به گزارش خبرنگار مهر، علی روشن در یادداشتی که به صورت اختصاصی در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است به بیان مواردی در خصوص تقویت اراده در ماه مبارک رمضان پرداخته است:
بسیاری از مردم در لحظاتی از زندگی خود احساس عجز و ناتوانی در برابر مشکلات را تجربه کرده‌اند و خود را در انجام کارهای مهم و اتخاذ تصمیم‌های حیاتی سست و بی اراده یافته‌اند. چنین افرادی همواره غبطه یا حسرت موفقیت‌های دیگران را دارند و با دیدن انسان‌های موفق و شنیدن سخنان ایشان در رسانه‌ها یا محیط‌های دیگر ذوق زده می‌شوند. غافل از اینکه آنها نیز می‌توانند در مسیر موفقیت گام بردارند و خود الگوی دیگران باشند. ماه مبارک رمضان با حس و حال خاصی که دارد بهترین فرصت برای تقویت اراده و اتخاذ تصمیم‌های بزرگ و عملی کردن آن است.
عوامل سستی اراده و خود کم‌بینی
این مشکل ریشه‌ها و علل گوناگونی می‌تواند داشته باشد. در یک نگاه کلی دو منشأ اساسی برای آن وجود دارد: یکی ضعف درونی و شخصیتی انسان و دیگری مرعوب شدن از عوامل بیرونی. در این نوشتار به حول و قوه الهی به بررسی عامل اول، یعنی ضعف‌های درونی خواهیم پرداخت.
ضعف‌های درونی و شخصیتی
یکی از عوامل مهمی که مانع کامیابی است، احساس ضعف و سستی در برابر مشکلات و امور خطیر است. به دلیل شرایط خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی یا داشتن تجربه‌های ناگوار در زندگی خود یا افراد اطرافیان، گاهی چنین حسی به شخص دست می‌دهد که او توان انجام هیچ کار اساسی و مهمی را ندارد. اگر شخص مقهور این احساس شود و آن را بپذیرد، با دست خود توانایی‌ها و قابلیت‌هایش را سرکوب کرده است.
علائم و نشانه‌های ضعف اراده
افرادی که کمبود و ضعف اراده دارند عموماً چنین ویژگی‌هایی دارند:
۱. قدرت تصمیم گیری ندارند.
۲. در فکر خود پروژه زیاد دارند.
۳. کارهای خود را زیاد به تأخیر می‌اندازند.
۴. تضاد فکری و علمی دارند.
۵. زود عصبانی می‌شوند و صبر و حوصله ندارند .[۱]
انسان‌های موفق لزوماً نابغه نیستند!
یکی از تفاوت‌های مهم افراد موفق با سایرین، در نوع مدیریت احساسات درونی و غلبه بر ترس از مواجهه با مشکلات و نترسیدن از شکست در مقابل آن است. انسان‌های معمولی در برابر مشکلات صبر ندارند و با کوچک‌ترین احساس ترس از شکست، صورت مساله را پاک کرده و قید آن را می‌زنند. در حالی که انسان‌های موفق، ترس از رویارویی با سختی‌ها را دست مایه تفکر و مشورت و برنامه ریزی دقیق‌تر و تلاش بیشتر می‌کنند تا خود را برای نبرد با دشواری‌ها آماده‌تر کنند. قرآن کریم در این باره فرموده است: «وَ اصْبِرْ عَلی ما أَصابَکَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ؛[۲] و در برابر مصائبی که به تو می‌رسد شکیبا باش که این از کارهای مهمّ است!» در واقع اراده راسخ و تلاش و کوشش نقش اصلی را در موفقیت انسان دارد و حتی اگر شخصی به لحاظ هوشی نابغه باشد اما اراده و تلاش نداشته باشد، هیچگاه به موفقیت نخواهد رسید. کتاب هدایت ابدی به زیبایی جایگاه عنصر همت و تلاش را در سرنوشت انسان بیان کرده است: «وَأَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَی ٰ؛[۳] و برای انسان جز آنچه تلاش کرده [هیچ نصیب و بهره‌ای] نیست.»
ناآگاهی از استعدادها و قابلیت‌ها
از مهمترین عوامل حس حقارت و خود کم‌بینی عدم شناخت صحیح از قابلیت‌ها و توانایی هاست. اکثر کسانی که همت بلند ندارند و در خود توان عبور از گردنه‌های سخت را نمی‌یابند، اینگونه به خود القا کرده‌اند که استعداد و توان ناچیزی دارند. درست است که انسان‌ها استعداد و قابلیت‌های متفاوتی دارند، اما همه در حد لازم از همه استعدادهای انسانی برخوردارند. خداوند انسان را برای سفری سخت و دشوار خلق کرده است، همانگونه که قرآن کریم فرموده است: «یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَیٰ رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ ؛[۴] ای انسان، حقاً که تو به سوی پروردگار خود به سختی در تلاشی، و او را ملاقات خواهی کرد.» برای چنین سفر پرمشقت و خطیری خداوند همه ابزار و مواد لازم را به انسان داده است. کسی که به استعدادهای خدادادی خویش توجه کند، هیچگاه در برابر مشکلات خود را کوچک نمی‌شمارد.
سرگرمی‌های بی اساس و بیهوده
از عوامل مهم تخریب شخصیت و ضعف اراده، امور لغو و بیهوده است. اگر کسی بیشتر وقت خود را به انجام کارهای لغو و بی فایده بگذراند، طبیعی است که هیچگاه اراده قوی برای عبور از موانع را نخواهد داشت. انسانی که به لغو خو گرفته، توان مدیریت و برنامه ریزی و تحمل سختی و انگیزه تلاش ندارد. خدای حکیم در قرآن فرموده است: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُون الّذِینَ هُم فِی صَلاتِهِم خَاشِعُونَ وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُون ؛[۵] قطعاً مؤمنان رستگار شدند؛ آنها که در نمازشان خشوع دارند؛ و آنها که از لغو و بیهودگی روی گردانند.» امیرالمومنین علیه السلام فرموده است: «اللَّهْوُ یُفْسِدُ عَزَائِمَ الْجِدِّ ؛[۶] کارهای لهو و بیهوده، تصمیمات جدی را تباه می‌سازد.» همچنین فرموده اند: «هر کس هوای نفسش قوی شود، عزم و اراده‌اش ضعیف خواهد شد .»[۷] به طور کلی توجه بیش از حد به امور مادی و مشتهیات و لذات نفسانی، اعم از خورد و خوراک، خواب، فکاهیات و لذات جنسی و… نقش مهمی در سستی اراده انسان دارد؛ چراکه در چنین مواردی قوای فکری و استعدادهای روحی انسان دچار تنبلی شده و قدرت تفکر و برنامه ریزی کاهش می‌یابد.
ده‌ها پرونده باز و بسته نشده!
یکی از دلایلی مهمی که به لحاظ روانشناختی موجب سستی اراده می‌شود، این است که شخص هر روز ایده جدیدی را در سر بپروراند و هر روز کار جدیدی را آغاز کند. نتیجه چنین فرایندی این است که شخص بعد از مدتی می بیند که هیچ نتیجه‌ای به دست نیاورده، لذا دچار یأس شده و کم کم چنین به خود القا می‌کند که هیچ کاری از او بر نمی آیند. درصورتی که مشکل از استعداد و توان او نیست بلکه بی توجهی او و عدم برنامه ریزی مناسب عامل ناکامی او بوده است. برای اینکه انسان به چنین مرحله‌ای نرسد، لازم است پیش از انجام هر کاری به درستی مشورت و فکر کند و پس از آنکه تصمیم گرفت، حتماً آن را به اتمام برساند. خداوند در توصیه‌ای حکیمانه به پیامبرش فرموده است: «وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ ۚإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ ؛[۸] و در کارها با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن؛ زیرا خدا توکل کنندگان را دوست دارد.» پیامبر معصوم و آگاه از علوم الهی است، لذا روی اصلی این سخن با مؤمنین است. دست نزدن به کاری بدون فکر و مشورت و توکل بر خدا، همان اندازه مهم است که به اتمام رساندن کاری که از روی مشورت و تفکر و توکل بوده است. امیرالمومنین علیه السلام فرموده است: «العَمَلَ العَمَلَ ثُمَّ النِّهایَةَ النِّهایَةَ و الاستِقامَةَ الاستِقامَةَ ثُمَّ الصَّبرَ الصَّبرَ و الوَرَعَ الوَرَعَ ؛[۹] به جِد، عمل کنید و حتماً آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید، آن گاه سختْ شکیبایی ورزید و به راستی پارسا باشید.» بر این اساس هم انسان باید دست به اقدام زده و شروع به حرکت کند و هم با استقامت و توکل آن را به پایان رساند.
سخن آخر
ماه مبارک رمضان فرصتی ارزشمند برای تقویت اراده و اتخاذ تصمیم‌های مهم و آغاز فصل نوینی در زندگی است. انسانی که در طول ۱۱ ماه به زندگی عادی و روزمره خو گرفته، به یکباره با همتی بلند همه برنامه زندگی خود را تغییر می‌دهد، از خورد و خوراک گرفته تا خواب و ساعت کاری و سایر برنامه‌ها. بنابراین کسی که می‌تواند به یکباره تمام روال مرسوم خود را تغییر دهد، قطعاً می‌تواند در سایر عرصه‌ها نیز چنین تحولی را ایجاد کند.
پی نوشت:
[۱] حق جو، محمد حسین؛ شیوه‌های بالندگی و شکوفایی اراده، ص ۷۲.
[۲] لقمان، ۱۷.
[۳] نجم، آیه ۳۹.
[۴] انشقاق، آیه ۶.
[۵] مومنون، آیه ۱-۳.
[۶] عیون الحکم و المواعظ، دار الحدیث، ص ۶۸.
[۷] غررالحکم، عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، دفتر تبلیغات، ح ۷۹۵۹.
[۸] آل عمران، آیه ۱۵۹.
[۹] نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶.
نظر شما