عبدالحي شماسي در گفتگو با "مهر": هيچ هنرمندي نمي‌تواند جنگ را در آثار خود ناديده بگيرد

به گزارش خبرگزاري "مهر"، عبدالحي شماسي نمايشنامه‌نويس معاصر ايران، در حاشيه سفر هنرمندان و كارشناسان تئاتر در قالب كاروان راهيان نور به مناطق جنگي، درباره تأثير چنين سفرهايي بر ايده گرفتن هنرمندان براي خلق آثار دفاع مقدس گفت: "يكي از عناصر بسيار مهم نمايشي مكان نمايشي است و بعد فضايي كه داستان نمايش در آن اتفاق مي افتد. ما هنرمندان تا مادامي كه تجربه كسب نكرده باشيم و آگاهي از مكان واقعه و رابطه انسان با محيطش پيدا نكنيم، جنگ به لحاظ شرايط اقليمي و دلبستگي هاي موجود نمي تواند در آثارمان تأثيرگذار باشد."

وي افزود: "تجربياتي كه يك هنرمند در اين مسير مي تواند كسب كند اعم از ديدن محيط و شنيدن وقايع جنگ تحميلي بدون شك بسيار مفيد است. مواردي مانند ناگواري هايي كه بوده حتي بر اساس تعاريف سرداران جنگ. من شنيدم كه در كنار اين وقايع سخت و ناگوار جنگ اتفاقات بسيار شيريني نيز وجود داشته است. بنابراين جنگ نيز يك زندگي با همه شرايط واقعي خود است، شادي، غم و در رأس آن حركت."

شماسي ضمن بيان اين مطلب كه موقعيت نمايشي جنگ اوج تضاد و درگيري بين نيروهايي است كه در مقابل هم ايستاده اند، بنابراين تحرك لازم را براي اثر هنري شدن دارد، متذكر شد: "جنگ يك واقعيت تاريخي در كشور ماست كه بسياري از چيزها را تحت الشعاع خود قرار داده، در بسياري از موارد تأثربرانگيز و در بسياري موارد هم غرورآفرين بوده است. درست مانند زندگي كه همه چيز را به طور فشرده در خود دارد."

اين نمايشنامه نويس اظهار داشت: "هيچ هنرمندي نمي تواند تأثير جنگ را بر حوزه هاي مختلف سياسي، اجتماعي و ... كشورش ناديده بگيرد و در حوزه ادبيات نمايشي و تئاتر نيز همين طور است. انساني كه مي خواهيم روي صحنه تصوير كنيم، انساني است كه تجربه هشت سال مقاومت و جنگ را در خود دارد. ما نمي توانيم اين تجربه را از اين انسان بگيريم و يك شخصيت انتزاعي خلق كنيم. نگاه نكردن به هشت سال جنگ يعني ناديده گرفتن انساني كه در دوران بسيار سختي قرار داشته، در شرايط مختلف آزمون هاي متفاوتي را داده و تجربياتي كه در اين مدت كسب كرده؛ بدون اين شرايط نمي توان انسان زنده اي را در صحنه خلق كرد."

شماسي همچنين در پاسخ به اينكه چرا نويسندگان كشور ما مانند تمام دنيا پس از جنگ موفق به خلق شاهكارهاي هنري نشدند، توضيح داد: "17 سال است كه جنگ به پايان رسيده، نمايشنامه نويسان ما در اين مدت چند دسته اند: دسته اي كه به طور مدام در جهبه بوده اند، حالا نمي دانم اين نويسندگان از نظر ذوق و استعداد نويسندگي در حدي بوده اند كه بتوانند نمايشنامه هاي ارزنده اي ارائه دهند يا نه؟ دسته دوم نويسندگاني جوان و بااستعدادي كه از تجربه كافي براي نوشتن آثاري پيرامون جنگ برخوردار نيستند و سوم نمايشنامه نويساني كه متعلق به دوران جنگ هستند و قلم توانايي دارند اما در جهبه حضور نداشته اند. بايد ديد بضاعتمان چيست، اگر مي خواهيم اين موضوع را به طور اصولي پيگيري كنيم بايد در اين زمينه آسيب شناسي كنيم. براي آسيب شناسي نيز بايد ديد چه بضاعتي داريم و چه بضاعتي نداريم؛ در مورد داشته هايمان نيز بايد ببينيم چه مواردي موجب آسيب رساندن به آنها شده و مي شود."

وي درباره ريشه اين آسيب نيز گفت: "نگاه نكوهشگرانه به پديده جنگ مي گويد هنگامي كه دو انسان با عقل و منطقي كه خداوند به آنها اعطا كرده مي توانند با هم گفتگو كنند، چرا با هم مقابله كنند؟ اما در شرايطي مانند كشور ما كه كسي تجاوز مي كند تا خاك كشور ديگري را بگيرد فرق مي كند. در آثار ما سه نگاه وجود دارد: نگاهي كه بي دليل از همه چيز تعريف مي كند و حتي موجب لوث شدن شخصيت هاي بزرگ جنگ كه در هر فرهنگ جهاني هم قابل ستايش هستند، مي شود، نگاه دوم برخي هنرمندان از روي تعصب از آن طرف با جنگ برخورد مي كنند و كاملا منتقد آن هستند و نگاه سوم نگاه تحليلي به جنگ است كه در ميان هنرمندان ما وجود ندارد. اين نگاه كه در حقيقت روح و جان اثر هنري است، مي تواند موجب خلق يك شاهكار شود، شاهكاري مانند رمان بزرگ "جنگ و صلح" كه در داستان آن جنگ در كنار زندگي و عشق نشان داده مي شود."

شماسي خاطرنشان كرد: "نگاه متعصب در دو حالت موافق و مخالف درست نيست و نمي تواند شخصيت ها را به خوبي نشان دهد و هنرمند تنها به پوسته ظاهري اثر دست مي يابد."

وي در پايان با اشاره به برنامه ريزي درازمدت براي پرداختن هنرمندان به موضوعات جنگ تصريح كرد: "حاصل اين سفرها چه بود؟ باز هم تكرار تجربيات گذشته! به نظر من بايد براي اين كار برنامه ريزي كرد و بر اساس برنامه يزي هاي موجود با اعتقاد و ايمان و صداقت عمل كرد. جنگ يك صداقتي است كه نمي توانيم آن را انكار كنيم."