به گزارش خبرنگار مهر، نشست بررسی رویکردهای گوناگون به مقوله تکنولوژی از سلسله نشست های فلسفه تکنولوژی روز گذشته در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران با سخنرانی حجت الاسلام پارسانیا، احسان شریعتی، سید حسن حسینی و محمدتقی چاوشی برگزار شد.
در این نشست احسان شریعتی با موضوع «ماهیت تکنیک: گشتل، تهدید یا فرصت؟ در توصیف پدیدار شناختی هایدگر» به ایراد سخنرانی پرداخت.
وی در ابتدا گفت: در مورد اندیشه های هایدگر و تحلیل آن در ایران کاستی هایی وجود دارد. یکی از درخشان ترین تحلیل های هایدگر در مورد امر تکنیک است که نقد او فقط به معنی منفی کلمه نیست.
شریعتی ادامه داد: هایدگر هر دو رویکرد نفی به معنی ستیزه جویی و تسلیم نسبت به تکنولوژی را اشتباه می داند و معتقد است باید رویکرد سومی را اتخاذ کرد.
وی افزود: هایدگر می گوید من به هیچ وجه نخواستم علیه تکنیک صحبت کنم و یا آن را یک امر شیطانی بدانم. من امکانات تهدیدآمیز و همچنین فرصت های آن را نشان دادم.
وی ادامه داد: هایدگر با مفهوم تخنه به معنی هنر شروع می کند که در فلسفه یونان به تعبیر ارسطو یکی از ۵ روشی است که حقیقت خود را نشان می دهد. ارسطو یکی از راه ها را تکنیک می داند. فضیلت به قول افلاطون ترکیبی است از دانش و تخنه و اینکه چگونه امر عام را به خاص به کار ببریم.
وی افزود: اما تخنه در حوزه ساختن و تولید کردن قرار می گیرد. ذات تخنه به معنای یونانی «فراوردن» است ولی الان به معنای تکنیک شده است.
شریعتی گفت: اتفاقی که در دوره جدید می افتد این است که درک انسان بر اساس گسست معرفت شناختی جدید طبیعت به شکل ریاضی فهم می شود و بر اثر این گسست، تخنه تبدیل به تکنیک می شود.
وی افزود: ماهیت امر تکنولوژیک یک امر تکنیکی نیست. ماهیت امر تکنیکی متافیزیکی است.
وی ادامه داد: در نگاه جدید نسبت انسان و هستی به شکلی است که انسان طبیعت را به شکل منبع انرژی می بیند که با آن به معارضه جویی می پردازد. لذا نسبت انسان با طبیعت یک نسبت چالش برانگیز و معارضه جویانه می شود. اینجا ذات تکنیک از نظر هایدگر از یک کلمه گشتل می آید. در اینجا طبیعت از حالت بی نظمی در می آید و دوباره سازماندهی می شود.
شریعتی گفت: گشتل مثل یک داربست است که بعداً بناست در کنار آن ساختمانی بنا شود. جهازی است ذات امر تکنیکی است. فیزیک عملی از نظر هایدگر برای این رشد یافته که این دستگاه به وجود امده است. گشتل است که گاهی دانش را گسترش می دهد و برعکس. ماهیت تکنیک عبارتست از گشتل.
وی ادامه داد: تکنیک کارهایی با طبیعت می کند که آن را به ذخیره لایزال انرژی تبدیل کند تا از آن استخراج کند و آن را به استثمار بکشد. جنبه های منفی این مسئله این است که خود انسان نیز به وسیله تکنیک به کار گرفته می شود.
وی افزود: جنبه مهم در اندیشه هایدگر این است که از همان جایی که خطر می آید، مقابله نیز از همان جا می آید. امر نجات بخش آن نیست که ما را به وضع ماقبل تکنیک ببرد بلکه می خواهیم نسبت جدیدی را در دل تکنیک ایجاد کنیم و سبک جدیدی از زیستن ایجاد کنیم. انقلاب حقیقی تغییر سبک زیست و چگونه بودن انسان در هستی است.
احسان شریعتی گفت: آنچه که این خطر را تبدیل به نجات می کند پرسش است. پرسش از نظر هایدگر پارسایی است. پرسش رابطه انسان با هستی و دیگری را نشان می دهد.
وی با طرح این سوال که چه کنیم برده تکنیک نباشیم، گفت: در ایران باید به ماهیت تکنولوژی فراسوی اینکه مخالف یا طرفدار آن باشیم از منظر فلسفی اندیشید.
وی ادامه داد: هایدگر به ماهیت فلسفی و بعد هستی شناسی می اندیشد. هایدگر می خواهد بگوید ما در عصری هستیم که تقدیر تاریخی طوری مقدر شده که انسان با طبیعت اینگونه رفتار کرده است.
شریعتی گفت: ما حوادث اطرافمان را مورد بررسی عمیق قرار نمی دهیم. در کشور ما شکل های بدوی مدرنیته آمرانه ای که آمده، ضایعات محیط زیستی ایجاد کرده است. با یک درک فلسفی، برنامه های توسعه که در صد سال گذشته پیگیری شده زیر سوال می رود.
نظر شما