رئيس دانشكده فلسفه دانشگاه توبينگن در گفت و گو با "مهر": كانت پژوهي در ايران از رونق خوبي برخوردار است

دكتر اوتفريد هوفه، استاد فلسفه دانشگاه توبينگن و موسس بخش مطالعات فلسفه سياسي و سردبير مجله پژوهشي فلسفه دانشگاه توبينگن، جهت شركت و ارائه مقاله به سمينار كانت - مطالعات انتقادي در فلسفه كانت - به تهران سفر كرده است. وي در گفت گوي اختصاصي با خبرنگار گروه دين و انديشه  "مهر" درباره جايگاه و انديشه كانت در آلمان و تاثير آن در فلسفه ايران سخن گفت. وي صاحب آثار و مقالات متعددي در زمينه كانت پژوهي است و مقاله هوفه در سمينار كانت اختصاص به موضوع "نظريه پيشرفت در ايده كانت" داشت.

فلسفه كانت به مثابه يك دايرةالمعارف فلسفي است و در اين ميان محققان در آلمان به تمام شاخه ها و پژوهشهاي فلسفه كانت مي پردازند. يكي از  بخشهايي كه توجه بسياري به آن مي شود بخش معرفت شناسي و مسئله متافيزيك كانت است. در مرتبه بعد به فلسفه اخلاق و نظريه امر مطلق توجه مي شود .اخيرا نيز  فلسفه حق و نظريه صلح  جاويدان كانت مورد توجه محققان قرار گرفته است

دكتر اوتفريد هوفه در پاسخ به اين پرسش كه اكنون جايگاه فلسفه كانت در آلمان چگونه است و در چه زمينه هايي از فلسفه هاي كانت پژوهش مي شود گفت : فلسفه كانت به مثابه يك دايرةالمعارف فلسفي است و در اين ميان محققان در آلمان به تمام شاخه ها و پژوهشهاي فلسفه كانت مي پردازند. يكي از آن بخشهايي كه توجه بسياري به آن مي شود بخش معرفت شناسي و مسئله متافيزيك كانت است. در مرتبه بعد به فلسفه اخلاق و نظريه امر مطلق توجه مي شود. اخيرا نيز  فلسفه حق و نظريه صلح  جاويدان كانت مورد توجه محققان قرار گرفته است . اخيرا اين دو حوزه تبديل به مركز پژوهشهاي كانتي شدند. در جوار اين پژوهشها به فلسفه دين و هنر كانت نيز توجه مي شود. از چندين سال پيش به اين سو پژوهشهايي در حال گسترش است كه فلسفه انتقادي كانت از چه عناصر پيشا نقدي استفاده كرده و تكامل يافته است. مي توان گفت كه امروزه بحث و بررسي و توجهات فراواني  به انديشه هاي كانت به عنوان  فيلسوف عصر جديد در عرصه بين المللي  مي شود . به همين دليل كانت پژوهي يك امر بين المللي است و حوزه مطالعات آلماني كانت در كنار حوزه انگليسي زبان يكي از بزرگترين نقشها را ايفا مي كند. در حوزه كانت پژوهي آثار بسيار عالي انجام شده كه كارهاي دوران ساز و ماندگاري در كل اين سنت داشتند.

سردبير مجله پژوهشي فلسفه دانشگاه توبينگن در پاسخ به اين پرسش كه آيا با توجهاتي كه امروزه از سوي ايرانيان به كانت مي شود آيا گمان مي كنيد كه كانت پژوهي به حوزه زبان فارسي نيز گسترش يابد اظهار داشت : من بسيار خوشبين هستم و اين مورد را مي توانم تصور كنم و مسئله اين است كه از گذر چنين سمينارهايي كه برگزار مي شود شايد جلوه اي براي آشنايي بيشتر كانت به وجود آورد. آنچه كه مناسب است اين مسئله است كه دانشجويان جوان ايراني به آلمان سفر كنند و تحقيقات و پژوهشها و دكتراي خود را در آلمان بگذرانند. امر ديگري كه بسيار مي تواند مفيد باشد اعزام محققان و استادان آلماني به ايران جهت مبادله افكار و تحقيقات است. مسئله اي كه بسيار مي تواند جالب باشد همكاري و تشريك مساعي موسسات مختلف تحقيقاتي فلسفي در ايران با موسسات آلماني در جهت تبادل مدرسين فلسفه است كه بدينوسيله بتوانند امر پژوهش را گسترش دهند تا جلوه هاي جديدي از فلسفه كانت را معرفي كنند. مسئله مهم ديگر اين است كه ايراني ها برخي از كارهاي مهم معرفتي مرتبه دو كانت را به فارسي ترجمه كنند براي نمونه كار خودم كه يك كار استاندارد و عمومي و در آمدي به فلسفه كانت است ترجمه شود .  كار ديگري كه من پيشنهاد مي كنم اين است كه در يك همكاري با يك شخص ايراني كانت شناس كتاب هاي كوچك و حتي برنامه هاي راديويي و تلوزيوني پيوسته اي در جهت معرفي كانت به زبان ساده انجام شود. 

 

ايران بيش از ديگر كشورها ي منطقه  به فلسفه كانت تمايل دارد. من از ديگر كشورهاي اسلامي چندان اطلاعي ندارم اما برخي از آنها كه در مصر هستند مي شناسم و مي توانم از يك سنت كانت پژوهي نسبتا خوبي در تركيه ياد كنم . از وضعيت كانت پژوهي در كشورهاي شرق آسيا مانند پاكستان و مالزي  اطلاعي ندارم

دكتر اوتفريد هوفه نيز در پاسخ به اين پرسش كه تا چه اندازه از آشنايي ايرانيان با كانت مطلع هستيد گفت : پيش از آن كه به ايران سفر كنم چيزي نمي دانستم اما من در سمينار كانت توسط مقاله دكتر كديور از آشنايي ايرانيان با كانت بيشتر آشنا شدم. اما بايد بگويم از شش ماه پيش كه به ايران آمدم به تعميق آشناي ايرانيان با كانت پرداختم و مقاله اي را در روزنامه آلماني زبان در اين باره نوشتم و قضاوت خودم را درباره كانت پژوهي در ايران ارائه كردم كه اين مقاله توسط يكي از دانشجويان ايراني من به زبان فارسي ترجمه شد و در روزنامه شرق منتشر گرديد. ايران  بيش از ديگر كشورهاي منطقه  به فلسفه كانت  تمايل دارد. من از ديگر كشورهاي اسلامي چندان اطلاعي ندارم اما برخي از آنها كه در مصر هستند مي شناسم و مي توانم از يك سنت كانت پژوهي نسبتا خوبي در تركيه ياد كنم . از وضعيت كانت پژوهي در كشورهاي شرق آسيا مانند پاكستان و مالزي  اطلاعي ندارم.  قرار بود كه موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران براي اين سمينار از كانت پژوهان كشورهاي عربي و اسلامي دعوت كند  اما در حال حاضر كه كسي نيامده است دست كم مي شود داوري كرد كه تعداد آنها زياد نبوده است.

نكته قابل توجه  كانت پژوهي در ايران اين است كه جماعت مذهبي ايران و روحانيون به شناسايي  فلسفه كانت رفته اند

 رئيس دانشكده فلسفه دانشگاه توبينگن درباره زمينه اطلاع و كميت و كيفيت آثار ترجمه شده كانت به فارسي نيز اظهار داشت : براي من بسيار جالب است كه اولين ترجمه كانت به فارسي با كتاب نقد عقل محض آغاز شده است و تا آنجا كه من مي دانم چندين سال بدون ترجمه از آثار كانت گذشت و پس از آن اين جريان هرچند به طور جداگانه و با فاصله هايي پي گيري شده است. چيزي كه براي من نيز جالب است صرف نظر از داورهاي سياسي كه در غرب حاكم است اين است كه جماعت مذهبي ايران و روحانيون به شناسايي  فلسفه كانت رفته اند. اما نكته مهمي كه بايد به آن اشاره كنم اين است كه ترجمه ها بايد حداقل از زبان آلماني باشد. چيز ديگر كه من مي توانم پيشنهاد كنم اين است كه با همكاري استادان ايراني موسسه اي در آلمان بنا شود كه به ترجمه متون علوم انساني و فلسفي به آلماني بپردازد. برخي از استادان ايراني زبان آلماني را خوب مي دانند و مي توانند فلسفه كانت را به خوبي درك كنند. يكي از دانشجويان ايراني من به نام رضا مصيبي قرار است كه كتاب صلح جاويدان كانت را ترجمه كند.

دكتر اوتفريد هوفه در پاسخ به اين پرسش كه در كشور ما ايران به فاصله كمتر از يك ماه دو همايش درباره كانت برگزار شد و حتي بيشتر پايان نامه ها به كانت اختصاص دارد تصور مي كنيد كه فلسفه كانت به چه كار جامعه فلسفي ايران مي آيد گفت : در محدوده فلسفه كانت امتيازات بسياري نهفته است . فلسفه كانت منبع اصلي براي تمام جهت ها و گرايشات مختلف فلسفي است. ما از فلسفه كانت سه مفهوم بنيادي دوران تمدن غرب را مي يابيم : روشنگري، آزادي و نقد. كانت نمومه بارزي است كه درباره هر كدام از اين مفاهيم به بررسي پرداخته است . 

وي همچنين درباره اين كه بعد از اين سمينار چه همكاري مي تواند در زمينه كانت پژوهي در ايران فراهم كند ابراز داشت : برنامه هايي كه مي تواند مناسب باشد اين است كه توسط نهادهاي رسمي دانشجوياني در جهت فراگيري فلسفه كانت به آلمان اعزام شود و ما از اين برنامه استقبال مي كنيم و تدريس آن را نيز بر عهده خواهم گرفت. درصورتي كه در زمينه هاي كانت پژوهي آثاري بخواهد ترجمه شود همكاري خود را در جهت نگارش مقدمه  و يا تفهيم واژگان فلسفي اعلام مي كنم.

در عصر جهاني شدن  هر فيلسوفي كه قابليت فرا فرهنگي و ميان فرهنگي را دارد مورد توجه و بحث قرار مي گيرد، لذا ضروري است كه آلماني ها نيز متفكران ايراني را بشناسند

رئيس دانشكده فلسفه دانشگاه توبينگن در پاسخ به اين پرسش كه با توجه به چنين مقدماتي كه در جهت آشنايي بيشتر ايراني ها با كانت فراهم مي كنيد آيا حاضريد مقدمات آشنايي بيشتر آلماني ها را با فيلسوفان ايراني نيز آماده كنيد گفت : در عصر جهاني شدن هر فيلسوفي كه قابليت فرا فرهنگي و ميان فرهنگي را دارد مورد توجه و بحث قرار مي گيرد، لذا ضروري است كه آلماني ها نيز متفكران ايراني را بشناسند. من كتابي دارم به نام "تاريخ مختصر فلسفه" كه در بخش مجزايي به فلسفه اسلامي پرداختم و در آنجا سعي كردم كه گزارشي از فلسفه اسلامي بدهم و اين از معدود كتابهايي است كه در آن به جاي اصطلاح فلسفه عربي از  فلسفه اسلامي استفاده شده است و در انتشار آخرين چاپ آن صحبت از ملاصدرا و سهروردي نيز شده است كه اين نيز از ثمرات سفر به ايران است. ابن سينا و ابن رشد طبعا نزد اروپايي ها شناخته شده اند و فيلسوفان ديگر در محدوده تختصصي قرار دارند. به هر حال مسئله حائز اهميتي است كه گفت و گوي فلسفي ميان طرفهاي آلماني و ايراني عميق تر شود.

دكتر هوفه در پايان اين گفت وگو ، ارزيابي خود را از مقالات ارائه شده در سمينار مناسب دانست و گفت : آنچه كه براي من جالب بود اين است كه حوزه كارهايي كه ارائه شده  گسترده بود و آن چه كه توفيقي براي اين همايش بود تركيبي از كارهاي متنوع بود. در برخي از سخنراني ها كوشش شده بود كه بين ابن سينا و كانت تطبيقي صورت گيرد. يكي از كارهايي كه مي توان درباره آن پژوهش كرد اين است كه چگونه ابن سينا در تفاسير خلاقانه اي كه از ارسطو داشت پيشروي كرد و برخي آز بحثها را به لحاظ تاريخي دگرگون كرد.