به گزارش خبرگزاری مهر، به نقل از مؤسسه بین المللی گفتگوی فرهنگها و تمدنها حجت الاسلام سید محمد خاتمی طی سخنرانی خود در دانشگاه گوادالاهارا مکزیک گفت: از آخرین سالهای دهه نود تا کنون یعنی نزدیک به ده سال است که من در مجامع گوناگون فرهنگی و سیاسی در موضوع "گفتگوی تمدنها"سخن گفته ام و این سخنان هر مرتبه متمرکز بر توضیح وجهی از وجوه متکثر و متفاوت مسئله گفتگو، معنی فرهنگ، مفهوم تمدن، نسبت میان گفتگو و تمدن، نسبت میان تاریخ و تمدن و در نهایت امکان، امتناع یا ضرورت گفتگوی تمدنها به مثابه یکی از راههای مبارزه با خشونت، ترور، جنگ و سلطه بوده است.
وی افزود: این مسائل چنان گسترده ، متنوع و عمیق است که نمی توان انتظار داشت همه آنها را طی یک نشست و یا یک سمینار یا حتی چند دوره درس دانشگاهی به حد لزوم تبیین و تشریح کرد اما توجه به طولانی بودن راه به معنی تجویز ناامیدی و بی عملی نیست بلکه به عکس چون ما را گریزی از پیمودن این راه نیست، پس تعلل و تکاهل وجهی ندارد. راه وقتی راه همه بشر است، پیمودن آن تکلیف همه انسانهاست، البته دراین راه به طور طبع کسانی که تجربه های طولانی نظری و عملی دارند می توانند ما را در انتخاب بهترین مسیر کمک کنند.
رئیس مؤسسه بین المللی گفتگوی فرهنگها وتمدنها با اشاره به اینکه طی این طریق، هم مستلزم اقناع مردم و تشویق ایشان به این مهم است و هم مستلزم پاسخ گفتن به انتقادها و ایرادهایی است که دائما از طرف مخالفان پیشنهاد گفتگوی تمدنها بیان شده است، افزود: این نظریه های مخالف همچون اصل نظریه، دارای لایه های مختلفی است، بعضی اشکالات، تنها ماهیتی سیاسی دارند، بعضی لباس تاریخ و تجربه های تاریخی را به تن می کنند؛ بعضی از منتقدان با توجه به وجوه بیگانه ستیزی تمدنها ، ادیان و فرهنگها آن را امری بسیار بعید و بلکه غیر ممکن می دانند و حتی سخن از جدال و یا جنگ تمدنها می کنند و جمعی این پیشنهاد را مریض معیوبی می بییند که مبتلا به درد مزمن نوعی احساسات گرایی (سانتی منتالیسم) و یا رومانتیسیسم سیاسی است .
وی با تأکید بر اینکه بعضی از این انتقادها و ایرادها بسیار جدی است، گفت: اگر ما پیشنهاد دهنده گفتگو هستیم طبعا در قدم اول ناگزیر باید با جدی ترین مخالفان این پیشنهاد گفتگو و سعی کنیم در قدم اول سخن ایشان را به دقت گوش کرده و منظور آنها را تا جائی که در توان ما است دقیقا بفهمیم و سپس اگر پاسخی برای آنها داریم که حتما داریم ارائه دهیم .
خاتمی در ادامه با یادآوری اینکه در تاریخ فلسفه، به ویژه در دوره قرون وسطی، یکی از معروفترین مجادله های فلسفی و کلامی، مطلبی بود که در منابع فلسفی به "مناقشه در باب کلیات" معروف شده است، گفت: این بحث طبعا به سخنان امروز من ارتباطی ندارد اما منظور من از اشاره به آن این بود که بگویم در دوره ما توجه به مسئله کلیات از وجهی دیگر مجددا احیا شده است وجهی که با بحث ما درباره گفتگو و خشونت کاملا مربوط می شود.
وی گفت: در دوره جدید و از اوایل قرن بیستم به این طرف، در ادامه پروژه کانت در نقد متافیزیک، نکاتی مطرح شده که به لحاظ فلسفی گرچه کاملا و از بن و ریشه جدید نیست اما دارای رویکردی تازه به مسئله نزاع قدیمی در باب کلیات است.
خاتمی یادآور شد: از قرن شانزدهم تنها بیست و یک سال گذشته بود که در سیزدهم آگوست، مکزیک به دست سپاهیان اسپانیا فتح شد. فتح مکزیک تنها گشوده شدن دروازه های شهرها و فروریختن حصار دفاعی مردمان ساکن مکزیک نبود، شمشیر اسپانیا تنها تن مردمان را نمی خست و سپاهیان سواره و پیاده اسپانیائی تنها بر خاک مکزیک تسلط نمی یافتند همزمان و درست همراه این وقایع روح و حافظه و قلب مکزیک میهمانان تازه ای به خود می پذیرفت، میهمانانی که خود در جای دیگری از دنیا میزبان بودند میزبان ادیان بزرگ و تمدنهای برخاسته از آنها.
وی افزود: اسپانیا سرزمینی بود که یهودیان و مسیحیان و مسلمانان در آن سکنی گزیده بودند و تجاربی از زندگی مشترک، تجاربی مشحون از حوادث تلخ و شیرین ، جنگ و صلح، گریه و خنده، فراهم آورده بودند.
رئیس مؤسسه بین المللی گفتگوی فرهنگها و تمدنها گفت: فرهنگ اسپانیائی خود مؤلف بود از سه فرهنگ یهودی، مسیحی و اسلامی، آهنگ موسیقی عربی و تصاویر برگرفته از ادب اسلامی در موسیقی و زبان اسپانیائی تا همین امروز کاملا قابل تشخیص است. از طریق اسپانیا دین مسیحیت و فرهنگ اسلامی و یهودی به قاره امریکا و به مکزیک آمد. یکی از نویسندگان متأخر آمریکای لاتین یعنی بورخس داستانی دارد که مستقیما از تصویری که قرآن از مسئله فهم و تجربه زمان در ضمن یکی از داستانهای خود بیان می کند اقتباس کرده است.
وی یادآور شد: مکزیک تنها در آغاز قرن شانزدهم، محل تلاقی فرهنگهای بزرگ جهان از یک طرف و میراث کهن تمدنی و فرهنگی خود از طرف دیگر نبود بلکه بزرگترین نمایندگان ادبیات معاصر مکزیکی نیز کسانی هستند که با حوزه های مختلف فرهنگ و تمدن بشری آشنا هستند آنها با روحیه جذب و ادغام و ترکیب عناصر فرهنگی، فلسفی و زیباشناختی از حوزه های مختلف دانش و معرفت بشری توانسته اند زیباترین آثار ادبی دوره ما را فراهم آورند.
خاتمی با اشاره به اینکه آمریکای لاتین و از آن جمله مکزیک در دهه های اول قرن بیستم پرچمدار عظیم ترین تحولات چشمگیر در حوزه داستان نویسی بوده اند، افزود: هیچ حادثه بزرگ تاریخی را نمی توان به تصادف صرف تقلیل داد. تمام تاریخ بشر را اگر طبق مذهب فلسفی هراکلیت "بازی" بدانیم اما قطعا تاریخ جوامع انسانی بازیچه نیست، فاصله ای طی ناشدنی است میان بازی در معنای عمیق فلسفی آن با بازیچه بودن و تصادفی بودن حوادث تاریخی.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه تکثر، تنها مزیت نیست زیرا ممکن است ما را به نیهیلیسم، به هرج و مرج فکری و آشوبهای بزرگ سیاسی و اجتماعی رهنمون شود، گفت: تکثر وقتی متعلق تفکر واقع شود، وقتی آینه ای شود برای شناخت محدودیت های جهان های تک ساحتی، وقتی ما را به غنای بیکران فکری و فرهنگی بشر رهنمون شود و در یک کلام، موجب معرفت آدمیان به یکدیگر شود (چنانکه قرآن می گوید) در این صورت فضیلت و مزیت است.
نظر شما