به گزارش خبرنگار مهر، رمضان با نسیم و ترنم مهر و معنویت و پاکی دگر بار فرا رسیده و در کوچه پس کوچه های شهر بوی رمضان و روزه پیچیده است و بانگ آسمانی که بندگان گناهکار خود را به میهمانی معبود فرا می خواند.
مردم استان اردبیل نیز همچون هموطنان سایر نقاط کشور با آداب و رسوم خاصی در این ماه به میهمانی الهی می روند تا مورد مغفرت و رحمت پروردگار خود قرار گیرند. اما ماه رمضان در اردبیل به دلیل جایگاه و منزلتی که در میان مردم دارد ، از آداب و رسوم خاصی برخوردار می باشد.
تمهیدات ویژه ماه مبارک رمضان در اردبیل از چند روز مانده به فرا رسیدن این ماه آغاز می شود. در خانه ها هیجان و شور و شوق عجیبی برپا می شود و مقداری از مایحتاج مربوط به این ماه مبارک، تهیه و یا پخته می شود. مادر بزرگها و زنان خانه دار اردبیلی به تکاپو می افتند تا لوازم و مواد لازم برای تهیه انواع خوراک مخصوص سفره های افطاری و سحری را فراهم کنند.
فرنی و غذاهای سنتی ؛ رایج ترین خوراکی سفره افطاری
آسیاب کردن برنج برای تهیه فرنی که جزو ملزومات سفره افطاری است، درست کردن انواع مربا از قبیل مربای گل محمدی (قزل گول)، بالنگ و پسته و... از عمده کارهایی هستند که بانوان سالخورده و کد بانوها از گذشته های دور قبل از فرا رسیدن ماه رمضان انجام می دهند.
خانه تکانی از دیگر آئینهای ماه رمضان است. حدود پانزده روز مانده به ماه رحمت خانه تکانی شروع می‌شود. در این آئین، همه وسایل خانه گردگیری و شستشو می‌شود و پاک و پاکیزه می‌گردد، وسواس برای این پاکیزه سازی تا به حدی است که در و دیوار خانه اگر نه هر سال، هر چند سال یک بار نقاشی می‌شود.
ریش سفیدان محلات نیز از چند روز مانده به ماه مبارک رمضان، مساجد را برای عبادت آماده می کنند، نظافت عمومی مساجد، غبار روبی و عطر افشانی مساجد با کمک جوانان محل از جمله این کارها است.
ساعاتی مانده به افطار، مادر خانه مقدمات افطاری را فراهم می کند و در اغلب خانه ها، فرنی و مربای گل، جزو لاینفک سفره ها را تشکیل می دهد. فرنی، غذایی است که با آرد برنج و شیر محلی پخته شده و در افطار قبل از غذای اصلی با مربا به ویژه مربای گل صرف می‌شود.
آش دوغ نیز یکی از عناصر تشکیل دهنده سفره افطاری است، زولبیا، بامیه، گز، سوهان و پشمک در ماه رمضان در اردبیل مشتریان زیادی دارد و شیرینی فروشی‌ها بیشتر به پخت این شیرینی جات می پردازند.
نزدیکیهای غروب بوی خوشایند انواع غذاهای سنتی ویژه افطاری از خانه های محلات و کوچه های مختلف شهر به مشام می رسد. بیشتر خانواده های اردبیلی در این ماه سعی میکنند تا نان تازه و گرم سنتی به ویژه سنگگ، بربری و یا فطیرهای محلی را تهیه و در افطار با چای شیرین و عسل و سرشیر محلی، در کنار غذاهای دیگر میل کنند.
معمولا مردم در افطار برای باز کردن روزه خود اول از همه مقدار کمی آب، نمک و یا خرما میل می کنند. برخی از خانواده های اردبیلی تمام غذاهای تهیه شده را بطور یک جا در افطار صرف می کنند اما بعضی دیگر چای شیرین و فرنی و غذاهای فرعی را در افطار صرف کرده و پس از گذشت ساعاتی سفره غذای اصلی را پهن میکنند.
در گذشته به دلیل در دسترس نبودن برخی مواد مردم در هفته تنها یک یا دو نوبت از برنج استفاده می‌کردند و عمده غذای اصلی آنها را آبگوشت، کوفته مخصوص اردبیل، شوربا، کتلت و... تشکیل می داده، اما امروزه با تغییر ذائقه عمومی مردم بیشتر غذاهای رسمی که با برنج سرو می شود، طبخ می کنند.
نمود رمضان در مناجات افطار و معنویت سحر
ساعات نزدیک افطار را در اردبیل می توان با جسم و روح درک و لمس کرد، حتی اگر کسی زمان اذان را نداند از حرکت مردم و بسته شدن همزمان مغازه ها، بازار و محل کسب و کار و تعطیلی کامل شهر به راحتی متوجه رسیدن زمان افطار خواهد شد.
بعضی از مغازه ها هنگام افطار کلاً تعطیل می کنند ولی بعضی فقط درب مغازه را می بندند و چراغها را روشن می گذارند تا به این وسیله اعلام کنند که بعد از افطار دوباره مغازه را باز خواهند کرد.
نقل قول شده که قرائتی در سفر خود به اردبیل گفته است: "من به بیشتر شهرهای ایران سفر کرده ام، ولی در هیچ نقطه ایران ندیدم که در زمان افطار کل شهر تعطیل شود که این واقعاً سنت خوبی است."
بعد از افطار در اغلب مساجد نماز جماعت اقامه می شود و سپس مراسم سخنرانی و قرائت قرآن و ادعیه برگزار می شود که در اغلب موارد همه اعضاء خانواده به اتفاق به مسجد محل می روند. حضور پررنگ مردم در مساجد از دیگر مسایلی است که در ماه مبارک رمضان در اردبیل به مساجد جلوه خاصی می‌دهد.
نمازهای یومیه در ماه مبارک رمضان در مساجد جلوه‌ای خاص دارد و بسیاری از مساجد شاهد حضور مردم بویژه جوانان و نوجوانان است، در ایام رمضان هم، روزه داران اغلب برای قرآن خوانی و ادای نماز جماعت در مسجد محلات جمع می شوند و در کنار این امور، کلاسهای درس و قرائت قرآن نیز توسط هیئت امناء مسجد دایر می شود.
طبق یک رسم قدیمی شب دوم ماه رمضان در اردبیل نیز مجالس یاد بود برای کسانی که بعد از رمضان سال قبل در گذشته‌اند در مساجد و یا منازل برپا می‌شود.
در ماه مبارک رمضان، سحری اردبیل نیز مراسم ویژه خود را از قدیم الایام داشته و با گذشت زمان، تغییر و تحولاتی در آن پدید آمده است. بیشتر مردم به بیدار شدن از خواب ساعاتی قبل از اذان صبح و خوردن سحری و اقامه نمازهای واجب و مستحبی اهمیت زیادی می‌دهند.
در گذشته به دلیل عدم وجود وسایل و تجهیزات پیشرفته اعلام کننده زمان، در حدود دو ساعت مانده به اذان صبح، عده‌ای از مردان و جوانان با رفتن به پشت بامها با صدای بلند اهالی محل و همسایه ها را از فرا رسیدن وقت سحری آگاه می‌کردند و یا به در خانه خویشان و همسایگان نزدیک خود رفته، با دق الباب، آنها را برای سحری بیدار می کردند. که این روح همدلی را بین مومنان تقویت می‌کرد. (این رسم نیکو هنوز هم در برخی محلات و روستاهای استان پاس داشته شده و به آن عمل می شود.)
اما امروزه استفاده از ساعت، رادیو، تلویزیونهای کوکی اجرای برخی مناسبات فرهنگی و دینی را هم عوض کرده است، که این امر باعث کاهش ارتباطات انسانی رو در رو و چهره به چهره شده و ما را دچار غفلت از همنوع خود کرده است. این در حالی است که مهمترین بعد اجتماعی و فردی روزه داری، گسترش روابط انسانی و توجه به همنوع و درک عمیق شرایط زندگی همکیشان مستمند است.
افطاری دادن از دیگر رسم‌های روزه داران اردبیل در ماه رمضان بوده که از دیرباز بر جای مانده است. این ویژگیهای مهم اجتماعی (صله ارحام و دادن افطاری به اقوام و آشنایان) بدین گونه است که ابتدا افراد و خانواده های کم سن و سال برای باز کردن افطاری به منزل بزرگتران می روند و سپس آنان را به افطارهای دیگری دعوت میکنند. افطاری دادن معمولا در منازل، مساجد و طی سالهای اخیر در تلارها و سالنهای پذیرایی انجام می‌شود.
تاثیر ماه رمضان در رفتار و کردار مردم اردبیل
ماه رمضان، تاثیرات خوبی نیز در رفتار و کردار شهروندان اردبیلی می گذارد، به نحوی که تمام رفتارهای اجتماعی و شخصی افراد تحت الشعاع شعایر این ماه قرار می گیرد. حتی کسب و کار و خرید و فروش مردم اردبیل نیز تحت تاثیر ماه مبارک رمضان قرار داشته و حساسیت نسبت به منشا روزی و کسب حلال در بین مردم دو چندان می شود.
همچنین در بین مردم، پرهیز از غیبت کردن، دوری از انواع و اقسام گناهان ریز و درشت و از همه مهمتر حس دستگیری و کمک به هم نوع روزه دار در این ماه افزایش چشمگیری می یابد.
کمک به مستمندان، دستگیری افراد نیازمند و تامین بخشی از مایحتاج روزمره روزه داران بی بضاعت در همه محلات و شهرهای استان انجام می گیرد، ولی آنچه در این امر، ضروری به نظر می رسد، حفظ حرمت و کرامت انسانی نیازمندان و مستمندان است.
مردم اردبیل خرید روزانه خود را در ساعات عصر و نزدیک افطار انجام می دهند ولی چیزی که در کمتر شهر و استانی مشاهده شده است، ازدحام و تردد مردم در سطح شهر در ساعات پس از افطار است.
در تمام شهرهای اردبیل، مردم و اغلب افراد جوان، پس از صرف افطاری و شام، به خیابانها آمده و در ساعات پایانی شب که بیشتر مغازه ها دوباره فعالیت خود را آغاز می کنند به گشت و گذار و خرید می پردازند. تردد شبانه و پس از افطار شهروندان در خیابانهای شهر در شبهای رمضان، حتی در برخی موارد از آمار روزانه نیز بیشتر بوده و تا موقع سحر ادامه می یابد. همچنین شاهنامه خوانی و نقل خاطرات و دور هم جمع شدن و شب نشینیهای خویشان و بزرگان فامیل نیز در این ماه رونق خاصی دارد.
نظر شما