به گزارش خبرنگار مهر، آیت ا... دکتر سید مصطفی محقق داماد که عصر امروز در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعاتی فرهنگی در مورد "الهیات محیط زیست" به سخنرانی پرداخت، گفت: بر اساس گزارش قرآن از روز نخستین آفرینش آدم، خدای خالق جهان دغدغه فساد عقل را توسط انسان داشته است و لذا ملائکه به او اعتراض کردند اما واقعیت این است که اوج این دغدغه در همین دهه های اخیر اتفاق افتاده است.
عضو فرهنگستان علوم، با طرح این سؤال که علیرغم نگرانی خداوند نسبت به اینکه بشر زمین را آلوده می کند چرا این مسئله به این دیری در دهه های اخیر مطرح شد؟ تأکید کرد: علت دیرهنگام بروز نگرانی از تخریب محیط زیست ناشی از پیشرفت تکنولوژی و تحول صنعتی و بحرانهای برخاسته از مصرف بی رویه و اسراف منابع است و این مسئله را به ذهن بشر آورد که آینده بسیار بسیار خطرناکی در پیش دارد.
وی پس از قرائت گزارشی از پرفسور هاپس استاد علوم فضایی دانشگاه سیاتل که از میزان تخریب محیط زیست ناشی از جنگ دوم خلیج فارس خبر می دهد، تصریح کرد: اول آسیب ناشی از جنگ، منهای تخریبهای منابع انسانی، تخریبهای زیست محیطی است.
مسئله محیط زیست، یک مسئله الهیاتی است
وی در پاسخ به این سؤال که چه چاره ای باید اندیشید؟ تأکید کرد: به نظرم راه حلهای تکنولوژیک از سوی علمای تجربی در مواجه با آلودگی محیط زیست به جای حل مسئله، صورت مسئله را پاک می کند چون به علت اصلی توجه نمی کنیم و به همین دلیل تاکنون مشکل باقی است.
دکتر محقق داماد مسئله محیط زیست را یک مسئله الهیاتی خواند و گفت: بحران محیط زیست در دل دانش الهیات باید مطرح شود نه در علوم تجربی چراکه بحران زیست محیطی یک بحران اخلاقی و یک بحران الهیاتی (به معنای فلسفه سنتی) است.
وی ریشه گستاخی بشر در تخریب محیط زیست را ناشی از جهان بینی خواند و افزود: محیط طبیعی بشر و تمام جهان را یک موجود بی جان نگاه کردن و خود را عزیز دردانه این آفرینش محسوب کردن و خود را به جای خدا در جهان نشاندن و جهان را ستایشگر بشر نشان دادن، نتیجه اش چنین بحرانی می شود. متأسفانه در این مسئله امروز علم و فلسفه با یکدیگر هماهنگ هستند؛ فلسفه می گوید اصالت انسان در جهان و علم هم می گوید یک جهان بی جان. این بشر در درون این جهان گویی یک عزیز دردانه ای است که تمام این جهان فدایی او شود.
آیت ا... محقق داماد تصریح کرد: عده زیادی از نویسندگان غربی که در زمینه محیط زیست قلم زده اند، این گناه را به گردن ادیان می اندازند. ادیان را متهم کرده اند و می گویند از آنجایی که ادیان بشر را عزیز بی جهت معرفی کرده و تمام موجودات به بشر سجده کرده اند و لذا خداوند این جهان را برای بشر آفریده و بشر بی محابا هرچه به چنگالش می رسد از این طبیعت استفاده می کند. ممکن است در این قضیه متون مسیحیت (کلیسایی) مقصر باشد اما این اتهام به دامن اسلام هرگز نخواهد نشست.
وی جریان گستاخی بشر را متوجه علم دانست و گفت: راز قضیه این است که علم چنین کوتاهی کرده و گفته جهان یک موجود بی جان و ابزار برای بشر است و بشر امروز را به جای خدای ادیان معرفی کرده است. اگر قرار بود که این اتهام متوجه ادیان باشد چرا در سالهای قدیم چنین نبوده؟ چرا در یک قرن اخیر و بعد از پیشرفت تکنولوژی و تحولی که در علم و صنعت پیش آمد بحران محیط زیست مطرح شد؟
اول جایی که جهان و طبیعت آیت خداوند معرفی شده در قرآن مجید است
عضو فرهنگستان علوم با تأکید بر نگاه الهیاتی به جهان، افزود: شاید در طول تاریخ ادیان تنها در قرآن این مسئله پیدا می شود که اول جایی که به طبیعت قسم خورده شده و مظاهر طبیعت مورد سوگند خداوند قرار می گیرد در قرآن است. به نظر می رسد قرآن کاملا متوجه این نکته بوده که زیاده طلبی و مسرف بودن بشر روزی این خطر را دارد که محیط خود را فاسد کند لذا در قرآن آمده که در روز اول آفرینش از بشر تعهد گرفته که محیط ریست خود را آلوده نکند.
وی با بیان اینکه در قرآن در کنار سوگندهای طبیعی به بعد تربیتی بشر نیز توجه شده است، افزود: در سوره والشمس پس از اینکه خداوند به اجرام آسمانی و آیات الهی در زمین قسم یاد می کند، به نفس بشر قسم می خورد "... والنفس و ما سواها فالحمها فجورها و تقواها..." فجور و تقوا که در درون نفس بشر به صورت الهام گونه گذاشته شده در کنار سوگندهایی که به طبیعت خورده شده نشان می دهد که این طبیعت اگر بخواهد سالم بماند و به فساد و تباهی نکشد بشر باید از فجور اجتناب کند و حالت تقوا داشته باشد.
خداوند بر آبادی زمین از بشر تعهد گرفته است
وی با بیان اینکه حفظ طبیعت در کنار اخلاق قرار دارد، یادآور شد: در قرآن آیه صریح داریم که این عهد که بر آن خدا سوگند یاد کرده به خاطر این است که به موجب این تعهد باید بشر زمین را آباد کند. موضوع تعهد، آبادی زمین است و به هیچ وجه اجازه مصرف بی رویه و آلودگی زمین به بشر داده نشده است.
دکتر محقق داماد مفهوم مفسد فی الاض در قرآن را بسیار گسترده تر از آنچیزی که عنوان می شود دانست و گفت: تخریب محیط زیست و بهره برداری بیش از حد از طبیعت، خلاف عهد ازلی است.
وی اعلامیه کورش پس از فتح بابل را از افتخارات ایرانیان در حفظ محیط زیست حتی در جنگ عنوان کرد و گفت: این افتخار برای ایرانیان محفوظ است اما در دوره اسلامی انتظار ما این بود مردم ایران با تعلیمات و توصیه های قرآنی برای حفظ محیط زیست بیشتر اهمیت دهند.
عضو فرهنگستان علوم با اشاره به روایتی از امام علی (ع) در حفظ محیط زیست و حمایت از حیوانات تأکید کرد: حضرت امیرالمؤمنین (ع) در جنگهای مسلحانه دستور می دهند که هیچکس حق ندارد هنگامی که به شهری وارد می شوند به آزار حیوانات و از بین بردن درختان بپردازد و از حفظ آب به گونه ای سخن می فرمایند که گویی آلوده کردن آب ، مبارزه با خداوند است.
نجات انسان در پیوند با محیط زیست است
دکتر محقق داماد با بیان اینکه خداوند در قرآن می فرماید که وحوش محشور خواهند شد، تصریح کرد: حشر طیور و وحوش دلیل بر این است که سعادت بشر در پیوند با محیط زیست خودش است.
وی به تشریح عمده ترین تفاوت الهیات اسلامی و الهیات مسیحی پرداخت و گفت: در بسیاری از مکتبهای کلام مسیحی زمین تبعیدگاه انسان است. برخلاف مسیحیت که توبه انسان در بهشت پذیرفته نشد، در قرآن توبه آدم در بهشت پذیرفته می شود. از نظر قرآن آدم پس از گناه توبه می‌کند و خداوند توبه او را می‌پذیرد و او را برمی‌گزیند. اما از نظر برخی مکاتب کلامی مسیحی، آدم چون گناه کرده به عنوان شکنجه‌گاه به زمین فرستاده می‌شود و تا به دار کشیده شدن حضرت عیسی(ع) گنهکار است و پس از آن توبه بشر را می‌پذیرد.
وی افزود: اما در قرآن پس از اینکه توبه آدم در بهشت پذیرفته می‌شود به عنوان نماینده خدا برای آبادانی به زمین آمد و به هیچ وجه زمین تبعیدگاه و شکنجه گاه نیست بلکه مزرعة الاخره است. به همین دلیل است که از نظر اسلام یک حیوان را نمی‌توان آزار داد ضمن اینکه شکار تفریحی حیوانات حلال گوشت حرام است مگر اینکه برای امرار معاش باشد.
آیت ا... محقق داماد با قرائت بخشی از آیات قرآن که ناظر بر محیط زیست است تأکید کرد: زمین نیز جاندار است و به همین دلیل محشور می‌شود. وقتی در قرآن می‌بینید که روز قیامت زمین به عنوان یکی از گواهان برای زندگی بشر گواهی می‌دهد به این معنی است که نجات و سعادت جاودانی انسان ارتباط تنگاتنگی با زندگی زیست محیطی دارد.
وی با بیان داستانی از قضاوت ناعادلانه‌ای که در دوران امام صادق(ع) صورت گرفت، افزود: امام صادق(ع) با شنیدن قضاوت ناعادلانه قاضی، فرمود: " امثال اینگونه داوری‌هاست که آسمان خداوند بر زمین بخیل می‌شود و باران نمی‌بارد و زمین بار خود را به بشر تحویل نمی‌دهد و خزائن خود را به روی بشر می‌بندد "یعنی امام می‌خواهد بگوید که اخلاق زندگی بشر با محیط زیستش جدا نیست.
تخریب محیط زیست نشانه بی‌دینی است
عضو فرهنگستان علوم با بیان اینکه ما باید در بحث محیط زیست از دیگران پیشقدم باشیم، تأکید کرد: این زندگی که ما امروز در پایتخت ایران داریم این شهر اسلامی نیست و اگر تهران را شهر اسلامی ما دروغ می گوییم چون اگر شهر اسلامی داشتیم این آلودگی و تخریب محیط زیست نشانه زندگی اسلامی ما نمی‌بود.
نظر شما