خبرگزاری مهر، گروه جامعه-مسعود بُربُر: تصویر کوه بلند و صخره‌ای شکلی که همچون دژی بلند به نگاهبانی شهر ایستاده است، برای اغلب مردم اصفهان به بخشی از هویت این شهر بدل شده است. گشت کوتاهی در این کوه، در سال‌های نه چندان دور می‌توانست جدای از پوشش گیاهی بومی، مسیرهای سنگ‌نوردی و کوه‌پیمایی فرحبخش، و شگفتی از میراث کهن انسانی که بر این کوه بر جای مانده است، مشاهده مستقیم پرندگان و حیات وحشی را همراه داشته باشد که صفه هزاران سال زیستگاهشان بوده است.
حالا شهرداری اصفهان به بهانه ایمن‌سازی کوه برای گردشگران طرح مفصلی را در این اثر ارزشمند طبیعی آغاز کرده اما مردم اصفهان خواستار توقف هرچه سریع‌تر تخریب‌های غیراصولی و دخالت‌های جبران‌ناپذیر شهرداری در کوه صفه شده‌اند.
کوهستان صفه با دو قلۀ شمالی و جنوبی، به دلیل نزدیکی به شهر اصفهان و برخورداری از ارتفاع مناسب و تنوع پستی و بلندی‌ها و صخره‌های عظیم، امکانات بسیار خوبی برای فعالیت‌های ورزشی همچون پیاده‌روی، کوه‌پیمایی، تپه‌نوردی، کوهنوردی و سنگ‌نوردی فراهم آورده است. اما اقدامات انجام شده نه‌تنها احتمال بروز حوادث را افزایش خواهد داد، بلکه سرعت فرسایش کوهستان را بیشتر، و تعادل اکولوژیک منطقه را مختل می‌کند.
به جای حیات وحش، باغ وحش درست نکنید
انجمن دوست‌داران اصفهان در نامه‌ای به شهردار اصفهان در این باره نوشته است: کوهستان صفه از دیرباز دارای جاذبه‌های گردشگری طبیعی فراوانی بوده است، اما امروز کمتر گردشگری برای دیدار از این جاذبه‌ها به کوه صفه می‌آید و چشم‌اندازهای روح بخش این میراث طبیعی رفته‌رفته جای خود را به رستوران، کافی‌شاپ، چایخانه، پارک‌بادی، شهربازی، پارکینگ، باغ‌وحش، سالنِ بولینگ، سالن آمفی‌تئاتر و ۲ خط تله‌کابین داده است.
نویسندگان این نامه ضمن تاکید بر توقف روند فعلی، پیشگیری از آسیب‌های احتمالی آتی و استفاده از نظر کارشناسان برای ادامه یا انجام اقدامات مشابه در مناطق دیگر از جمله دامنه‌های شرق اصفهان نوشته‌اند: پارک کوهستانی صفه همواره زیستگاه گونه‌های جانوری متنوعی بوده است، اما به واسطۀ دخالت‌های جبران‌ناپذیر در زیستگاه طبیعی از جمله استفاده از نورافکن‌های پرقدرت در طول شب و نصب بلندگوهای قوی جمعیت این گونه‌های جانوری کاهش یافته اما در مقابل با احداث باغ وحش حیوانات علف‌خوار، عملا جانوران در بند کشیده شده اند.
در ادامه این نامه آمده است: متأسفانه به واسطۀ پارک‌سازی غیرعلمی، پوشش گیاهی بومی صفه جای خود را به هزاران اصله درختان غیر بومی، وارداتی و زینتی داده است. این گونه‌های دست‌کاشت و همیشه سبز در رقابت با گونه‌های بومی، عرصۀ طبیعی را بر گیاهان بومی تنگ کرده و بستر نامناسبی برای گونه‌های بومی جانوری منطقه شده است. همچنین کاشت گیاهان در شیب‌های بالادست و نزدیک بسترهای سنگی به هوازدگی و تشدید خردشدن سنگ ها و فرسایش خاک خواهد انجامید.
این اقدامات در حالی انجام شده است که شهرداری با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست می‌توانست با حفاظت از زیستگاه طبیعی این گونه‌های جانوری، از هرگونه دست‌اندازی به محل زندگی آنها ممانعت، و کوهستان صفه را به محیطی مناسب جهت پرنده‌نگری و تماشای جانوران آزاد در زیستگاه طبیعی خود تبدیل کند و الگویی ارزشمند از اکوتوریسم برای علاقه‌مندان به حیات وحش، ارائه کند.
نصب پایه‌های تله‌کابین روی دیوار باستانی
از سوی دیگر تخریب صفه تنها ابعاد محیط زیستی ندارد و به تخریب میراث فرهنگی کشور نیز منجر می‌شود. بقایای دژ باستانی «شاه‌دژ» بر فراز کوه صفه در صورت مدیریت اصولی سازمان میراث فرهنگی و شهرداری اصفهان می‌تواند فرصت گرانبهایی برای حفظ هوّیت باستانی‌ـ تاریخی کوهستان صفه و جذب گردشگران ایجاد کند، اما با نصب پایه های تله‌کابین در محوطۀ تاریخی، و درست روی دیوار باستانی ۱۴۰۰متری شاه‌دژ، نوسازی به جای مرمت اصولی و همچنین شتاب‌زدگی برای کشاندن انبوه جمعیت به آنجا، پیش از تکمیل کاوش‌های باستان‌شناسان، خطر فرسایش محوطۀ باستانی‌ـ تاریخی را دوچندان خواهد کرد. شاه‌دژ نیز می‌توانست الگویی کم‌نظیر از احترام به حریم تاریخی و گردشگری اصولی برای بازدید از بناهای باستانی در محل ارتفاعات، ارائه دهد.
محیط زیست: مخالفیم اما امکان دخالت قانونی نداریم
مدیرکل محیط زیست استان اصفهان در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: ما خارج از مناطق حفاظت شده، عملا در حوزه مربوط به فعالیت‌های توسعه‌ای خیلی مسئولیت و دخالت مستقیم نداریم اما با توجه به این که این طرح ها باید حتما در کمیته‌های بین بخشی تصویب و اجرا شود حتی اگر در محدوده قانونی شهر باشد باز هم این اقدامات باید با ملاحظات بیشتری صورت بگیرد.
حمید ظهرابی تاکید می‌کند: تغییراتی که آنجا در اکوسیستم شکل می‌گیرد و حساسیت‌های محیط زیستی باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
وی تصریح می‌کند: متاسفانه ما از نظر قانونی نمی‌توانیم جلوگیری و ممانعتی داشته باشیم اما منطقی است که چنین طرح‌هایی با لحاظ کردن همه شرایط و مسائل محیط زیستی انجام بشود.
دستکاری کوه، آن را خطرناک می‌کند نه ایمن
شاید در نگاه اول تبدیل کوه به یک پارک با تعداد زیادی ساختمان و مرکز رفاهی و تفریحی مانند رستوران و کافه و امکان استفاده از تاکسی و تله‌کابین برای جابجایی در قسمتهای مختلف آن، اتفاق خوبی به نظر بیاید، اما نکته نگران کننده آنجاست که بدانیم پس از مدتی دیگر کوهی در کار نیست و بسیاری از کوهنوردان و ورزشکاران هم از همین موضوع نگرانند.
شورش مرادی که ۲۰ سال فعالیت امداد و نجات داوطلبانه در کوهستان (ارتفاع و عمق) را در پیشینه خود دارد در این باره می‌گوید: در کشورهایی از جمله پرو و شیلی، در محیط‌های کوهستانی جذاب که اهمیت تاریخی هم دارند، اقدامات خاص و حساب شده‌ای به منظور دسترسی گردشگر صورت پذیرفته، ولی نحوه برخورد عموم و همچنین ارگانهای ذیربط متفاوت است. با شدتی کمتر از آنچه در محیط کوه صفه شاهدیم و با ایجاد شرایط کنترل شده‌تر، می‌توان راهکارهای مناسب‌تری از جمله ایجاد راهروهای محدود و مشخص برای جلوگیری از فرسایش تدریجی کوه، و اعمال محدودیت‌دستکاری و ساخت و ساز براساس قوانین حفظ محیط طبیعی و باستانی و دارای تاریخچه ملی و جهانی، پیاده کرد.
مرادی تاکید می‌کند: باید توجه داشت ایمن‌سازی لزوما به معنی دستکاری کوه و ایجاد مسیرهای جدید، سنگفرش و تعریض پیاده‌رو و تاسیسات و مراکز کسب‌وکار نیست. چرا که موجب دسترسی آسان افراد با کفش و تجهیزات نامناسب به قسمتهای مرتفع و خطرآفرین خواهدشد. اتفاقاً ایمن‌سازی می‌تواند محدود کردن دسترسی به مسیرهای پرخطر با روشها و تجهیزات استاندارد باشد.
وی تصریح می‌کند: هم‌اکنون شهرداری و هیات کوهنوردی و ارگانهای ذیربط در این رابطه تصمیم‌گیرنده هستند و خدای‌ناکرده در صورت بروز حادثه یا مشکل، قطعاً باید پاسخگو باشند. ولی ایمن‌سازی کوه صفه به کمک تیم کارشناسی با بررسی منابع، تطبیق روشها، مطالعه موارد مشابه و همچنین بومی‌سازی، طرحی مناسب به همراه خواهدداشت و اجرای کارشناسانه و حرفه‌ای، تضمینی برای آن خواهدبود. پیرامون بررسی اقدامات انجام شده نیز باید گروهی از کارشناسان امداد و نجات، مهندسی مواد و تجهیزات مورد استفاده، محیط زیست و میراث فرهنگی، بررسی کنند که تا چه اندازه به استانداردهای جهانی نزدیک است و نیاز به مستندسازی و تطابق دارد.
مرادی در پایان راهکارهای پیشنهادی خود برای ایمن‌سازی صفه را اینگونه بر می‌شمرد: ایجاد محدودیت قانونمند در مسیرها و مسدود کردن برخی از آنها، ایجاد تیم راهنما برای هر سطحی از بازدید (آماتور تا حرفه‌ای) با امنیت بالا، محدودیت زمان بازدید در برخی قسمتها، ایجاد محیط تفریحی جذاب در نزدیکی شهر اصفهان و کاهش تعداد بازدید از کوه صفه، فرهنگ‌سازی و اختصاص ویژه برنامه‌های مرتبط با کوه صفه و آگاهی‌رسانی و جلب توجه عمومی به حفظ این میراث و برگزاری برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌دهنده در محیط صفه به صورت مستمر و ادواری، و استفاده از کارشناسان و دلسوزان شهر اصفهان و فشردن دست ایشان و ایجاد انگیزه و همت جمعی راهکارهایی هستند که با توجه به حفظ اصالت و ظاهر کوهستان، از موارد مشابه در کشورهای توسعه یافته می‌توان الگوبرداری کرد.
نظر شما