نزاع عقل و عشق در «نورهان»

خبرگزاری مهر گروه فرهنگ:

کتاب نورهان شامل سروده‌هایی از محمدرضا تقی‌دخت از سوی انتشارات سوره مهر روانه بازار کتاب شده است. به همین مناسبت عبدالحمید ضیایی شاعر و پژوهشگر فلسفه و عرفان نگاهی به این دفتر شعر انداخته است که در ادامه می‌خوانیم:

اگر تعریف ازرا پاوند در باب شعر را گام نخست و مبنایی این نوشتار قرار دهیم که: «شعر پیوند عاطفی، عقلانی است در لحظه‌ای از زمان» می‌توان گفت که  کلام وی هم  به آنیّت شعر و هم به ضرورت اندیشه در شعر اشاره دارد.  

در شعر اندیشه، گاه شاعر اندیشه‌اش را با ما در میان می‌نهد و گاه شعر شرایطی مهیا می‌کند که ما را به اندیشیدن وادارد. تقی‌دخت فلسفه خوانده است و حضور و بروز اندیشه‌های فلسفی در شعرش دور از ذهن نیست. تقی‌دخت از ایجاد تقابل‌های دوگانی بر کنار نمانده و در شعر وی نیز  به شیوه معمول و متعارف شاعران، فی المثل همواره نبرد عقل و عشق، به نفع عشق پایان می‌یابد. در شعر آسیاب شاهد این منازعه هستیم:

چیزی حجاب او شد چیزی به نام عقلش
و بست راه او را که چشمی بهتر دارد
دل مشغولش کرد این عقل با داستان گندم
این آسیاب اما یک چرخ دیگر دارد...

در شعر دیگری از همین شاعر می‌خوانیم:

از عشق می‌جوید رهایی جانِ عاقل
غافل که پایِ عاقلان مانده‌ست در گِل
پرسید عقل و عشق را احوال، گفتم
شاهی که با درویش بنشیند مقابل
بی‌بهره از عشق است اما می‌زند باز
انسانِ عاقل طعنه بر انسانِ کامل

البته در شعر تردید موضع شاعر به اعتدال و میانه روی نزدیک تر می شود و ترجیح می دهد بین عقل و جنون دست به گزینش نزند:

میان عقل و عشق افتاده‌ام در تاب بازی‌ها 
رها کی می‌شوم از دست این اسباب‌بازی‌ها

 دست بر قضا عوامل متعددی دست به دست هم داده اند تا این شعر را هم به لحاظ ساختار و هم فرم از بهترین شعرهای کتاب «نورهان»  به شمار آوریم.

نکته چشمگیر و قابل ذکر دیگر در این کتاب زبان شعر تقی دخت است. وی که عمیقا و وسیعاً ملهَم و متاثر از زبان و سبک شعری مهدی اخوان ثالث است کوشیده تا  زبان شعر نیمایی او را در غزل، احیا و بازسازی کند و البته این مسأله به تیغ دولبه ای مانند شده که هم توانایی شاعر را فراچشم می‌آورد و هم کهنگی زبانش را به رخ می کشد. اثرگذاری اخوان چنان محسوس و ملموس است که علاوه بر محتوا (غلبه مضمون ناامیدی در بعضی از شعرها)، ترکیب سازی و ابداعات زبانی شاعر نیز به سهولت تلاش های زبانی و فرمالیستی اخوان را به یاد مخاطب می‌آورد.

از  نخستین غزل کتاب نورهان که با همان ساختار و حتی قافیه قصیده اخوان در باره مصدق  است تا نحو آرکائیک و باستانگرایی زبانی همگی بر وجود این تاثیر دلالت دارند و البته این نشان ضعف شاعر نیست؛ امکان پیاده سازی مختصات زبانی شعر نیمایی در غزل، کاری دشوار و ابداعی در خور توجه بوده که تقی دخت بدان دست یافته است.

مجموعه شعر «نُورَهان» را  انتشارات سوره مهر، در ۱۶۴ صفحه با شمارگان ۱۲۵۰ نسخه و قیمت ۲۵ هزار تومان به بازار کتاب عرضه نموده است.