" منتقل شوند.
اما نه فقط هیچ یک از این اتفاق‌ها رخ نداد که برخی شنیده‌های غیررسمی از احتمال حذف برخی از این آثار از بخش "نگاه نو" و به تبع محروم کردن این فیلمسازان جوان از فرصت رقابت در جشنواره فیلم فجر حکایت دارد! امیدواریم که این خبر در حد شنیده‌ها باقی بماند و ای کاش رسماً از سوی روابط عمومی جشنواره تکذیب شود. چراکه در صورت تأیید، واقعاً باید کارکرد رسانه‌ها و رویکرد مدیران جشنواره نسبت به تذکرات رسانه‌ای را مورد بازنگری جدی قرار دهیم.
نظر شما