به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر یادداشتی از عاصمه قاسمی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات - دکترای جامعه شناسی (زنان و ارتباطات) است که در ادامه می‌خوانید؛
دردهه های اخیر نظریه پردازی و بازاندیشی در خصوص نهاد خانواده درکانون توجه اندیشمندان و نظریه پردازان علوم اجتماعی قرار گرفته است. علیرغم اینکه برخی از متفکرین معتقد به فروپاشی خانواده در جوامع مدرن هستند، برخی دیگر به دگرگونی خانواده و کارکردهای آن سخن گفته‌اند. آنها معتقد به تغییر شکل خانواده و تغییر نقش‌های خانوادگی و رواج انواع گوناگون خانواده (مانند خانواده‌های ترمیمی و تک والد) هستند. در این رویکردهای جامعه شناسی، از «خانواده ها» به جای «خانواده» سخن به میان می‌آید و در نتیجه تعاریف مختلفی از خانواده ارائه می‌شود. طبعاً هر جامعه‌ای باید متناسب با ارزش‌ها و هنجارها و ساختارهای فرهنگی- اجتماعی خود خانواده را تعریف کند.
اگرچه در بسیاری نظریه‌های جامعه شناسی، نهاد خانواده مهمترین کارگزار «جامعه پذیری» افراد مطابق با فرهنگ یک جامعه شناخته می‌شود، لیکن در رویکردهای جدید دیگر خانواده نهاد «مرکزی» و «بنیادین» جامعه نیست. وقتی نهادی از مرکزیت بیفتد و در حاشیه قرار گیرد طبعاً برای افراد یک جامعه نحوه مواجهه با خانواده و گذراندن وقت در آن و تعامل با اعضای خانواده دیگر دغدغه اصلی نیست. حتی در زندگی مدرن خانه تبدیل به «خوابگاه» می‌شود، جایی برای استراحت فیزیکی و آماده شدن برای حضور در نهادهای اجتماعی به اصطلاح "مهمتر".
در اینجاست که در برهه‌ای مانند شرایط کنونی که بسیاری نهادها و مراکز اجتماعی تعطیل می‌شوند و قرار است شهروندان تمام وقت خود را در خانواده بگذرانند با چالش‌هایی مواجه می‌شوند، چرا که یک نهاد «فرعی» دوباره تبدیل به یک نهاد «اصلی» می‌شود.
فراگیری ویروس کرونا در جوامع و توصیه و یا الزام به قرنطینه خانگی در این روزها جوانب و پیامدهای مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دارد. اما آنچه از منظر خانواده قابل توجه است، تبدیل شدن خانواده به «اصلی ترین» و «مهمترین» نهاد برای زندگی فردی و اجتماعی است. تغییر ناگهانی "فضای" زندگی و حضور طولانی در جایی که برای آن آمادگی و تمرین قبلی وجود نداشته، سخت است. لذا عجیب نیست که گزارشهای نهادهای مختلف اجتماعی و حقوقی جهان از افزایش چشمگیر خشونت خانگی علیه زنان و کودکان در کشورهای مختلف بعد از قرنطینه شدن افراد در خانه‌ها خبر می‌دهند.
به گزارش یورونیوز (۲۸ مارس/۹ فروردین) وزارت کشور فرانسه اعلام کرده است شکایتها در خصوص خشونت خانگی در فرانسه از ۱۷ مارس (۲۷ اسفند) که قرنطینه شروع شده است ۳۰ درصد افزایش داشته است. همچنین گاردین در گزارشی (مورخ ۲۸ مارس) به نقل از فعالان و متولیان حوزه آسیب‌های خانوادگی، نسبت به «افزایش انفجاری» خشونت خانگی درکشورهای مختلف از برزیل تا آلمان و از چین تا یونان هشدار داده است. در این گزارش وضعیت خشونت خانگی در کشورهای مختلف که به دلیل ویروس کرونا در قرنطینه قرار گرفته اند، مورد بررسی قرار گرفته است. به طور مثال اگرچه دولت اسپانیا از ابتدای قرنطینه و اعمال جریمه‌های سخت برای نقض قوانین قرنطینه، اعلام کرده بود که زنانی که مورد خشونت خانگی قرار می‌گیرند برای خروج از خانه و ثبت شکایات جریمه نمی‌شوند، اما تنها ۵ روز پس از قرنطینه اولین خشونت خانگی با قتل زنی توسط شوهر جلوی چشمان فرزندان ثبت شده است.
فارغ از اینکه افزایش قابل توجه خشونت خانگی در طول مدت چند هفته قرنطینه نشان از عدم موفقیت بسیاری از شعارها در زمینه احقاق حقوق زنان و توانمندسازی آنها است، بیانگر این است که در دنیای امروز مهمترین عامل جامعه پذیری یعنی خانواده در درون خود با چالش جامعه پذیری و تعامل اجتماعی روبروست.
در هر حال قرنطینه فرصتی است برای بازگشت به خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد در جامعه پذیری و تربیت نسل آینده، مرکزی ترین نهاد برای حمایت و پشتیبانی عاطفی انسان‌ها از یکدیگر، و مهمترین نهاد در زمینه سازی گفتگو و تعامل اجتماعی صحیح. باید برای تعامل و گفتگوی اجتماعی از خانواده شروع کنیم. امید است با حضور فراگیر رسانه‌ها در خانه‌ها و به خصوص گسترش فضای مجازی، این فرصت از دست نرود.
نظر شما