بزرگ نمایی یک حادثه/ چرا پلاسکو ۲ متولد شد

خبرگزاری مهر- گروه جامعه: کمتر کسی فکر می کرد آتش سوزی در بایگانی یک ساختمان اداری سه روز به طول بینجامد و به مهمترین حادثه روزهای اخیر شهر تهران تبدیل شود. اما برخی دوست داشتند یک سال پس از حادثه تلخ پلاسکو، پلاسکوی دیگری بسازند و آتش سوزی در یک ساختمان ۸ طبقه را با آتش سوزی در اولین ساختمان بلندمرتبه تهران مقایسه کنند.

 ماجرا از آنجا آغاز شد که ساختمانی  ۸ طبقه که دارای  پنج طبقه منفی بود و عمری ۵۱ ساله داشت، حدود ساعت ۱۰ صبح روز دوشنبه به دلیل انفجار کپسول آتش‌نشانی دچار حریق در طبقه منفی چهار که در واقع محل بایگانی و نگهداری متراکم پرونده‌های کاغذی متعلق به این وزارتخانه بود، شد.

این ساختمان همچون ساختمان پلاسکو دارای سازه فلزی بود و به دلیل استفاده اداری غیرایمن (انباشت پرونده‌های کاغذی در طبقه‌ای که در اصل برای استفاده پارکینگ خودروها طراحی و ساخته شده) امکان ورود و مهار آتش را دشوار کرد.

این حادثه مانند تمام حوادث آتش سوزی در پایتخت چندان برای رسانه ها مهم و حساس نبود تا زمانی که شهردار تهران در بازدید صبحگاهی از این حادثه از احتمال فروریزش ساختمان سخن گفت و در مصاحبه ای رادیویی نیز سازه این ساختمان را با ساختمان فروریخته پلاسکو مشابه دانست. از آن زمان کلید واژه پلاسکو ۲ شکل گرفت.

امکان حوادث فاجعه آورتری در تهران وجود دارد. خوشبختانه ما در حوادث فاجعه آور تاکنون شانس آورده ایم. پلاسکو در ساعات اولیه صبح رخ داد که مردم در آن تردد نمی کردند یا در خصوص ساختمان ولیعصر این اتفاق در ساختمانی رخ داد که تراکم جمعیت پائین بود اما می شد همین حادثه در زمانی که اوج تردد مردم و مراجعه کنندگان است، رخ دهدستاد بحران برای مهار این آتش سوزی تشکیل شد و اعضای شورا و برخی از معاونان شهردار از جمله معاون مالی، اداری که مشخص نبود به چه دلیل در صحنه حادثه حاضر شده به ستاد بحران آمدند.

رییس شورا نیز دوباری از محل حادثه بازدید کرد، اکثر اعضای شورای شهر تهران نیز با حضور در محل حادثه در جریان تصمیم گیری ها قرار گرفتند.

شهردار تهران در نخستین روزهای کاری خود نیز از یک حادثه آتش سوزی بازدید کرده بود و این نخستین حضور وی در صحنه چنین حادثه هایی نبود. اما دلیل بزرگ نمایی چنین حادثه ای که گفته می شود مشابه آن ۱۰ بار در سال اتفاق می افتد مشخص نیست.

حادثه خیابان ولیعصر قابل مقایسه با پلاسکو نبود

محمود قدیری معاون حوزه پیشگیری و حفاظت از حریق نیز درخصوص اینکه مشابه حادثه ولیعصر هرسال چه تعداد در تهران رخ می دهد، به مهر توضیح داد: این عملیات پیچیدگی های خاص خودش را داشت اما می توان گفت در سال ۱۰ عملیات با این حجم انجام می شود و این حادثه با حادثه پلاسکو قابل مقایسه نبود.

وی افزود: حریق در طبقات پائین بود و آتش نشانان می توانستند در فاصله زمانی کوتاه خود را به محل حریق برسانند. همچنین این ساختمان، ساختمانی اداری بود و جمعیت بالایی نداشت و نگرانی برای پرسنل و مردم نیز وجود نداشت زیرا در همان ابتدا ساختمان به طور کامل تخلیه شده بود.

معاون حوزه پیشگیری و حفاظت از حریق گفت: نیروی انتظامی و قوه قضائیه نیز کنترل خوبی بر محیط داشته و تجمعی که مانع کار امدادرسانی شود، ایجاد نشد.

یکی از مشکلاتی که در این گونه حوادث وجود دارد فشار رسانه ها و مسئولانی است که می گویند چرا حادثه زودتر جمع نمی شود. در حالی که باید در چنین حریق هایی کمترین تلفات و خسارات و تهدیدات جانی را داشته باشیم و حداقل ریسک را انجام دهیم اما این فشار روانی از سمت مسئولان که چرا حادثه جمع نمی شود بر قدرت تصمیم گیری تأثیر می گذارد در صورتی که نباید چنین حاشیه هایی ایجاد شود قدیری اضافه کرد: نوع کالای اشتعال زا در این حادثه نیز متفاوت است. این حادثه در بخش بایگانی که کاغذ انبار شده بود، رخ داد و در پلاسکو ما با اشتعال پارچه روبرو بودیم که به دلیل ترکیبات اشتعال زا و مصنوعی شعله های بیشتری دارد.

وی در خصوص حادثه خیابان ولیعصر توضیح داد: حریق در طبقه منفی ۴، ایجاد شده و پس از آن که دود از شفت آسانسورها دیده می شود به سامانه آتش نشانی اطلاع می دهند. این تأخیر در کشف آتش باعث گستردگی این حادثه شده است که اگر زودتر آتش کشف می شد، عملیات به پیچیدگی فعلی نبود.

معاون حوزه پیشگیری و حفاظت از حریق تصریح کرد: یکی از مشکلاتی که در این گونه حوادث وجود دارد فشار رسانه ها و مسئولانی است که می گویند چرا حادثه زودتر جمع نمی شود. در حالی که باید در چنین حریق هایی کمترین تلفات و خسارات و تهدیدات جانی را داشته باشیم و حداقل ریسک را انجام دهیم اما این فشار روانی از سمت مسئولان که چرا حادثه جمع نمی شود بر قدرت تصمیم گیری تأثیر می گذارد در صورتی که نباید چنین حاشیه هایی ایجاد شود.

قدیری با بیان اینکه کانون حریق کاغذهای دپو شده در محل بایگانی بود، گفت: به دلیل تأخیر در کشف و اطلاع رسانی، آتش گسترش پیدا کرده بود و اجازه نمی داد نیروها به محل کانون آتش نفوذ پیدا کنند و شرایط پیچیده شده بود. همچنین در روز دوم ساختمان نشست کرده و ترک هایی بر روی دیوارها مشاهده شد که در این رابطه با سازمان نظام مهندسی هماهنگی های لازم انجام شد.

وی اظهار داشت: در این حادثه باید تصمیمی گرفته می شد که با کمترین ریسک بیشترین راندمان را داشته باشیم بنابراین عملیات از عملیات های معمولی پیچیده تر بود.

معاون حوزه پیشگیری و حفاظت از حریق تأکید کرد: مقایسه این حادثه با حادثه پلاسکو، مقایسه مع الفارق است. همچنین نباید فراموش کنیم که برای مهار این آتش تجربه پلاسکو را داشتیم در حالی که حادثه پلاسکو، حادثه ای بود که پیش از آن تجربه مهار آن را نداشتیم و ساختمان پس از مهار آتش، ریزش کرد. در حالی که ما برای سنجش مقاومت ساختمان به ولیعصر یکی از اساتید را به محل حادثه بردیم بنابراین این حادثه بسیار سبک تر از حادثه پلاسکو بود اما نباید این را فراموش کنیم که در تهران مشابه این ساختمان ها بسیار است.

قدیری با انتقاد از برخی قواعد فاقد کارایی که نیاز به بازنگری دارند، گفت: ۵ هزار ساختمان مشابه ساختمان خیابان ولیعصر در تهران وجود دارد که با وجود اخطارهای داده شده، اقدامی برای ایمن سازی نمی کنند. پیگیری این اخطارها از مرجع قضایی نیز پروسه خاص خود را دارد و بهترین راه استفاده از همکاری های متقابل است.

نباید فراموش کنیم که برای مهار این آتش تجربه پلاسکو را داشتیم در حالی که حادثه پلاسکو، حادثه ای بود که پیش از آن تجربه مهار آن را نداشتیم و ساختمان پس از مهار آتش، ریزش کرد این مقام مسئول در سازمان آتش نشانی هشدار داد: امکان حوادث فاجعه آورتری در تهران وجود دارد. خوشبختانه ما در حوادث فاجعه آور تاکنون شانس آورده ایم. پلاسکو در ساعات اولیه صبح رخ داد که مردم در آن تردد نمی کردند یا در خصوص ساختمان ولیعصر این اتفاق در ساختمانی رخ داد که تراکم جمعیت پائین بود اما می شد همین حادثه در زمانی که اوج تردد مردم و مراجعه کنندگان است، رخ دهد. بنابراین باید مجلس عزم خود را برای اصلاح قوانین و کارآمدی آن انجام دهد. ما ساختمان های زیادی را شناسایی کردیم و ساختمان های زیادی هم پنهان مانده است بلکه ممکن است وضعیت بحرانی داشته باشد و ما باید حداقل همین تعداد شناسایی شده را ایمن سازی کنیم. همچنین رسانه ها نیز باید نحوه اطلاع رسانی را به گونه ای مدیریت کنند که به جریان امدادرسانی و عملیات تأثیر نگذارد زیرا این دو عملیات با جان مردم در ارتباط است.

مشکلی از لحاظ تجهیزات وجود نداشت

فاطمه ذوالقدر نماینده مجلس که در روز دوم این حادثه از ساختمان خیابان ولیعصر بازدید کرد، به مهر گفت: در بازدید میدانی که از این حادثه داشتیم، مسئولین آتش نشانی اعلام کردند هیچ مشکلی از لحاظ تجهیزات برای اطفاء حریق ندارند و با حداقل خسارات در حال مهار آتش هستند.

وی افزود: اما یکی از موضوعاتی که مهار آتش را در خیابان ولیعصر طولانی کرد، عدم دسترسی آسان به نقطه بحرانی و کانون آتش بود و برای آنکه جان آتش نشانان به خطر نیفتد و حداقل خسارات جانی را داشته باشد هرچند دقیقه یک بار برای کاهش دمای طبقه منفی ۴ تلاش می کردند. همچنین وجود مخازن سوختی در طبقات پائین، کار را سخت تر می کرد و باید تاکتیک های متفاوتی را به کار می بردند و بی گدار به آب نمی زدند.

۵ هزار ساختمان مشابه ساختمان خیابان ولیعصر در تهران وجود دارد که با وجود اخطارهای داده شده، اقدامی برای ایمن سازی نمی کنند. پیگیری این اخطارها از مرجع قضایی نیز پروسه خاص خود را دارد و بهترین راه استفاده از همکاری های متقابل استذوالقدر تصریح کرد: هماهنگی خوبی میان نهادهای مختلف از جمله شهرداری، دادستانی، وزارت نیرو ایجاد شده بود اما باید چنین حوادثی یک متولی و فرمانده داشته باشد و برای مشخص کردن این موضوع نمایندگان تهران جلسه ای برگزار خواهند کرد.

وی در خصوص اینکه آیا این حادثه به حادثه پلاسکو شباهتی دارد یا خیر؟ گفت: ساختمان قدمت بالایی داشته و برای ایمن سازی سه بار اخطار گرفته است. اما خوشبختانه در سال ۷۵ مقاوم سازی انجام شده که این اقدام مثبتی بوده است اما به اخطارهای آتش نشانی توجهی نشده است.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: نباید چنین زنگ های خطری را به فراموشی بسپاریم و باید کسانی که با قصور خود باعث چنین حوادثی می شوند محکوم شده و خسارات را جبران کنند.

۲ تشابه حادثه ولیعصر به پلاسکو/ حادثه به شدت پلاسکو نبود

احمد صادقی مدیر سازمان مدیریت بحران شهر تهران نیز درخصوص اینکه چرا حادثه خیابان ولیعصر به پلاسکوی ۲ معروف شد به مهر گفت: شاید به دلیل اینکه این ساختمان همزمان با پلاسکو و توسط مالک و سازنده پلاسکو ساخته شده و از جمله ساختمان های دارای پایه فلزی است.

وی افزود: این حادثه از لحاظ شدت آتش به پلاسکو نمی رسید اما زمان طولانی آتش سبب شد بر سازه ساختمان تأثیر زیادی بگذارد و احتمال ریزش مطرح شود و همین احتمال ریزش وجه تشابه دیگری با پلاسکو بود.

صادقی ادامه داد: حجم آتش در پلاسکو بیشتر و مدت زمان آن کوتاه بود اما در این حادثه حجم کمتر و زمان بیشتر بود.

سناریوهای مهار آتش تکمیل کننده هم بودند

او در خصوص اینکه چرا در جلسات ستاد بحران، هر بار سناریوهای تازه ای برای مهار آتش پیش بینی می شد، توضیح داد: این طور نبود که سناریوهای مختلف بعد از اینکه ما از انجام یک عملیات ناامید شدیم و به نتیجه نرسیدیم به دنبال راهکار تازه ای برویم. بلکه این سناریوها در امتداد یکدیگر بودند. همچنین در سرصحنه و براساس میزان اطلاعات حادثه، نحوه مقابله با آتش مشخص می شود.

صادقی افزود: ما از ابتدا نمی توانستیم با سناریوی فوم وارد شویم ابتدا می بایست خنک سازی کانون آتش انجام می شد و بعد فوم را تزریق می کردیم. تزریق فوم در دمای بالا که شرایط اولیه حادثه بود، امکانپذیر نبود زیرا گرمای زیاد فوم را آب می کند.

او  تصریح کرد: تمامی این فعالیت ها در ادامه همدیگر و تکمیل کننده بودند.

مردم احساس نا امنی می کنند

همچنین امان الله قرایی مقدم جامعه شناس نیز معتقد است: بزرگ نمایی برخی از حوادث می تواند بر روح و روان جامعه تأثیر بدی بگذارد و مردم با مراجعه به هر ساختمانی احساس منفی و ناامنی داشته باشند بنابراین نباید در بزرگنمایی حوادث افراط کرد.

بزرگ نمایی برخی از حوادث می تواند بر روح و روان جامعه تأثیر بدی بگذارد و مردم با مراجعه به هر ساختمانی احساس منفی و ناامنی داشته باشند بنابراین نباید در بزرگنمایی حوادث افراط کردوی این نکته را نیز یادآوری کرد: انتشار اخبار از دست مراجع رسمی خبری خارج شده و کنترل آن در دست سازمان های رسمی خبری نیست اما نباید با بزرگ نمایی اخبار منفی مردم را دچار استرس و فشار روانی کرد.

بزرگ نمایی حوادث باعث نا امیدی مردم می شود

سیدحسن موسوی چلک رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران، هم  با اشاره به اینکه سوانح و حوادث با شکل های مختلفی در ایران رخ می دهد و آنچه مهم است مدیریت درست این بحران هاست به مهر گفت: بخشی از مدیریت بحران به نحوه درست اطلاع رسانی بر می گردد که اگر به درستی انجام نشود می تواند بحران را تشدید کند و ترس و هراسی را ایجاد نماید. به همین دلیل بزرگنمایی در حوادث و سوانح نباید به گونه ای باشد که باعث ایجاد ناامیدی و ترس در میان مردم شود.

موسوی چلک گفت: آنچه مهم است این است که در شرایط بحران باید انگیزه و امید را در میان مردم تشدید کرد و از واقعه کوچکی، ابزاری برای تخریب سیاسی افراد استفاده نشود.

رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران با تأکید بر اینکه بایددر مواقع حوادث و بحران های کوچک به مردم اطمینان داده شود که اتفاق خاصی رخ نمی دهد و با مدیریت درست می توان به سرعت حوادث را کنترل کرد اظهار داشت: بهره برداری سیاسی از اتفاقات کوچک و بزرگ نمایی آنها و یا نادیده گرفتن اتفاق های بزرگ باعث می شود مردم اطمینان خود را از اطلاع رسانی ها از دست بدهند و به جای آرامش، تنش بر فضا مسلط شود.