به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر کیهان برزگر در نشست «پیامدهای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا؛ روابط ایران و اتحادیه اروپا و تحولات خاورمیانه» به بررسی موضوع «چشم انداز همکاری های منطقه ای در مبارزه با داعش» پرداخت و گفت: مهم ترین نکته ای که پویایی های منطقه ای را تحت تاثیر قرار می دهد، چگونگی جنگ و ائتلاف های فعلی دولت ها علیه داعش است.
وی افزود: از نظر وی نبرد علیه داعش و شکست کامل این گروه تروریستی در سوریه و عراق نیازمند همکاری همه دولت ها است. ماهیت داعش به گونه ای است که دولت ها نمی توانند ائتلاف خاص خود را در مبارزه با داعش ادامه دهند و در یک قالب حاصل جمع صفر برنده میدان نبرد باشند. تنها راه برای مبارزه علیه این گروه تروریستی، پایبندی به «رویکرد چندجانبه گرایی» است تا همه بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای را دربرگیرد.
وی در ادامه تصریح کرد: در جنگ علیه داعش، اکنون ائتلاف هایی مجزا از یکدیگر وجود دارند که هر یک از آن ها شیوه مهار و اقدامات خاص خود را علیه این گروه تروریستی انجام می دهد. این ائتلاف ها عبارتند از: ائتلاف ایران و روسیه، ائتلاف به رهبری آمریکا که شامل برخی کشورهای محافظه کار عربی نیز می شود، ائتلاف عربستان سعودی و نهایتا اقدامات ترکیه علیه داعش که بیشتر با هدف مبارزه با گروه های کردی مخالف دولت این کشور انجام می شود.
مدیر گروه روابط بین الملل دانشگاه علوم و تحقیقات در ادامه افزود: مساله «استمرار» و چگونگی ایجاد «ظرفیت» برای هدایت نبرد علیه داعش مهم است. ائتلاف ایران و روسیه قدرتمند است، چون آن ها مساله داعش را به نوعی به یک موضوع امنیت ملی خود تبدیل کرده و با سیاست داخلی و افکار عمومی خود ارتباط برقرار کردند و از این طریق به جنگ پیشگیرانه با داعش برای حفظ امنیت ملی می پردازند. به همین دلیل، موثرترین ائتلاف علیه داعش، همین ائتلاف ایران و روسیه است که شامل دولت سوریه، عراق، حزب الله و دیگر گروه ها نیز می شود. این ائتلاف در مبارزه علیه داعش بسیار با اهمیت است اما در عین حال، کافی نیست. در مقابل ائتلاف های دیگر وجود دارند که استمرار و ظرفیت درگیری تمام عیار با داعش در میدان های نبرد را ندارند، اما از لحاظ مالی، پشتیبانی و لجستیک توانایی تاثیرگذاری بر میدان های نبرد و مهمتر از آن مذاکرات صلح و بسیج نیروهای سیاسی مخالف را دارند. هرچند اکنون ایران و روسیه و دولت سوریه دست برتر را در صحنه دارند اما شکست داعش و سایر تروریست ها همچنان نیازمند مشارکت همه دولت های درگیر در بحران است.
وی تصریح کرد: داعش هم اکنون ضعیف تر است اما مبارزه علیه این گروه همچنان به درجه تاثیرگذاری بر منافع بازیگران در ابعاد گسترده تر ژئوپلیتیکی منطقه بستگی دارد. اکنون ائتلاف ها و دولت ها در این مبارزه در درجه نخست به منافع و امنیت ملی خود توجه می کنند. بدین معنا که هر دولت راهبرد خاص خود را در مبارزه علیه داعش هدایت می کند. نباید انتظار تغییر زیاد در سیاست ایران و روسیه را داشت. آنها به اصول خاص خود در ارتباط با مبارزه علیه تروریسم پایبند هستند اما می توانند درباره منافع خود نیز چانه زنی کنند و این منفعت بیشتر در مورد چگونگی تسریع بخشیدن به ارائه راه حل سیاسی در سوریه است.
رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه بیان کرد که از دیدگاه ایران، موثرترین راه مبارزه با داعش بسیج کردن نیروهای داخلی در عراق و سوریه و تقویت دولت های این کشورها است. مهم است بدانیم که تا چه اندازه مردم عراق و سوریه تمایل به جنگیدن علیه داعش را دارند. شکست داعش در تکریت، الرمادی و فلوجه با بسیج مردمی و اتحاد گروههای سیاسی عراق صورت گرفت. این مساله همان نکته مورد نظر ایران است که حفظ و تقویت دولت سوریه در مبارزه علیه داعش لازم است و نگهداشتن دولت سوریه نیز به معنای باقی ماندن بشار اسد در قدرت حداقل در دوره گذار است؛ چرا که ما نمی دانیم که فردای سقوط اسد چه کسی حاکم بر سوریه خواهد شد.
سپس، دکتر برزگر در مورد راه حل همکاری دولت ها در مبارزه با داعش عنوان کرد که لازم نیست به مساله داعش به عنوان یک موضوع ژئوپلیتیکی گسترده تر منطقه ای نگاه کنیم. بهتر است تمرکز همکاری در یک قالب چندجانبه منتهی با یک دستور کار مشخص و محدود باشد. از این طریق می توان مانع از تفسیرهای گسترده دولت ها از منافع ژئوپلتیک در منطقه و آثار احتمالی مبارزه با داعش شد.
همچنین، دکتر برزگر به این نکته اشاره کرد که ایران و روسیه تمایل به کنار گذاشتن بازیگران دیگر این جنگ از جمله عربستان سعودی و آمریکا را ندارند. برعکس، این دو کشور تلاش می کنند تا این پیام را به دیگر بازیگران بدهند که ما در جنگ علیه داعش شرکت کرده ایم، چون ما فکر می کنیم که این جنگ دفاع از خود و پیش دستی بر تهدیدات از طریق اجرای یک راهبرد کم هزینه تر است و این یک پیام قوی است. به عقیده وی، اکنون وقت آن رسیده است که کشورهای غربی دریابند که جنگ علیه این گروه تروریستی مستلزم نوعی همکاری متمرکز نظامی با مشارکت همگانی است.
در پایان، دکتر برزگر به سه سناریویی که هم اکنون مطرح هستند، اشاره کرد. سناریوی اول معتقد به همکاری ایران و آمریکا در همه موضوعات منطقه ای از جمله مبارزه با تروریسم و داعش است. وی توضیح داد که این سناریو دقیق نیست؛ چرا که از نگاه ایران، این سناریو به ضرر روابط منطقه ای ایران مثلا با عربستان و ترکیه است. چون این کشورها خواهان منحصر شدن موضوعات منطقه ای بین ایران و آمریکا نیستند. مهم ترین اصل سیاست خارجی ایران هم افزایش همکاری های منطقه ای است. رییس جمهور و وزیر امور خارجه ایران هم بارها بر این اصل تاکید کرده اند.
سناریوی دوم همکاری ایران و عربستان برای حل مسائل منطقه ای است که به نوعی نیز کشورهای اروپایی مشوق آن بوده اند. از این دیدگا، نخست باید تنش های میان ایران و عربستان برطرف شوند تا راه برای مبارزه با تروریسم در منطقه هموار شود. اما این خود به معنای بلوک بندی کردن منطقه بین ایران و عربستان است که واکنش منفی سایر کشورهای منطقه به خصوص بازیگران کوچک تر را در پی خواهد داشت. ضمن اینکه با توجه به سیاست تهاجمی سعودی ها در منطقه زیاد واقعی نیست.
اما سناریوی سوم ایجاد یک چارچوب «چندجانبه گرایی» با ماموریت محدود است. یعنی اولویت دادن به مبارزه با داعش در ابعاد نظامی و سیاسی با مشارکت همه کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای درگیر در بحران. از نظر دکتر برزگر، گسترده کردن دیپلماسی و تعداد بازیگران در اینجا نوعی مشروعیت بین المللی به مبارزه با یک تهدید جمعی می دهد و این خاصیت را دارد که کشورها در نهایت برای حل یک تهدید فوری مجبور می شوند از منافع حداکثری خود کمی کوتاه بیایند. البته برای دستیابی به یک راه حل پایدار چاره ای جز این نیست. این مدل در بحران افغانستان هم کارساز بود.
نظر شما