جشنواره کن، خسرو شکیبایی و یک پوستر حاشیه‌ساز

خبرگزاری مهر - گروه هنر: کمتر از یک ماه به آغاز بزرگترین رویداد سینمایی کشور باقی مانده است و اخبار و حواشی پرمخاطب ترین صنعت هنری ایران روز به روز پر رنگ تر و حجیم تر می شود. موج این اخبار از روز یکشنبه و بعد از اولین نشست رسانه ای محمد حیدری دبیر سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر شکل تازه ای به خود گرفت و در این میان حواشی مربوط به پوستر جشنواره توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. از خرق عادت طراح پوستر در استفاده از کاراکتر زنده یاد خسرو شکیبایی و اشتباه در درج سال برگزاری جشنواره به تقویم میلادی تا جنجال یکی دو روز گذشته بر سر عنوان طراح اصلی که بین مجید برزگر به عنوان صاحب ایده و بزرگمهر حسین پور تصویرپرداز این پوستر شکل گرفته است.

اما در این هیاهوی خبری فارغ از اینکه چه کسی مستحق عنوان طراح اصلی پوستر است و یا بحث های شکل گرفته پیرامون کیفیت و نحوه اجرای این پوستر، نکته ای جا مانده که کمتر کسی به آن توجه کرده است. ضعفی که نه به طراح و صاحب ایده بر می گردد و نه متوجه مجری این پوستر است، بلکه در سطحی بالاتر ضعف برنامه ریزی و یا بد سلیقگی در مدیریت این پروژه را نشانه می رود.

محصول مجید برزگر و بزرگمهر حسین‌پور یک تفاوت بزرگ با سی و سه دوره قبلی دارد و آن استفاده از کاراکتر انسانی – زنده یاد شکیبایی – به عنوان نماد امسال جشنواره فیلم فجر است. برزگر در توضیح ماجرا این طور بیان می کند که به دنبال ارائه یک کار متفاوت بوده و پیرو بسیاری از جشنواره‌های دنیا همچون کن که عکس بازیگران مهمی مانند مارچلو ماسترویانی روی پوستر اصلی قرار می‌گیرد به نتیجه نهایی استفاده از نقاشی شکیبایی رسیده است و از سوی دیگر حسین پور نیز این طرح را خلاقانه ارزیابی کرده و می‌گوید متأسفانه در ایران تا به حال از این سبک استفاده نشده، اما وقتی در همه جای دنیا روال این گونه است، برای ایران خوب می شود تا از این جریان کناره گیری نکند.

این ایده شاید در نگاه اول دلپذیر می نماید اما از اینجا به بعد عملکرد تیم مدیریتی و دبیر جشنواره فیلم فجر مورد تردید است چراکه طراح به ذات وظیفه خود مخیر به ارائه ایده های مختلف و طبیعتا متفاوت است اما آیا در نهایت این تصمیم نباید رابطه ای منطقی با روح حاکم بر جشنواره داشته باشد؟ آیا پوستر جشنواره فیلم فجر به عنوان نماد مهمترین رویداد هنری کشور که سال های سال در آرشیو ذهنی دوستداران سینما می ماند نباید پیوندی حداقلی با اتفاقاتی که در آن می گذرد داشته باشد؟

ایده تجلیل و بزرگداشت از هنرمند بزرگی چون خسرو شکیبایی به این شکل به خودی خود بسیار نیکوست، اما آیا این تجلیل و یادآوری نباید با اختصاص بخشی حتی کوچک و فرعی به آثار و زندگی شکیبایی و نقش او در سینمای ایران همراه شود تا شائبه این پیش نیاید که این انتخاب صرفا وسیله ای برای توجیه طرح برگزیده است.

مجید برزگر در توضیح انتخاب این ایده به جشنواره ای چون کن اشاره می کند که در پوسترهای آن از عکس هنرمندان و یا فریم هایی از فیلم های مشهور جهان استفاده می شود. چیزی که اما به آن اشاره نمی شود وجود یک رابطه منطقی و یک پیوند علت و معلولی بین پوستر و محتوای جشنواره ای چون کن است.

برخلاف ذهنیتی که با مرور اخبار این چند روز به وجود می آید استفاده از عکس و تصویر هنرمندان در پوستر جشنواره های معتبر جهان چون برلیناله، ونیز و اسکار امری مرسوم نیست و حتی فستیوالی چون کن نیز نسبت به سابقه ۶۸ ساله خود سابقه طولانی در این امر ندارد. پوسترهای جشنواره سینمایی کن از روز آغاز خود در ۱۹۴۶ عمدتا ترکیبی از فضاهای سوررئال و آبستره یا تصویرسازی گرافیکی با نام و نشان جشنواره بوده است. سال ۱۹۸۵ برای اولین بار این فضا تغییر یافت و پوستر جشنواره با فریم هایی از «جیمز استوارت» بازیگر فقید آمریکایی طراحی شد. بزرگداشتی که تنها به پوستر ختم نشد و نسخه ای ترمیم شده از فیلم داستان گلن میلر (۱۹۵۴) با بازی جیمز استوارت نیز در جشنواره کن به نمایش درآمد.

سال ۱۹۹۲ برای گرامیداشت «مارلین دیتریچ»، بازیگر آلمانی-آمریکایی تصویر بزرگی از او روی پوستر جشنواره آمد که از قضای روزگار با فوت این بازیگر افسانه ای تنها چند روز قبل از جشنواره همزمان شد.

سال بعد نمایی از فیلم بدنام (۱۹۴۶) آلفرد هیچکاک به پوستر جشنواره سال ۱۹۹۳ رسید. این روند برای چند سالی متوقف شد تا در سال ۲۰۰۶ دور جدیدی از طراحی پوستر به تاریخ جشنواره کن اضافه شود. دوره ای که این روزها بیشترین اشاره به آن می شود. سال ۲۰۰۶ پوستر جشنواره با نمایی از فیلم در حال و هوای عشق(۲۰۰۱) به کارگردانی «وونگ کار وای» طراحی شد. اتفاقی که با ریاست این کارگردان چینی بر هیات داوران آن سال همزمان شد.

سال ۲۰۰۷ هم زمان بود با شصتمین دوره جشنواره فیلم کن و «فیلیپ هلسمن» طراح و ایده پرداز پوستر با این استدلال که عکس بازیگران در هنگام پرش نشان دهنده چهره بی نقاب آن هاست ترکیبی از عکس های بازیگران مختلف را که در دوره گذشته جشنواره در مقابل لنز او به هوا پریده بودند به عنوان پوستر نهایی سال ۲۰۰۷ به تصویر کشید.

سال ۲۰۰۹ سکانسی از فیلم ماجرا (۱۹۶۰) به کارگردانی میکل‌آنجلو آنتونیونی به پوستر جشنواره کن تبدیل شد. پوستری که در توضیح آن به سیلوئت زنی اشاره می کند که گویی پنجره ای به جادوی سینما گشوده است. فیلم L'Avventura یا ماجرا در بخش فیلم های کلاسیک «Cannes Classics» همان سال به نمایش درآمد.

در شصت و سومین دوره جشنواره در ۲۰۱۰ عکسی از ژولیت بینوش بر پوستر جشنواره نقش بست. بینوش در آن سال با فیلم کپی برابر اصل عباس کیارستمی در جشنواره حضور داشت و اتفاقا جایزه بهترین بازیگر زن را از آن خود کرد.

پوستر سال ۲۰۱۱ به تصویر فی داناوی « Faye Dunaway» ستاره دهه ۶۰ سینمای آمریکا اختصاص یافت. البته برای بزرگداشت او علاوه بر پوستر، فیلم « Puzzle of a Downfall Child » نیز به نمایش درآمد. فیلمی که نزدیک به ۴۰ سال رنگ پرده به خود ندیده بود و با حضور وی و کارگردان فیلم در بخش کلاسیک های جشنواره به اکران درآمد.

ایام جشنواره کن در سال ۲۰۱۲ همزمان بود با پنجاهمین سالگرد درگذشت مرلین مونرو، ستاره بزرگ سال های دور سینما و همانطور که انتظار می رفت پوستر جشنواره به گرامیداشت این همزمانی اختصاص داده شد.

سال ۲۰۱۳ زوج افسانه ای پل نیومن و همسرش ژوان وودوارد بر روی پوستر جشنواره آمدند. ستایش از پل نیومن که در سال ۲۰۰۸ از دنیا رفته است و همسری که برای او محبوب ترین هم‌بازی بود. پوستر با صحنه ای از فیلم شکل جدیدی از عشق (۱۹۶۳) طراحی شده است و به تمجید از یک عمر فعالیت هنری این زوج می پردازد. اما این همه ماجرا نیست و دو فیلم The Effect of Gamma Rays- ۱۹۷۲ و باغ وحش شیشه ای(۱۹۸۷) با بازی این زوج در ایام جشنواره به نمایش عموم در می آیند.

پوستر سال ۲۰۱۴ در جهت یادآوری اهمیت سینمای اروپا و به طور خاص سینمای ایتالیا، به مارچلو ماسترویانی ستاره ایتالیایی فیلم «هشت و نیم» فدریکو فلینی اختصاص می یابد. این امر تنها به یادآوری در پوستر محدود نمی شود و ۸۱/۲ در بخش کلاسیک جشنواره نیز به نمایش درآمد.

و در نهایت پوستر شصت و هشتمین دوره جشنواره فیلم کن در ۲۰۱۵ به ستاره سوئدی هالیوود - اینگرید برگمن - اختصاص می یابد. زنی که در مقابل دوربین بزرگانی چون هیچکاک و روبرتو روسلینی و رو در روی بزرگترین ستارگان سینما همچون گریگوری پک و همفری بوگارت بازی کرده است و در ۱۹۷۳ رئیس هیات داوران جشنواره کن بوده است. در تکمیل این ستایش مستندی با عنوان Ingrid Bergman: In Her Own Words نیز در بخش های جانبی جشنواره به نمایش در آمد.

و اما امسال جشنواره فیلم فجر با پوستری از تصویر زنده یاد خسرو شکیبایی به پیش می آید. انتخابی که فعلا در مرحله درج یک عکس از شکیبایی باقی مانده است و خبری از نمایش ویژه آثار یا بزرگداشت نیست.

این مقایسه کوتاه اما تنها نگاهی گذرا به تفاوت های حرفه ای و اجرایی بین جشنواره فیلم فجر و رویدادی چون فستیوال کن دارد. جایی که دست اندرکاران جشنواره برای دفاع از کوچکترین جزییات دلیل و منطق کافی دارند و کسی برای توجیه انتخاب طرح خود و یا حتی اثبات نام خود به عنوان طراح به زحمت نمی افتد.

گزارش از اشکان مزیدی