به گزارش خبرگزاری مهر، برای تحقق تمدن اسلامی یکی از مباحث خیلی مهمی که باید در این امر مورد توجه قرار بگیرد توجه به سابقه تاریخی و جغرافیایی مناطق مسلمان نشین از ابتدای بعثت تا به حال می باشد تا از فراز و نشیبهای تحولی و پیشرفتهای این دوره آگاه بشویم و با حرکتهای استعمار که موجب کند شدن این پیشرفتها شده آشنا شویم.
متأسفانه در این زمینه هم سایر کم کار شده است. استاد غلامرضا گلی زواره یکی از محققین و نویسندگان حوزه جغرافیای انسانی با دغدغه شناخت جغرافیای جهان اسلام و پی بردن به ظرفیت های موجود مناطق مسلمان نشین به پژوهش در این مساله پرداخته و محصول این پژوهش کتاب «جغرافیای جهان اسلام» است.
بحث ایشان در کتاب از زمان عصر جاهلیت شروع می شود تا به مخاطب شرایط قبل بعثت را انتقال بدهد و بعد به دوره بعد بعثت و گسترش اسلام در جهان و دوران تمدن اسلامی می پردازد.
نویسنده در مقدمه می گوید: «تحولی بنیادی و شکوهمند که به معجزه شباهت داشت. اسلام پس از ظهور در شبه جزیره عربستان مراحل رشد خود را با ایده ای پویا و مقصدی مقدس در راه آزادی انسان ها از قید تمامی بندهای فکری و اجتماعی و سیاسی آغاز کرد و تاثیر خود را صرفا بر جوامع عرب یا حتی کشورهای اسلامی آسیا و آفریقا محدود نساخت. به همین دلیل از راه اثرگذاری فرهنگی جوامع اروپایی را از جاهلیت قرون وسطایی رهانید و آنان را به ساحل علم و معرفت رسانید.»
نویسنده پس از بیان این مطالب به بررسی مراحل شکوفایی اسلام پرداخته و سپس از رکود پیشرفت های جهان اسلام صحبت میکند که به دوره جنگ های صلیبی و دوره تیموریان و...برمی گردد. بعد ازاین دوره به دوره دوم رکودها که مربوط به هجوم استعمارگران است پرداخته و می گوید: «هجوم استعمار به کشورهای اسلامی دومین رکودی را برای جهان اسلام پدید آورد که پیچیده تر از نبرد های صلیبی نخست که انگیزه مذهبی داشت به میدان آمده و برای استحاله فرهنگی و تخریب باورهای مسلمانان مهیا گردیدند.»
نویسنده بعد از تحلیل این مباحث به بررسی کشورهای مسلمان نشین از جهت تاریخی و اتفاقات سیاسی و نحوه ورود اسلام به این مناطق و اتفاقات مذهبی و همچنین توان اقتصادی و منابع طبیعی فراوان و... در قاره آسیا و آفریقا و اروپا و آمریکا و اقیانوسیه پرداخته است. درمجموع به بیش از ۱۵۰ کشور مورد بررسی قرار گرفته است. از امتیازهای دیگر این کتاب نحوه ارائه و نگارش مباحث است که به دلیلی حجیم بودن مطالب کتاب به صورت درسنامه ای آماده شده و در انتهای هر بخش هم چکیده ای از مطالب آورده شده است.
کتاب از ۴ بخش تشکیل شده که به شرح ذیل است:
۱- مباحثی درباره جهان اسلام: این بخش دارای ۶ فصل با موضوعاتی اعم از :طلوع و گسترش جهان اسلام تا تجزیه کشورهای جهان اسلام و اوضاع کنونی کشورهاست.
۲- کشورهای اسلامی قاره آسیا: که در این بخش کشورهای مناطق: آسیای جنوبی و خاورمیانه و آسیای مرکزی و جنوب شرقی را مورد بررسی و شناخت قرار داده است.
۳- کشورهای اسلامی آفریقا:شامل طرح کلی از سیمای عمومی آفریقا و سپس بررسی و تحلیل جزئی کشورهای آفریقای شمالی، مرکزی، شرقی، جنوبی و غربی.
۴- مسلمانان قاره دیگر: در انتها هم به بررسی اروپا و اقیانوسیه و آمریکا پرداخته است.
در قسمتی از کتاب درباره دلایل افول و سقوط دولت عثمانی آمده است:
«اگرچه قرن دهم و یازدهم هجری دوران موفقیت بسیار درخشان مسلمانان است. در عین حال زوال و انحطاط جهان اسلام از همین زمان آغاز گردید. زیرا:
۱- بزرگترین امپراطوری دنیای اسلام دولت عثمانی بود ولی سرزمینهای این قلمرو وسعت فراوان یافته بود و اقوام گوناگونی را با نژادها و زبان و ملیتها و گرایشهای متعددی در برمی گرفت که هرکدام سلیقه ای ویژه داشتند و حکمرانی در چنین مجموعه ای سخت دشوار بود.
۲- سلاطین عثمانی ابتدا با روحیه فداکاری، قناعت و مقاومت زندگی می کردند ولی رفته رفته به رفاه طلبی، اشرافیت و زندگی متجملانه و استبدادی روی آوردند که این روند اعتبار و عزت آنان را حتی نزد مسلمانان از بین برد و در واقع اقتدار معنوی آنان غروب کرد.
۳- روح غیرت دینی و اتحاد و همبستگی اسلامی جای خود را به تمایلات ملی گروهی و سیاسی داد و فضای فرهنگی و تربیتی جدید نیروهای معنوی و مادی امپراطوری را فرو کاهید.
منبع: اخوت
نظر شما