تفکر وهابیت رو به انحطاط است

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام دکتر علی فرمانیان در میان جمعی از دانشجویان دانشگاه جامع هرمزگان، در مورد نحوه شکل‌گیری دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: حجت الاسلام سید الوالحسن نواب در سفرهای متعددی که به کشورهای خارجی و به خصوص جهان اسلام داشت، به این نتیجه رسید که ما اطلاعات کافی و وافی از دیگر ادیان و مذاهب نداریم و به همین دلیل در مراودات خود با آنان دچار مشکل هستیم، لذا ابتدا مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب را راه‌اندازی کرده و پس از آن این مرکز را به دانشگاه تبدیل کرد.

تشریح وضعیت کنونی مسلمانان مختلف جهان

وی در ادامه، به بحث وضعیت مسلمانان و به خصوص اهل سنت پرداخت و بیان داشت: در جهان بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون مسلمان وجود دارد که از این تعداد حدود یک میلیارد آن اهل سنت و سیصد میلیون نفر شیعه هستند و حدود هفتاد میلیون نفر هم پیرو فرق مختلفی هستند که نه به اهل سنت و نه به شیعه منتصب نبوده ولی در عین حال به اسلام منتصب هستند.

رئیس دانشکده مذاهب اسلامی افزود: از تعداد یک میلیارد مسلمان اهل سنت، حدود پانصد میلیون نفر صوفی بوده و دویست میلیون نفر هم سلفی هستند که از این دویست میلیون نفر سلفی، حدود پنجاه میلیون نفر وهابی می‌باشند. از جمعیت کل اهل سنت در حدود چهارصد و پنجاه میلیون نفر اشعری بوده و حدود سیصد و پنجاه میلیون نفر ماتریدی هستند.

وی ادامه داد: در میان دویست میلیون سلفی، چهار تا پنج گرایش فکری وجود دارد که یکی از آن‌ها گرایش فکری وهابی تکفیری است، به این معنی که آنان تمامی مسلمانان را غیر از خود، کافر و مهدور الدم می‌دانند. این گرایش به خاطر تندروی‌ها و تکفیری بودن باعث شده که خیلی از افرادی که گرایش به این تفکر دارند، اندیشه تکفیری آنان را قبول نداشته باشند و از اندیشه تکفیری وهابیت پیروی نکنند.

حجت الاسلام فرمانیان جریان دوم سلفیه را جریان دیوبند دانست و گفت: جریان دوم جریان دیوبندی افراطی است؛ دیوبندی‌ها جریانی هستند که از دویست سال پیش به این طرف تحت تأثیر اندیشه‌های شاه نعمت الله دهلوی قرار گرفتند. وی یکی از عالمان سلفی بود که تفکرات تکفیری را قبول نداشت و یک اندیشه جدید را پایه‌ریزی کرد و تفکرات نیمه سلفی خود را در هند پخش کرد.

وی افزود: دیوبندی‌ها از حدود چهل یا پنجاه سال پیش وارد ایران شدند و حنفی‌های سیستان و بلوچستان را با اعتقادات خود آشنا کرده و باعث گرویدن آنان به اعتقادات خود شدند و در حال حاضر در استان سیستان و بلوچستان اکثر حنفی مذهب‌ها به دیوبندیه گرایش پیدا کرده‌اند. در حال حاضر در حدود صد میلیون نفر دیوبندی وجود دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: جماعت دیوبندی در پاکستان مدارسی را تأسیس کردند و طلاب پشتوی افغان را که رانده شده و در پاکستان سکنی گزیده بودند، جذب این مدارس کرده و به تعلیم اینان پرداختند که این جماعت بعدها به طالبان تبدیل شدند.

وی در رابطه با علت اختلاف دیوبندی‌ها با شیعیان خاطر نشان کرد: دیوبندی‌ها به دلیل این‌که بزرگانشان، علیه شیعیان کتاب نوشته‌اند و به مخالفت با تفکرات شیعی پرداخته‌اند، با شیعیان بسیار مشکل دارند و به همین دلیل سپاهی به نام سپاه صحابه به وجود آوردند که این سپاه در حدود پانصد دفتر در پاکستان داشته و اقدام به کشتار شیعیان می‌کند.

دکتر فرمانیان تأکید کرد: جریان دیوبندی با تفکر وهابیت مخالف یکدیگر بوده و بزرگان این دو تفکر در رد همدیگر کتاب‌های زیادی را نگاشته‌اند.

وی جریان سوم سلفیه را سلفیه اعتدالی دانست و اذعان داشت: جریان سلفیه اعتدالی از شمال آفریقا معرفی شده و به شهرت رسید، این جریان که با تفکرات محمد عبده به وجود آمد، توسط شاگرد او رشید رضا بسط داده شد و پس از رشید رضا نیز شاگرد او به نام حسن البنا جمعیت اخوان المسلمین را تشکیل داد و شعار توحید صفوف را در مقابل شعار توحید قبور وهابیت سرلوحه کار اخوان المسلمین قرار داد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: جریان اخوان المسلمین با رویکرد تقریبی که دارد، در سی و هشت کشور جهان دفتر تأسیس کرده‌اند؛ طرفداران این تفکر در مصر در حدود پانزده میلیون نفر هستند و در حدود پنجاه میلیون نفر از مصری‌ها نیز صوفی هستند، با این وصف درحالی‌که وهابی‌ها علیه صوفی‌ها کتاب می‌نویسند، ولی طرفداران اخوان المسلمین با صوفی‌ها مراوده دارند.

مروری برسرگذشت نافرجام گروه طالبان

حجت الاسلام فرمانیان با اشاره به روند شکل‌گیری جریان جهاد اسلامی یادآور شد: جمال عبد الناصر پس از روی کار آمدن و سوء قصدی که به جانش صورت گرفت، عده‌ای از بزرگان اخوان المسلمین را زندانی و اعدام نمود، یکی از کسانی که پس از این ماجرا زندانی شد، سید قطب بود که در زندان از تفکرات اعتدالی خود دست برداشت و به یک اخوانی تندرو تبدیل شد و بیان کرد که اکنون زمان جاهلیت قرن بیستم است و هر کس به این جاهلیت راضی باشد، کافر است.

وی افزود: در پی این سخن جوانان تندرو اخوان المسلمین که منتقد اعتدال رهبران خود بودند، از پیروان سید قطب شدند و جریان جهاد اسلامی را به وجود آوردند که این جوانان پس از حمله روسیه به افغانستان به آن کشور رفتند و به رهبری عبدالله عزام با روسیه جنگیدند؛ در این میان عصامه بن لادن نیز از جوانانی بود که به افغانستان مهاجرت کرد. این گروه بعدها به سلفی جهادی و افغان العرب معروف شدند و پس از خروج روسیه از افغانستان، عبدالله عزام ترور شد و در سال 1994 عصامه بن لادن رهبری گروه را بر عهده گرفت و مرکز این گروه را در پیشاور پاکستان قرار داده و نام القاعده را برای آن برگزید.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: از سال 1995 طالبان از بن لادن که در سودان به سر می‌برد، درخواست کرد که به افغانستان بازگردد و از این تاریخ بود که القاعده و طالبان بسیار به هم نزدیک شدند، اما پس از حوادث یازده سپتامبر و با کشته شدن بن لادن، القاعده عملا رهبری واحد خود را از دست داد و اکنون جمعیت آنان به یک میلیون نفر هم نمی‌رسد.

وی در پایان تصریح کرد: به عقیده ما القاعده به دلیل تندروی‌هایی که دارد، در آینده‌ای نزدیک از بین خواهد رفت و وهابیت نیز اگر دست از تفکرات تکفیری خود برندارد و یک تئوری جدید ارائه ندهد، در آیند‌ه‌ای نه چندان دور از بین می‌رود و تفکر اخوان المسلمین به دلیل اعتدالی که دارد، یکی از تفکرات غالب جهان اسلام خواهد بود.