اگر نگاهی به دانشنامه‌های گوناگون مرتبط با فیلم و سینما بیندازیم در بخش مربوط به تله فیلم، آن را اینگونه شرح داده اند: تله فیلم یا فیلم تلویزیونی به فیلمی اطلاق می‌شود که بطور اختصاصی برای شبکه‌های تلوزیونی ساخته می‌شود. آنچه در تله‌فیلم مهم است فرم، زبان و نحوه روایت فیلم تلویزیونی است نه نوع دوربین آن. تاریخچه تله فیلم در اروپا و آمریکا به سالهای میانی دهه ۱۹۸۰ بر می‌گردد. زمانی که شیوه تولید سینمایی و تلویزیونی تغییر کرد و استودیوهای بزرگ فیلمسازی جای خود را به استودیوهای کوچک و گروه‌های مستقل دادند. کانادا یکی از سردمداران تولید تله فیلم در دنیا است.
در ابتدای پرداختن به تله فیلم باید پرسید آیا هر داستانی که با دوربین ویدیویی تصویربرداری شود تله فیلم محسوب می‌شود؟ کارشناسان رسانه می گویند خیر. آنچه در تله فیلم مهم است فرم، زبان و نحوه روایت فیلم تلویزیونی است نه نوع دوربین آن.تاریخچه تله فیلم در اروپا و امریکا به سالهای میانی دهه 1980 برمی گردد. زمانی که شیوه تولید سینمایی و تلویزیونی تغییر کرد و استودیوهای بزرگ فیلمسازی جای خود را به استودیوهای کوچک و گروه‌های مستقل دادند. کانادا یکی از سردمداران تولید تله فیلم در دنیا است. با بررسی آثار تولید شده در کشورهای صاحب صنعت تولید تلویزیونی، می توان استانداردهایی برای تله فیلم در نظر گرفت:
1) هزینه تولید تله فیلم کم است و گروه تولید آن با حداقل نفرات ممکن شکل می گیرد.
2) تله فیلم ها به صورت ادواری از شبکه های تلویزیونی و کابلی پخش می شوند؛ نه اینکه مانند ایران تنها یکبار پخش شوند.
3) زمان محصول نهایی تله فیلم 70 تا 90 دقیقه است.
4)فیلم نامه تله فیلم ها کاربردی است یعنی با موضوع های آموزشی و یا رسانه ای سفارش داده می شوند.
5) بودجه تولید تله فیلم از بخش های دولتی و نیمه دولتی تامین می شود.
6) تله فیلم ها به شبکه های تلویزیونی فروخته می شوند و درآمدزایی دارند.
7) یک یا دو بازیگر معروف در آنها بازی می کند.
8) فیلمنامه تله فیلم ها از داستان های معروف اقتباس می شود.
9) از لوکیشن‌های جذاب با قابلیت‌های گردشگری و همچنین موسیقی محلی در آنها استفاده می‌شود.
10) فیلمسازی از موضوعات جنجالی روز با فاصله اندک با زمان واقعی رویداد یکی از کاربردهای اصلی تله فیلم است *
نگاهی به این شاخصه‌ها و مقایسه آن با تولیدات موسوم به تله فیلم در شبکه های مختلف تلویزیونی ایران نشان می‌دهد که بسیاری از این موارد در ساخت تله فیلم ها یا رعایت نمی شود و یا به شکل کامل مورد بی توجهی قرار می‌گیرد. از دیگر سو نگاه ویژه و سیاستگذاری مدیران ارشد سیما در چند سال گذشته مبنی بر ساخت انبوه تله فیلم ها از سوی مراکز استان‌ها و به ویژه تهران و عدم توجه و نظارت لازم بر محتوا و کیفیت این محصولات سبب شد تا برخی از سازندگان اینگونه آثار، چه در پشت و چه در مقابل دوربین از رکود موجود در حوزه سینما استفاده کرده و سفره خود را در این بخش گستراندند. نتیجه نیز آثاری شد که اسامی بزرگی را به همراه فیلم یدک می کشید اما نکته اینجا بود که به جز افزایش کاذب قیمت‌های تولید و ساختار نازل، عایدی دیگری نصیب بینندگان نشد.
اگر همین الان بخواهید از اهالی رسانه و منتقدان نام حداقل 5 تله فیلم تاثیر گذار چند سال اخیر را برایتان بازگو کنند. بدون تردید با نتیجه‌ای عجیب مواجه خواهید شد. چرا که یا تله فیلم‌های تلویزیون را دنبال نکرده‌اند یا آثار شاخصی را به تماشا ننشسته‌اند. خود من از زمانی که ذهنم درگیر این مطلب شد تنها تله فیلم‌های متعددی را بازی حمیدرضا پگاه به یاد آوردم که بخش‌هایی از آنها را دیده و حتی نامشان را نیز به خاطرندارم و به جرات بگویم تنها تله فیلمی که از سال گذشته تا امروز نام و داستان و ساختارش در ذهن من باقی مانده تله فیلمی با نام "حبیب" ساخته داریوش یاری و بازی متفاوت حمید فرخ نژاد بود و بس.
در زمینه دلایل روی آوردن تلویزیون ما به تله فیلم تحلیل‌های بسیاری وجود دارد. یکی از این تحلیل‌ها این است که از سالهای 1376 و 77 فشار نهادهای فرهنگی، کارشناسان، برخی از مسئولین و عده‌ای دیگر در مساله پخش فیلم‌های امریکایی در تلویزیون و اخطارهای جدی در خصوص اثرات تخریبی آن افزایش یافت. فیلم‌های سینمایی ایرانی تولید شده پس از دوم خرداد 76 نیز با سیاست‌ها و ممیزی تلویزیون همخوانی نداشت. گسترش شبکه‌های تلویزیونی هم نیاز به پخش فیلم بیشتر را به وجود آورد. مناسبت‌های مختلف مذهبی و آیینی و تاریخی یکی از عوامل شکل دهنده نیاز تلویزیون به تله فیلم محسوب می‌شود. می‌توان با اطمینان گفت که تقریباً هیچ کشوری، فیلمی متناسب با خطوط قرمز صداوسیمای ما تولید نمی‌کند.
با تولید تله فیلم است که صداوسیما می‌تواند با اطمینان، چیزی را که خودش ساخته است و استاندارد و خطوط قرمزش در آن رعایت شده را به جای فیلم سینمایی معمول پخش کند. در نتیجه این عوامل مدیران صداوسیما کم کم تصمیم گرفتند خودشان فیلم‌های بلند مناسب پخش تولید کنند. در ابتدا سیمافیلم در هر سال تعدادی تله فیلم تولید کرد اما پس از گذشت یکی دوسال، شبکه‌های تلویزیونی خود به طور مستقل به تولید روی آوردند. در یکی دو سال اخیر این محصولات به "نود دقیقه ای" مشهور شدند. فیلمنامه نویسان و کارگردانان بسیاری از سینما به تلویزیون کوچ کردند و در رونق تولید تله فیلم ها هرکدام سهم خود را بردند. مانند هر برنامه دیگر تلویزیونی، پول، زمان و استاندارد تلویزیون سه عامل تعیین کننده در تله فیلم بودند.
در ایران هم از ابتدا قرار شد تله فیلم ها با هزینه کم تولید شوند. امروزه مبلغی احتمالا بالای 350 میلیون تومان(بسته به لوکیشن، کیفیت، بازیگران و ...) برای تولید تله فیلم هزینه می شود. این بودجه باید به همه چیز از قصه و عوامل و مسایل فنی برسد. دستمزد بازیگران مشهور یکی از اصلی ترین بخش های هزینه بر است.
مدیران سیما بر حضور حداقل 3 بازیگر شناخته شده در یک تله فیلم تاکید کرده اند. در نتیجه با افزایش تولید تله فیلم کار بازیگران تلویزیونی رونق گرفته و دستمزدها بالا رفته است. اجاره لوکیشن، هزینه های صحنه و دستمزد بقیه عوامل هزینه های بعدی تهیه کننده هستند. تهیه کننده امروزی تله فیلم مجبور است برای اینکه سودی برای خودش محفوظ بماند فیلم را در کمتر از 20 جلسه تصویربرداری جمع کند. چیزی که معلوم است اینکه شرایط تولید نامناسب تله فیلم ها، بر کیفیت آنها تاثیر گذاشته است.
در مجموع با نگاهی کلی به دلایل ذکر شده می توان اذعان کرد که ساخت تله فیلم در وضعیت فعلی با توجه به دیدگاههای رایج و موجود سازندگان اینگونه آثار در سیما و همچنین هزینه های تولید نمی تواند توجیهی مناسب با خود به همراه داشته باشد و از این رو پیشنهاد می شود تا تولید این آثار متوقف و جایگزین های دیگری مانند ساخت فیلم های سینمایی آبرومند و یا سریال های موضوعی با بهره گیری از توان و مشارکت بخش دولتی ، نیمه دولتی و خصوصی فراهم آید.
*مجله هنری هفت
-------------------
مصطفی محمودی
نظر شما