خبرگزاری مهر، گروه استانها: اگر از کارشناسان «جی‌آی‌اس» بپرسید که چه‌کاری انجام می‌دهند، بیشتر آن‌ها نمی‌توانند به‌راحتی توضیح دهند که کارشان دقیقاً چیست و آیا مهارت آن‌ها می‌تواند در سازمان شما مورداستفاده قرار گیرد یا خیر چون هر آنچه در اینترنت در این خصوص نوشته، برمی‌گردد به یکسری تعاریف دانشگاهی از این طرح استراتژیک که شاید فهم و درک آن برای همه مقدور نباشد.
از سوی دیگر همه کارشناسان و متصدیان این طرح معتقدند که لازمه استفاده و بهره‌مندی از مزایای «جی‌آی‌اس» درک عمیق از علت وجودی آن است که متأسفانه برای خیلی از مدیران ناشناخته است و به همین خاطر نتوانسته‌اند به‌درستی از مزایای سامانه اطلاعات جغرافیایی در سازمان خود، بهره‌مند شوند، اما خوشبختانه در ماه‌های اخیر اخبار خشنودکننده‌ای از اجرا این سامانه در شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران مخابره شده و شاهد اجرای مقدمات استقرار این سازمان در منطقه شمال شرق به‌عنوان پایلوت نیز هستیم.
همین امر باعث شد تا در گفتگویی با امیرمهدی همایون فکری سرپرست اجرای این پروژه که برای استقرار سامانه به مرکز منطقه شمال شرق در شاهرود سفرکرده بود گفتگویی داشته باشیم همچنین وی، سرپرست پروژه طراحی خطوط لوله شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران نیز است.
* «جی‌آی‌اس» چیست؟
در یک تعریف ساده و جامع می‌توانیم بگوییم مجموعه‌ای است سامان‌یافته از سخت‌افزار، نرم‌افزار و نیروی انسانی متخصص برای جمع‌آوری، ذخیره، آنالیز و بازیابی اطلاعات جغرافیایی منتسب به دارایی‌های یک سیستم؛ به‌عبارت‌دیگر در جهان امروز اطلاعات منشأ قوت و قدرت تلقی می‌شود که بسیاری از آن‌ها به‌نوعی به مکان و موقعیت زمینی و یک سیستم مختصات مربوط می‌شود. بنابراین سیستم «جی‌آی‌اس» قابلیت و توانایی تهیه و پردازش داده‌های متنوع و بسیار حساس موردنیاز در برنامه‌ریزی‌های مختلف هر سازمان را بیش‌ازپیش آشکار می‌کند.
*شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران چرا به فکر استفاده از این سامانه افتاد؟
درگذشته موقعیت خطوط بر اساس نقشه‌های ازبیلت بازیابی می‌شد لیکن چون در بعضی موارد دقت کافی در تهیه این نقشه‌ها نشده بود یا نقشه‌ها بسیار قدیمی بودند یا در بعضی موارد وجود نداشتند یا به‌روزرسانی لازم صورت نگرفته بود یا تغییر مسیرها و تعمیرات در آن‌ها ثبت‌نشده بود از قابلیت اطمینان استفاده از آن‌ها کاسته می‌شد.
اما با استقرار این سامانه، دسترسی سریع و مطمئن تمامی کاربران تعریف‌شده شرکت به اطلاعات مکانی دقیق خطوط لوله انتقال نفت و فرآورده‌های مختلف در زیرزمین، حدود اربعه تأسیسات و ایستگاه‌های مخابراتی، مسیر عبور فیبر نوری و... مقدور و ممکن خواهد شد. به‌عبارت‌دیگر افزایش جمعیت و تعرض به حریم خطوط لوله برای استفاده‌های متنوع (مانند کشت و زرع، ساختمان‌سازی و...)، مخاطرات آلودگی محیط‌زیست ناشی از نشت مواد در حوادث و بلایای طبیعی (که منجر به نابودی جنگل‌ها و منابع طبیعی خواهد شد)، استقرار خطوط لوله انتقال نفت در بسترهایی که مستعد بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله، آتش‌سوزی و... محسوب می‌شوند، باعث شد تا مدیران خطوط لوله و مخابرات نفت ایران برای صیانت از سرمایه‌های ملی این شرکت به فکر ایجاد دستگاه‌هایی بیفتند تا بتوانند دقیق‌تر، آسان‌تر و سریع‌تر به اطلاعات موردنیاز دسترسی پیداکرده و از بروز بحران‌های احتمالی جلوگیری کنند.
*مزیت «جی‌آی‌اس» نسبت به سایر دستگاه‌های اطلاعاتی که تاکنون استفاده می‌کردید، چیست؟
در این سامانه علاوه بر مشخص شدن موقعیت دقیق مکانی خطوط لوله، فیبر نوری، مراکز انتقال، تأسیسات و ایستگاه‌های مخابراتی، امکان انتساب تمام اطلاعات توصیفی مرتبط با این دارایی‌ها از قبیل جنس، ضخامت، قطر، نوع پوشش، نوع سیال، ظرفیت، نام مسیر، طول مسیر، مشخصات ابتدا و انتها و... وجود دارد. ضمن اینکه در هر زمان نیاز باشد می‌توان فیلدهای موردنیاز جدیدی به این اطلاعات توصیفی اضافه کرد. مضاف بر این، طی مکاتباتی که با ارگان‌های مختلف صورت گرفته، سایر اطلاعاتی که به درک بهتر محل استقرار خطوط موجود یا جدید کمک می‌کنند، اخذ و در سامانه به‌صورت لایه‌لایه قرارگرفته‌اند.
به‌عنوان نمونه می‌توان به اطلاعات تمامی رودخانه‌های کشور، گسل‌ها، حوضه‌های آبریز، اطلاعات جمعیتی، تقسیمات استانی و شهرستانی، اطلاعات راه‌های کشور، مراکز امداد و نجات و پلیس، مناطق حفاظت‌شده، زیستگاه‌های حیات‌وحش، پوشش گیاهی و... اشاره کرد.
همچنین با توجه به بستر اطلاعاتی مناسب ایجادشده امکان انجام انواع تحلیل‌ها توسط سامانه به وجود آمده که به‌عنوان نمونه می‌توان از رسم پروفایل خطوط موجود و یا رسم پروفایل مسیر در هر قسمت از نقشه پهنه ایران نام برد. به‌طور حتم ترکیب اطلاعات مکانی، توصیفی و اطلاعات‌پایه در قالب یک سامانه، ضمن سرعت بخشیدن به پردازش داده‌ها، نتایج را در قالب نقشه‌ها و نمودارهای متنوع ارائه داده و قدرت تحلیل کارشناسان این شرکت را به‌صورت قابل‌ملاحظه‌ای ارتقاء خواهد بخشید.
*آیا نیروی انسانی متخصص این سامانه در کشور داریم؟
استفاده از این سیستم نیازمند داشتن بستر مناسب و نیروی متخصص برای بروز رسانی آن است، حال که بستر اجرای آن مهیا شده چه خوب است که مدیران برای گام بعدی که گام مهمی نیز است به فکر تأمین نیروی انسانی مجرب و آموزش‌دیده برای به‌روزرسانی اطلاعات این سامانه باشند، که در صورت فقدان این مهم، باگذشت زمان از قابلیت استناد و ارزش اطلاعات موجود در سامانه کاسته خواهد شد.
با درخواست و تقاضای مدیران، برداشت اطلاعات به‌صورت پیمایش زمینی و نقطه‌به‌نقطه در شرایط اقلیمی، مکانی و آب و هوایی بعضاً بسیار سخت و دشوار، در طول حدود ۱۴ هزار کیلومتر مسیر خطوط با دقت انجام شد. به همین منظور با استفاده از دستگاه لوله یاب ابتدا موقعیت دقیق خطوط مورد شناسایی قرار گرفت، سپس با استفاده از دستگاه جی‌پی‌اس دو فرکانسِ موقعیت جغرافیایی محل ثبت شد. اطلاعات توصیفی موردنیاز سامانه نیز در قالب فرم‌های از پیش طراحی‌شده از مناطق ۱۲گانه استعلام و دریافت شد و در سامانه به اطلاعات مکانی برداشت‌شده منتسب شد لذا همان‌طور که قبلاً نیز اشاره کردم، اطلاعات‌پایه نیز از سایر ارگان‌ها و نهادهای دولتی اخذ و در سامانه وارد گشت.
به‌منظور ایجاد وحدت رویه و تسریع در مراحل پیشبرد پروژه در انجام عملیات برداشت زمینی، دستورالعملی تدوین شد که بر اساس آن در شروع عملیات در هر منطقه یک شورای «جی‌آی‌اس» متشکل از مدیر خطوط لوله و مخابرات منطقه معاونان وی تشکیل می‌شد و پیش‌نیازهای اجرای پروژه و موضوعات مرتبط تبیین و نقطه نظرات برای اجرای هرچه کیفی‌تر پروژه تجمیع می‌شود.
*اقدامات انجام‌شده در ثبت اطلاعات «جی‌آی‌اس» چه کاربردهایی خواهد داشت؟
مهم‌ترین کاربرد این سامانه این است که فارغ از جابجایی نفرات متخصص و آشنا به سرمایه‌های مدفون شرکت، اطلاعات دقیقی از خطوط در کل کشور در طول زمان در دسترس خواهد بود. همچنین با توجه به قابلیت سامانه برای درج اطلاعات حوادث و تجاوزات به حریم به‌صورت دوره‌ای، پیگیری‌های لازم در راستای شناسایی و ایمن‌سازی نقاط حادثه‌خیز مسیر خط لوله و راهکارهای برطرف کردن آن توسط واحدهای مرتبط پیش‌بینی خواهد شد و کار واحد حقوقی شرکت در خصوص رفع تجاوزها را مستندتر و دقیق‌تر خواهد کرد. همچنین داده‌های اطلاعات‌پایه انجام مطالعات ریسک بر برای کارشناسان دقیق‌تر و آسان‌تر می‌کند.
وجود اطلاعات مکانی، توصیفی و اطلاعات‌پایه در کنار هم، امکان انجام تحلیل‌های متفاوتی را برای سامانه ایجاد خواهد کرد که به‌عنوان نمونه امکان رسم پروفایل خطوط در سامانه ایجادشده که اطلاعات دقیق و کارآمدی هنگام قطع و وصل‌ها و تخلیه خطوط در اختیار متخصصان قرار خواهد داد. پایگاه داده این سامانه با دربرداشتن مشخصات مکانی مناطق حفاظت‌شده، گسل‌ها، رودخانه‌ها و ... بستری مناسب برای انتخاب مسیر خطوط برای احداث خطوط جدید خواهد بود و این امکان را فراهم خواهد ساخت تا استعلام‌های سایر دستگاه‌های اجرایی، سریع‌تر و دقیق‌تر پاسخ داده شود، درمجموع اطلاعات همه دارائی‌های این شرکت اعم از زمین‌هایی خریداری‌شده برای عبور خط لوله در سامانه مشخص خواهد شد.
*این نرم‌افزار قابلیت توسعه را دارد؟
بله، همکاران ما پس از کار با این نرم‌افزار پیشنهادهای فنی و تخصصی خود را بیان کرده‌اند تا پس از مطالعه دقیق توسط کارشناسان طرح، پیاده‌سازی شده و قابل‌استفاده شود، اصلاً یکی دیگر از محاسن عمده استقرار این سامانه همین است و زیرساخت‌های توسعه اطلاعات موردنیاز آن طراحی شده است و می‌توانیم تحلیل‌های مختلف کارشناسان را به طرح اضافه کنیم تا کارایی این سامانه را ارتقاء بخشیم.
*برنامه‌های آتی؟
این امکان وجود دارد که خطوط لوله زیرزمینی داخل تأسیسات و مراکز انتقال نفت، مسیر کابل‌های برق و ابزار دقیق و ... را مکان‌یابی و بر روی سامانه پیاده کرد و یا می‌توان تصاویر سه‌بعدی از تأسیسات و مراکز انتقال را اضافه کرد یا تصاویر سه‌بعدی از ایستگاه‌های مخابراتی تهیه کنیم، همه این اقدامات باعث خواهد شد تا اطلاعات دقیقی از آنچه داریم را در اختیار مدیرت بحران شرکت قرار دهیم تا در شرایط اضطراری بهترین بستر برای اتخاذ تصمیم درست را در اختیار آن‌ها قرار دهد.
به‌جای استفاده از جی‌پی‌اس‌های دستی که هم‌اکنون در مناطق استفاده می‌شود و در بهترین حالت تقریباً پنج‌متر خطا دارد می‌توان از ایستگاه‌های ثابتی استفاده کرد که اطلاعات را دائماً از طریق ماهواره تبادل کرده و خطاها را به کمترین سطح ممکن رساند.
در نظر داریم در آینده به‌صورت دوره‌ای نقشه‌های فرونشست زمین که از داده‌های همین بنچ مارک‌ها به دست می‌آید را در طول خط استنتاج کرده و برای رفع نقاط بحرانی، پیشنهادهای لازم را به مدیران مربوطه ارائه دهیم و در حال حاضر در حال تهیه یک زیرسیستم حقوقی برای این سامانه هستیم که جزئیات دقیق‌تر پس از پیاده‌سازی اطلاع‌رسانی خواهد شد.
برنامه‌های آتی ما نیز همانند اهداف و برنامه‌های فعلی اجرای این سامانه، فهرست گسترده‌ای دارد که فعلاً به همین نکات بسنده کرده و در آینده با اجرایی شدن بندهای مختلف آن اطلاع‌رسانی لازم صورت خواهد گرفت.
*یکی از عمده‌ترین مزیت‌های اجرای این طرح در بخش فنی را بگوئید؟
توجه به طرح‌های مشابه قبلی و یا مواردی که در برخی ارگان‌ها عملیاتی شده حتماً شما را با ما هم‌نظر خواهد ساخت که صرفه‌جویی اقتصادی و مالی برای ثبت داده‌های موردنیاز این سامانه با قراردادهای مشابه غیرقابل قیاس بوده و ضمن حفظ و حراست از اطلاعات دارائی‌های شرکت، به‌واسطه حضور کارشناسان خود شرکت، اطلاعات و داده‌ها دقیق‌تر و قابل استنادتر به‌دست‌آمده است. به‌عبارت‌دیگر ضمن صرفه‌جویی اقتصادی و مالی اجرای پروژه، داده‌های دقیق‌تری برای این نرم‌افزار تهیه‌کرده‌ایم.
* و مشکلات اجرای این سامانه در مرحله ثبت اطلاعات؟
با توجه به اینکه گستره اجرای این پروژه تمام مناطق کشور که خط لوله از آن‌ها عبور می‌کند را شامل می‌شد طبیعتاً رویارویی با مشکلات محیطی در جنگل، کویر، کوهستان، مواجهه با میدان مین، مشخص نبودن خطوط در بعضی مناطق، عبور از مناطق صعب‌العبور به‌صورت پیاده، برخورد با سرمای استخوان سوز و گرمای طاقت‌فرسا و ... گریزناپذیر بود و بعضاً این مشکلات گره‌های بزرگی در کار ایجاد می‌کرد که باز کردن آن مدت‌ها زمان می‌برد هرچند تأثیری در عزم جوانان ایرانی برای اتمام این پروژه نداشت.
نظر شما