به گزارش خبرگزاری مهر، بیست‌وسومین عصر کتاب که به بزرگداشت مقام اسماعیل امینی، شاعر، طنزپرداز و مدرس دانشگاه اختصاص داشت، دیروز دوشنبه ۲۸ بهمن با حضور نیکنام حسینی‌پور مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب، مهدی قزلی مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری، سهیل محمودی، جواد محقق، بیوک ملکی، ساعد باقری، مصطفی رحماندوست، غلامرضا طریقی، محمدعلی بهمنی، علی‌اصغر محمدخانی، رضا ساکی، اکبر کتابدار، فاطمه راکعی، علیرضا لبش و دیگر طنزپردازان و شاعران در سرای کتاب مؤسسه خانه‌کتاب برگزار شد.
حسینی‌پور ابتدای این‌مراسم گفت: قرار بر این بود که این مراسم هجدهم دی‌ماه، همزمان با تولد این شاعر عزیز برگزار شود، اما با توجه به اتفاقات و حوادث آن روزها که مصادف شد با شهادت سردار بزرگوار دل‌ها حاج‌قاسم سلیمانی و سقوط هواپیما و اینکه شرایط مناسب نبود، الزاماً جلسه به تعویق افتاد. اسماعیل امینی همان‌گونه که از اسمش بر می‌آید هم قربانی خیلی از مواضعش، صراحتش و نقادی‌اش بوده و هم امین خیلی از افراد، نهادها، مؤسسات فرهنگی و غیره است. وی فردی چند وجهی است. هم شاعر است، هم منتقد، هم نویسنده، هم پژوهشگر. انسانی محجوب، کم‌حرف اما با اطلاعات بسیار زیاد و صادق وصریح‌اللهجه.
وی افزود: فضل وی به دانش اوست که بسیار گرانبها است. او در دو حوزه نظم و نثر آثار خوبی دارد و به دو زبان فارسی و ترکی شعر می‌سراید. در میان گونه‌های ادبی به طنز تمایل بیشتری دارد؛ اصالتاً اهل خلخال است و شاید قلم طنزش هم به اصالتش باز می‌گردد، زیرا مردم خلخال اغلب شوخ‌طبع هستند. وی در منطقه نازی‌آباد تهران بزرگ شده است، اتفاقاً نازی‌آباد از این نظر منطقه حاصلخیزی بوده است، چه در حوزه فرهنگ و چه در حوزه سیاست.
مدیرعامل خانه کتاب با اشاره به دیدگاه امینی نسبت به سیاست گفت: اسماعیل امینی از گسترش سیاست‌زدگی در لایه‌ها و اقشار مختلف جامعه انتقاد می‌کند و می‌گوید: «در زندگی روزمره ما، مسائل به مراتب مهم‌تری از رویدادها و جهت‌گیری‌های سیاسی وجود دارد؛ اما متأسفانه جامعه فکر می‌کند سوژه‌های سیاسی همیشه از سایر سوژه‌ها مهم‌تر و قابل توجه‌تر هستند، در صورتی که اتفاق‌ها و جریان‌های سیاسی به یک دوره خاص مربوط می‌شوند که با گذشت زمان، از میزان اهمیت‌شان کاسته می‌شود. خاصیت سوژه‌های سیاسی این است که شبی تیتر روزنامه‌ها هستند و فردا دیگر ارزشی ندارند؛ در حالی که اثر طنز باید مانند یک کتاب مرجع، ماندگار بماند.»
حسینی‌پور ادامه داد: زبان طنز همچون مسکنی آرامبخش، زخم‌های نهانی و عریان را مرهم است و از سوی دیگر رعایت حق و حقوق عموم را برجسته میسازد. امینی نیز طنزپردازی است که به جدّ طنز می‌نویسد و اعتقاد دارد طنز صرفاً برای سرگرمی نیست؛ امینی معیارهای ارزیابی طنز را از دید مخاطبانِ عام، طنزپرداز و منتقد ادبی متفاوت می‌داند، چراکه معیار مخاطب عام، عواملی مانند بانمک بودن، خنده‌دار بودن و بیان مسائل مورد علاقه اوست؛ اما از منظر کسی که طنزپرداز یا منتقد ادبی است این معیارها، معیارهای دقیقی نیست. یک طنزپرداز باید بتواند طنز خوب را از طنز معمولی، متوسط یا ضعیف تشخیص دهد. بخشی از منش کیومرث صابری را ما در کردار و منش اسماعیل امینی می‌بینیم، زیرا در مکتب آن مرد بزرگ شاگردی کرده است که در عین حال که طنز می‌گوید و حتی مقامات را با طنز خود می‌نوازاند اما کرامت انسان‌ها را حفظ می‌کند و اخلاق مداری یکی از ویژگی‌های شاخص اوست.
وی درباره وجه نقادی امینی گفت: امینی نقادی است که با توجه به تسلط کافی در حوزه ادبیات کهن و ادبیات امروزی و دانشگاهی خیلی خوب نقد می‌کند؛ چراکه علاوه بر کوشش، از محضر خیلی از بزرگان از جمله دکتر شفیعی کدکنی و استاد قیصر امین‌پور کسب معلومات کرده است. وی در محافل مختلف شعر حضوری فعال داشته است و به شعر در ایران باور عمیق دارد، زیرا تنها منبعی است که تمام شدنی نیست و به قول مقام معظم رهبری «یک ثروت ملّی است» و در خارج از ایران هم اگر حرفی برای گفتن داریم از زبان همین مفاخر فرهنگ و ادب داریم. امینی معلّمی است که ایثارگری را به معنای واقعی به‌کار می‌برد و هر چیزی را که آموخته با دیگران به اشتراک می‌گذارد و به دیگران هم می‌آموزاند. وی ابایی ندارد که در جای خودش از انقلاب اسلامی ایران و حرکت آن مرد بزرگ، حضرت امام خمینی (ره) دفاع کند و به همان نسبت هم اگر نقدی به مدیران داشته باشد با همان صراحت‌لهجه خودش مطرح کند و به قول دکتر اسلامی ندوشن دو چهرگی را در وجود وی نمی‌بینیم. در جامعه‌ای که میل به حرف زدن بسیار بیشتر از شنیدن است فردی مثل امینی ترجیح می‌دهد کمتر حرف بزند و بیشتر بشنود و بنویسد و تفکر کند. شاید تأمل و این را بر آن ترجیح دادن کار سختی باشد که وی انجام داده است و نقد می‌کند. با این اوصاف، اما وی را منتقدی منصف یافته‌ایم.
مدیرعامل خانه کتاب در تشریح دغدغه‌های این شاعر و طنزپرداز گفت: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های امینی توجه به زبان فارسی و رسم‌الخط این زبان است، زبانی که بخشی از هویّت ملّی ایرانیان است، که باید در حفظ، تحکیم و گسترش آن بکوشیم و بخشی از این اشکالات را متوجه سیستم آموزشی می‌دانیم که بهایی به زبان فارسی داده نمی‌شود. به قول اسماعیل امینی فکر می‌کنند زبان فارسی فقط زبان گل و بلبل است. ادبیات و زبان فارسی میراث فرهنگی و معنوی ماست و ما وظیفه نگهبانی و مراقبت از آنها را داریم؛ وظیفه بزرگانی مثل اسماعیل امینی این است که در این هجوم اطلاعات و سیلابی که راه افتاده است به مردم آگاهی ببخشند که از چه چیزی باید چشم پوشید زیرا این‌قدر هجوم اطلاعات زیاد شده که مردم را درگیر موضوعات فرعی می‌کند. واقعیت این است که در زمان‌های دور اگر قدرت داشتن به معنی دسترسی به اطلاعات بود اما اکنون قدرت یعنی آگاهی بر اینکه از چه چیزی باید چشم پوشید.
حسینی‌پور با اشاره به وجه پژوهشی امینی گفت: پژوهش او در حوزه طنز با سالنامه «گل‌آقا» آغاز شد و موضوع پایان‌نامه دوره کارشناسی‌ارشد وی «طنز در مثنوی» است که بعدها به‌صورت کتابی با نام «خندمین تر افسانه» (جلوه‌های طنز در مثنوی معنوی) منتشر شد. امینی صاحب رتبه‌های نخست در جشنواره‌های مهم ادبی است که از این میان می‌توان به کسب رتبه نخست در بخش پژوهش جشنواره بین‌المللی طنز، کسب عنوان برتر در بخش فعالیّت‌های ادبی جشنواره فجر اشاره کرد. همچنین دبیری علمی دو دوره از جشنواره شعر فجر (جشنواره نهم و دهم) بر عهده وی بوده است. داوری‌های متعددی نیز بخشی از کارنامه علمی اوست که می‌توان به مواردی مانند جشنواره شعر فجر، جشنواره تولیدات صدا و سیما، کنگره دفاع مقدس، جشنواره بین‌المللی طنز، جایزه ادبی پروین اعتصامی و جایزه کتاب‌سال اشاره کرد.
در ادامه این برنامه، سهیل محمودی گفت: همیشه یک فاصله‌ای بین دانشگاه، خیابان و زندگی وجود دارد که تنها مختص ایران هم نیست. آن‌هایی که می‌توانند این فاصله را کم کنند دست به یک اتفاق خوب می‌زنند. در روزگار ما نیز تا قبل از خانلری چنین فاصله‌ای وجود داشت. آل‌احمد می‌گفت «می‌خواستم بروم از دکتری دفاع کنم فهمیدم جنونی بوده، خوب شد و آن را ول کردم.» گاهی این فاصله را برداشتن از طریق تحقیق و پژوهش اتفاق می‌افتد، مانند کاری که محمدعلی موحد انجام داده است. البته این انسان‌ها کم نیستند و می‌توان از این میان به خانلری، شفیعی کدکنی، زرین‌کوب، پورنامداریان و قیصر هم اشاره کرد و اینجا می‌توانیم بگوییم که اسماعیل امینی نیز قطعاً یکی از این افراد است؛ چراکه او نیز در جهت برداشت فاصله‌ها تلاش کرده است.
وی افزود: اسماعیل امینی بر اساس علم و دانش دست به نقد می‌زند. ما نقد ذوقی کم انجام نداده‌ایم اما اسماعیل امینی نقد علمی انجام می‌دهد و بر اساس علوم و اصول حرف می‌زند. من یکی از قدیمی‌ترین دوستان او هستم و ۸ سال با او همسایه دیوار به دیوار بودم و اینجا به جرأت می‌توانم بگویم که وجه پنهان و وجه ظاهر اسماعیل امینی یکی است. به نظر من دیر می‌شود وارد زندگی انسان‌های اخمو شد اما اگر وارد شوید جذب آنها می‌شوید و می‌بینید که چه قلب رئوف و مهربانی دارد. اسماعیل امینی از آن دست آدم‌هایی است که دیر صمیمی می‌شود اما وقتی همراه می‌شود می‌توان با او رفاقت کرد.
دنیا با آدم‌هایی مثل امینی جای قشنگ‌تری است
جواد محقق، دیگر سخنران این مراسم بود که گفت: ادب، وقار و متانت اسماعیل امینی همواره برای همه دوستان دلچسب بوده است. تعادل در رفتار و گفتار کیمیایی است که ما کمتر می‌بینیم اما در وجود اسماعیل امینی وجود دارد. او به دور از تکلف‌ها و تظاهرات زندگی این روزها، آزادمنشانه زندگی می‌کند.
وی ادامه داد: از سال‌های نوجوانی وقتی می‌خواستم درباره آدمی قضاوت کنم، فکر می‌کردم که اگر همه آدم‌ها دنیا مانند آن آدم باشند (با همه ویژگی‌های خوب و بد) چه اتفاقی رخ می‌دهد و آیا دنیا جای زیباتری می‌شود؟ به نظر من اگر همه آدم‌های دنیا مانند اسماعیل امینی باشند دنیا جای قشنگ‌تری برای زندگی است و این بسیار ارزشمند است. پس یاد بگیریم به گونه‌ای زندگی کنیم که اگر همه مثل ما بودند زندگی جذاب‌تر و بهتر باشد.
در ادامه این‌نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری با اشاره به ویژگی‌های اسماعیل امینی گفت: ما در روزگار فروریختن باورها زندگی می‌کنیم و اگر کسی از باورها مراقبت کند کار ارزشمندی انجام داده است. همه آثار ارزشمند ادبی و میراث فرهنگی که امروز به دست ما رسیده توسط عده‌ای مراقبت و نگهداری شده است که بدون شک یکی از این افراد اسماعیل امینی است. شرایط امروز با گذشته قابل مقایسه نیست و همه چیز تغییر کرده است؛ در گذشته اگر مداحی ۱۰ هزار بیت حفظ نبود پشت تریبون نمی‌رفت اما امروز مجری شعر را از روی موبایل هم اشتباه می‌خواند. در چنین وضعیتی اسماعیل امینی مدافع فرهنگ ماست و ما همه به او مدیون هستیم.
مهم‌ترین ویژگی امینی معلمی اوست
پس از زائری، نوبت به مهدی قزلی رسید که گفت: اوایلی که خدمت اسماعیل امینی رسیده بودم، نکته‌ای گفت که مضمونش آن بود که هر کتابی که به دستش می‌رسد اول می‌خواند و بعد در قفسه می‌گذارد. پیش خودم گفتم شاید او هم از آن دست آدم‌هایی است که می‌خواهد تظاهر به کتابخوانی کند به همین دلیل یکی از کتاب‌های خودم را به او دادم. دو روز بعد وقتی او را دیدم نکات مثبت و منفی کتاب را گفت و من متوجه شدم که او واقعاً فرد کتابخوانی است. این را گفتم تا بدانید در دنیایی که همه با کتاب غریبه شده‌اند، اسماعیل امینی فرد مناسبی است تا کتابتان را بخواند و درباره آن نظر بدهد.
وی ادامه داد: اگر از فضائل اسماعیل امینی یکی را بخواهم بگویم، معلمی اوست؛ چراکه همه کسانی که با او نشست و برخاست داشته‌اند چیزی از او یاد گرفته‌اند. در واقع اسماعیل امینی از آثارش بزرگ‌تر است و این نکته بسیار ارزشمندی است.
افسون امینی هم که به نمایندگی کانون پرورش فکری کودکان در این مراسم حضور داشت، گفت: خیلی‌ها گمان می‌کنند که به دلیل تشابه فامیلی و ترک‌زبان بودنم، خواهر اسماعیل امینی هستم یا با او نسبت خانوادگی دارم، اما این‌طور نیست با این حال به این تصور اشتباه افتخار می‌کنم.
وی ادامه داد: وجه برجسته‌ای که امینی دارد و برای من بسیار مهم است این است که او نسبت به جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند واکنش نشان می‌دهد و این ویژگی باعث می‌شود که شاعر پویا و متعهد نسبت به مردم و سرزمینش باشد.
اعتماد بچه‌های جوان به اسماعیل امینی جلب شده است
سخنران بعدی این مراسم ساعد باقری بود که در تعریف دغدغه‌ها و ویژگی‌های اسماعیل امینی گفت: آدم‌هایی از جنس اسماعیل امینی کم هستند. می‌خواهم صحبت حجت‌الاسلام و المسلمین زائری را تکمیل کنم. ما قلعه‌بان کم نداشته‌ایم اما اگر این قلعه‌بان‌ها دوست را از دشمن تشخیص ندهند خطر بزرگی ما را تهدید می‌کند. اسماعیل امینی یک قلعه‌بان مطلع است. به نظر من با ادا درآوردن مشکلی حل نمی‌شود. اسماعیل امینی ادا درنمی‌آورد و با اینکه او نگاهی آکادمیک دارد اما نخستین کسی بود که غلامرضا بروسان را به من معرفی کرد.
وی در پایان گفت: خوشبختانه امروز اعتماد بچه‌های جوان به اسماعیل امینی جلب شده است و آنها دریافته‌اند که او بیگانه از دنیای جدید و مدرن نیست و این جای خوشحالی دارد. یک روزی احساس ناامیدی می‌کردیم چرا که فاصله فضای آکادمیک و ذوقی ادبیات زیاد بود. یک روزی فکر می‌کردیم حال که استاد اوستا را نداریم چه اتفاقی خواهد افتاد اما خوشحالم که امروز اسماعیل امینی این چراغ را در دل ما روشن کرده است و این ارتباط وجود دارد. به نظر من کسی که با اسماعیل امینی معاشرت داشته باشد، سواد زندگی‌کردنش بالا می‌رود.
نظر شما