جزئیات بحران هوایی چهارشنبه/پشت پرده تأخیر واقدام عجیب یک ایرلاین

به گزارش خبرنگار مهر، چهارشنبه گذشته صنعت فرودگاهی کشور اهمیت اطلاع رسانی صحیح و لزوم تعامل نزدیک با رسانه های دلسوز را بخوبی درک کرد چرا که برخی رسانه های معاند نظام در بحبوحه بروز بحران، شایعاتی بی اساس و غیر علمی در خصوص از مدار خارج شدن سیستم راداری مرکز کنترل فضای کشور بدلیل هک شدن و خرابکارانه بودن این حادثه را مطرح کردند؛ ادعاهایی که موجب شد شورای عالی امنیت ملی از شرکت فرودگاه ها بخواهد شفافیت بیشتر در این زمینه را به زمانی دیگر موکول کند.

در همین حال مسئولان شرکت فرودگاه ها گفته اند وقوع این اتفاق را که از قبل پیش بینی کرده بودند که سامانه راداری برای مدتی از سرویس دهی خارج  می شود تا بخشی از سامانه را ارتقا دهیم؛ که در این صورت لازم بود از قبل به ایرلاین ها و مسافران طی اعلامیه ای عمومی اعلام می شد و برنامه ریزی ها نیز باید به گونه ای انجام می شد تا در ۲ ساعتی که شرکت فرودگاه ها در حال به روز رسانی سامانه راداری است، با تجمع پروازها و غافلگیری خلبانان و کنترلرها مواجه نمی شد.

نکته دیگری که اتفاق روز گذشته به فعالان صنعت هوانوردی آموخت، عدم تسلط آنان به مدیریت بحران در همه جنبه های آن بود به گونه ای که نه تنها در سطوح بالای مدیریتی شرکت فروگاه ها، سازمان هواپیمایی و فرودگاه مهرآباد همه در حال توجیه چرایی این اتفاق برای مردم و مسئولان بودند، بلکه در سطوح پایین تر آن نیز ایرلاین ها، مدیران شرکت های هواپیمایی، خلبانان و مهماندارانی که در آن روز در اثر توقف و تأخیر به وجود آمده، در هواپیماها محبوس بودند نیز نتوانستند این بحران را به خوبی مدیریت کنند و درنتیجه اصطکاک ها، اعتراضات مردمی و بعضا درگیری هایی میان مسافران و خدمه پروازی در یکی دو پرواز گزارش شد. این اتفاقات لزوم تداوم آموزش های کاربردی و روانشناسانه برای خدمه پروازی در ایران را به جای ارائه آموزش های قدیمی و مبتنی بر دستورالعمل های از رده خارج شده به مسئولان همه ایرلاین ها گوشزد می کند.

مراقب پرواز هما: شرکت فرودگاه ها به ما هشدار نداده بود

یکی از کنترلرهای ارشد هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره حوادث روز چهارشنبه در فرودگاه مهرآباد اظهار کرد: شرکت فرودگاه ها در اطلاعیه ها و مصاحبه های مدیران آن اعلام کرده اند آنها از قبل از وقوع این اتفاق خبر داشته و آن را پیش بینی کرده بودند. در چنین مواقعی طبق دستورالعمل های جهانی اطلاعیه ای که در عرف هوانوردی به آن نوتام (NOTAM: A NOticie To AirMan) گفته می شود از قبل به ایرلاین های و شرکت های هواپیمایی داده می شود تا مراکز عملیات ایرلاین ها بر اساس آن اطلاعیه، برنامه ریزی داشته باشند و ترافیک هوایی در اثر اجرای برنامه های روزانه شرکت های هواپیمایی مانند آنچه چهارشنبه رخ داد، به وجود نیاید.

این متخصص مراقبت پرواز هما افزود: به عنوان مثال در نوتامی که شرکت فرودگاه های می بایست صادر می کرد، اگر گفته  می شد در روز چهارشنبه هفته آینده در ساعت ۱۲ تا ۱۴ بعدازظهر، سامانه راداری در حال آپگرید شدن است لذا شرکت های هواپیمایی در آن تاریخ و ساعت از صدور بلیت و انجام پرواز در فرودگاه های مهرآباد، امام خمینی (ره) و شهیدهاشمی نژاد جلوگیری می کردند و شاهد این ترافیک سنگین هوایی در آن روز در مهرآباد و مشهد و سپس چندبرابر شدن فعالیت کنترلرها نبودیم. این مسائل ایمنی پرواز و مسافران را کاهش داده و احتمال بروز حوادث در صنعت هوانوردی مسافری را افزایش می دهد.

وی با بیان اینکه مشکلاتی که در ظهر و بعدازظهر چهارشنبه برای مسافران رخ داد بر اثر صدور دیرهنگام اطلاعیه شرکت فرودگاه ها بود ادامه داد: ۲۵ سال پیش مالزی یک نوتام بین المللی صادر کرد مبنی بر اینکه ۵ سال و ۴۱ روز و ۲۲ ساعت دیگر فرودگاه جدید کوالالامپور افتتاح می شود و از این تاریخ به بعد همه ایرلاین ها پروازهای خود را به فرودگاه جدید منتقل می کنند؛ ۲۴ ساعت قبل از افتتاح این فرودگاه، نوتام دیگری مبنی بر اینکه پیرو نوتام ۵ سال قبل، این فرودگاه از فردا پذیرای هواپیما خواهد بود، صادر کرد که این اتفاق نشان دهنده اهمیت دقیق بودن برنامه ریزی ها در صنعت هوانوردی است و عدم رعایت این مسائل ممکن است جان عده زیادی از مردم را به خطر بیندازد.

کارشناس هدایت و کنترل پرواز با تأکید بر اینکه ایرلاین ها در روز چهارشنبه بابت تأخیرها و بروز مشکلات جسمی ـ روانی بر مسافران پروازهای معطل مانده در فرودگاه تقصیری نداشتند، گفت: اینکه عده ای از مسافران در هواپیما منتظر بودند، به این علت بود که زمانی برای اتمام به روزرسانی سامانه راداری مرکز کنترل فضای کشور اعلام نشده بود؛ از سوی دیگر مدام به خلبانان پیام استندبای اعلام می شد که معمولا برای تأخیرات ۱۰ تا ۱۵ دقیقه ای برج مراقبت از خلبان می خواهد تا استندبای بماند در این مواقع هم در دنیا کسی از هواپیما خارج نمی شود بلکه منتظر می مانند تا برج مراقبت مجددا دستور پرواز را صادر کند.

وی افزود: خلبان نمی تواند در این مواقع اجازه خروج از هواپیما به مسافران را بدهد چون نه مجوزی از برج مراقبت برای این کار دارد و نه اینکه به صرفه است که برای یک انتظار چند دقیقه ای، مسافران از هواپیما خارج شده و دوباره همه مراحل چک و سوار شدن را طی کنند و وقفه ای چند ساعته در پرواز رخ دهد؛ چراکه برای هر پروازی باید مجوزهای متعددی که صدور آنها زمان بر است، اخذ شود. از سوی دیگر در اتفاقات روز چهارشنبه، خلبانان هواپیماهایی که پذیرش مسافر داشتند، از فرودگاه تقاضای استقرار دستگاه ایرکاندیشنر پورتابل در دماغه هواپیما داشتند که به دلیل محدودیت تعداد دستگاه های خدمات رسان در این مواقع و حجم بالای تقاضا از سوی خلبانان متعدد امکان اولویت دهی این دستگاه به هواپیماهای مختلف امکانپذیر نبود. همین موضوع سبب شده بود عده ای از مسافرانی که در یکی از هواپیماها برای مدتی طولانی محبوس مانده بودند، دچار مشکلات تنفسی و گرمازدگی شوند. اگر شرکت فرودگاه ها اطلاعیه ای از قبل صادر کرده بود، ایرلاین ها غافلگیر نمی شدند و می توانستند برای آن روز تصمیم گیری راحت تری داشته باشند.

مقام ارشد شرکت فرودگاه ها: برخی ایرلاین اشتباهات خود را به گردن این شرکت انداختند

یک مقام ارشد شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران نیز در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره عل عدم صدور اطلاعیه مبنی بر احتمال وقوع حوادث اینچنینی برای ایرلاین ها در روز چهارشنبه تصریح کرد: برخی رسانه های معاند نظام علت بروز اتفاقات چهارشنبه را هک شدن سامانه های راداری عنوان کرده بودند؛ حال آنکه سیستم های شرکت فرودگاه ها به دلیل قدیمی بودن نسخه اصلی آن و در دسترس نبودن برنامه الگو برای طراحی این سیستم، قابل هک کردن نیست.

وی افزود: کل سیستم راداری از ساعت ۱۲:۱۵ دقیقه روز چهارشنبه تا ساعت ۱۴:۳۰ دقیقه همان روز دچار مشکل شد که پس از برطرف کردن آن، مشکل به طور کامل از بین رفت و خدمات دهی به پروازها به حالت عادی بازگشت. البته در تمام مدتی هم که سامانه قطع بود، به هواپیماهای ورودی و خروجی به مهرآباد خدمات می دادیم و اجازه توقف در پروازها داده نشد. کل تأخیری که پروازها به خاطر انجام عملیات به روزرسانی اطلاعات سامانه راداری مرکز کنترل فضای کشور متحمل شدند، ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بوده است.

این مقام مسئول در شرکت فرودگاه ها خاطرنشان کرد: برخی ایرلاین ها مشکلات خود که سبب تأخیر در پرواز شده بود را به قطعی رادار مرتبط دانستند و به گردن شرکت فرودگاه ها انداختند. حال آنکه شرکت فرودگاه ها به مدیران ارشد دو فرودگاه مهرآباد و مشهد اطلاع داده بود که هواپیماهایی که مسافرگیری شده اند تاکسی کرده و به سر باند بروند تا به مرور با هدایت برج مراقبت پرواز داده شوند. کل این ماجرا از ساعت ۱۲:۳۰ تا ۱۲:۵۰ دقیقه بیشتر طول نکشید و هواپیماهای معطل در تاکسی‌وی، پرواز داده شدند. بعد از تهران نیز فرودگاه مشهد در فواصل ۵ دقیقه ای هواپیماهای معطل مانده را پرواز داد.

مشکل پرواز تهران- کرمانشاه آسمان ارتباطی به رادار نداشت 

وی درباره پرواز آن روز تهران ـ کرمانشاه هواپیمایی آسمان نیز خاطرنشان کرد: در آن پرواز استاندار کرمانشاه نیز حضور داشت که موضوع را از مدیرعامل شرکت فرودگاه ها به صورت تلفنی پیگیری کرد که مه آبادی مدیرعامل شرکت فرودگاه ها به استاندار کرمانشاه کل واقعه را توضیح داد و گفت که این به روزرسانی سامانه راداری مرکز کنترل فضای کشور بیش از ۲ ساعت به طول نینجامیده است و آنچه سبب شد آن پرواز بیش از ۶ ساعت تأخیر داشته باشد مسائل دیگری بوده است.

این مقام آگاه شرکت فرودگاه ها افزود: خلبان پرواز کرمانشاه قرار بود بپرد که اعلام کرد مشکل سوخت داریم؛ مجددا برای سوخت گیری به خارج از باند هدایت می شود؛ پس از آن برج مراقبت چند بار به خلبان می گوید باند آماده پرواز است و با همکاری کنترلرها به ابتدای باند بیاید؛ اما خلبان همچنان اعلام می کند که فعلا قصد پرواز نداشته و در صورت رفع مشکل، به آنها خبر می دهد. این اتفاق چند بار رخ می دهد اما خلبان آخرش هم اطلاع نمی دهد که در اثر اصرار برج مراقبت برای حرکت به ابتدای باند، خلبان آن پرواز اعلام می کند مشکل فنی در موتور دارد. نهایتا با پیگیری های مسئولان فرودگاه مهرآباد و با هدف کمک به مردمی که ساعت های طولانی در هواپیما بدون خدمات تهویه و ایجاد مشکلات برای مسافران در اثر کمبود اکسیژن و گرمازدگی، هم مسافران تخلیه می شوند و هم آسمان مجبور می شود هواپیمای جایگزین برای این پرواز اختصاص دهد.

وی این پرواز را تنها پرواز مشکل دار روز چهارشنبه عنوان و بیان کرد: آسمان نقص فنی را گردن شرکت فرودگاه ها انداخته بود. حتی اتصال دستگاه ایرکاندیشنر نیز به شرکت فرودگاه ها ارتباطی ندارد؛ چراکه سال هاست خدمات هندلینگ در اختیار چند شرکت بخش خصوصی است و هواپیمایی آسمان نیز با شرکت خدمات فرودگاهی سامان قرارداد دارد. در این گونه مواقع خلبان از مسئولان دفتر نمایندگی ایرلاین مستقر در فرودگاه تقاضای خدمات تهویه می کند و آنها نیز موضوع را با شرکت خدمات هندلینگ در میان می گذارند و این روند هیچ ارتباطی به شرکت فرودگاه ها ندارد. تنها جایی که میان شرکت فرودگاه ها با خلبان ارتباط برقرار می شود، جایی است که کنترلر هواپیما را به ابتدای باند هدایت کرده و سپس هدایت هواپیما را به برج مراقبت می سپارد. حتی موارد زیادی بوده که برج مراقبت از سوار شدن و تخلیه مسافران پیش از حرکت هواپیما مطلع نشده است. چون نیازی به ایجاد ارتباط میان خلبان و برج مراقبت در این مواقع نیست.

چرا شرکت فرودگاهها نوتام صادر نکرد؟

این مقام ارشد شرکت فرودگاه ها در پاسخ به این پرسش که چرا این شرکت علی رغم پیش بینی وقوع این اتفاق، نوتام برای ایرلاین ها صادر نکرد، گفت: در تمام دنیا هر ۵۶ روز یک بار روزهای پنج شنبه زمانی است که فرودگاه ها می توانند سامانه های آماری خود را به روزرسانی کنند؛ چیزی شبیه فیفادی که کشورها می توانند تنها در آن روز برنامه دیدارهای تدارکاتی تیم های ملی فوتبال را چینش کنند. از آنجایی که ۵ شنبه (دیروز) نوبت این اقدام بود ما چهارشنبه را به عنوان روز ارتقای یوپی اس ها برگزیدیم چون برخی مواقع یو پی اس ها مغز راداری جدید را نمی پذیرند؛ از آنجایی که پیش بینی نمی شد این ماجرا ابعاد گسترده ای بیابد، لذا مجبور شدیم روز چهارشنبه یو پی اس ها را کلا از مدار خارج کرده و از برق شهری استفاده کنیم. همین موضوع سبب کندتر شدن ارتقای یو پی اس ها شد. لذا نوتام برای ایرلاین ها صادر نشد.

معاون اسبق سازمان هواپیمایی: خلبان می بایست دستور خروج می داد

علیرضا منظری معاون اسبق عملیات هوانوردی و امور بین الملل سازمان هواپیمایی کشوری نیز در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره شکایت برخی مسافران از تأخیرهای به وجود آمده گفت: خرید بلیت یک پرواز، نوعی رابطه قراردادی میان مسافر و ایرلاین ایجاد می کند که در اثر آن، مسافر می تواند جبران خسارت هر گونه کاستی در ارائه خدمات را از ایرلاین و از طریق شکایت به مراجع ذی صلاح مطالبه کند.

کارشناس ارشد صنعت هوانوردی افزود: اگر ایرلانی مدعی بود تأخیر در اثر مشکلاتی بوده که سایر نهادها مثلا شرکت فرودگاه ها به شرکت هواپیمایی تحمیل کرده است، می تواند با شکایت از آن ارگان و ارائه مستندات خود خسارت وارده را از ارگان مورد نظر درخواست کند. بنابراین به مسافر ارتباطی ندارد که چه کسی مسئول این تأخیر بوده است ایرلاین است که باید خسارت مسافر را پرداخت کند.

وی در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر در خصوص امکان استناد به مکالمات خلبان و مرکز کنترل در دادگاه گفت: در صورتی که مکالمات پیاده سازی شده و به تأیید نهادهای ناظر برسد، امکان استناد به آنها در دادگاه وجود دارد.

کارشناس هوانوردی درباره اینکه آیا امکان خروج مسافران از هواپیما در مواقع بحرانی وجود دارد یا خیر؟ خاطرنشان کرد: خلبان فرمانده هواپیما محسوب می شود و در صورتی که تشخیص بدهد که نیاز است تا مسافران از هواپیما خارج شوند، کسی نمی تواند مانع او شود البته در مواقع بحرانی این کار با مشورت مسئولان شرکت هواپیمایی انجام پذیر خواهد بود تا مسئولیت خروج مسافران از سوی خلبان پذیرفته شود.